Υπάρχουν στιγμές που η ίδια η εποχή μας εκθέτει χωρίς έλεος, σε έναν κόσμο που αλλάζει γρηγορότερα από την ικανότητά μας να τον κατανοήσουμε και μέσα αολι μία κοινωνία που γλιστράει, αθόρυβα αλλά σταθερά, σε μια νέα μορφή αποξένωσης. Μία μορφή αποξένωσης που δεν περιορίζεται στις σχέσεις μεταξύ μας, αλλά απλώνεται στην ίδια την ανθρώπινη επαφή με την πραγματικότητα.
Είναι ένα νέο είδος μοναξιάς που μετατρέπεται σε προϊόν και η ανάγκη για σύνδεση πακετάρεται σε εφαρμογές. Η βαθύτερη ανθρώπινη επιθυμία για συναισθηματική ανταπόκριση «εξυπηρετείται» πια χωρίς κόπο, χωρίς σύγκρουση, χωρίς αληθινή σχέση. Τα chatbots δεν κουράζονται, δεν φέρνουν αντιρρήσεις και δεν απογοητεύονται. Γι’ αυτό και για πολλούς μοιάζουν λύση...για εμένα, όμως, μοιάζουν σαν προειδοποίηση, ένα red flag σε κάτι που δεν θα έχει πισωγύρισμα.
Η σχέση με μια μηχανή είναι μια σχέση χωρίς τριβή. Ναι, αλλά όσο άνετες κι αν φαίνονται οι σχέσεις χωρίς τριβή, δεν κρύβουν καμία αλήθεια. Η πραγματικότητα έχει δυσκολία, έχει κόπο, έχει εκείνη την ανθρώπινη στιγμή που λες «δεν αντέχω άλλο, αλλά θα προσπαθήσω». Μια μηχανή δεν σου ζητά να προσπαθήσεις, σου δίνει αυτό που θέλεις, ακριβώς όπως και όταν το θέλεις. Και όσο περισσότερο συνηθίζουμε σε αυτό, τόσο λιγότερο αντέχουμε την πραγματική επαφή.
Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να βοηθήσει και όντως βοηθά, αλλά σε άλλα επίπεδα. Μπορεί να λειτουργεί συμπληρωματικά στην εκπαίδευση ή να δίνει κάποιες βασικές πληροφορίες. Ο κίνδυνος όμως αρχίζει όταν η τεχνολογία περνά τη γραμμή της υποστήριξης και μπαίνει στη θέση της συναισθηματικής υποκατάστασης. Όταν αρχίζει να γίνεται «παρέα», «γονιός», ακόμα και «παιδί». Όταν αντικαθιστά, αντί να συμπληρώνει.
Και δεν είναι τυχαίο ότι τα πρώτα σημάδια εμφανίζονται στα πιο ευάλωτα σημεία της κοινωνίας, που είναι πρώτα τα παιδιά...όταν αρχίζουν να συνηθίζουν την απόλυτη επιβεβαίωση μιας μηχανής, μετά οι έφηβοι που βρίσκουν στους ψηφιακούς συνομιλητές τη σταθερότητα που λείπει από τον κόσμο γύρω τους και τέλος οι ενήλικες που επιλέγουν την εύκολη ψηφιακή συντροφικότητα αντί για τις απαιτήσεις μιας ανθρώπινης σχέσης. Έτσι, σχεδόν ανεπαίσθητα, περνάμε στο σημείο όπου η τεχνολογία δεν συμπληρώνει τη ζωή, αλλά την αντικαθιστά.
Η αποξένωση αυτή δεν ξεκινά από την τεχνολογία. Ξεκινά από εμάς. Από τον τρόπο που ζούμε, από την ταχύτητα που επιβάλλουμε στον εαυτό μας, από την ολοένα μειούμενη αντοχή μας στην ανθρώπινη ατέλεια. Η τεχνητή νοημοσύνη απλώς ήρθε και εγκαταστάθηκε σε ένα κενό που είχε ήδη δημιουργηθεί, όταν αποφασίσαμε να αγκαλιάσουμε τόσο εύκολα τις «fast-food σχέσεις», και αρχίσαμε να αποφεύγουμε όλο και περισσότερο στις πραγματικές.
Επομένως, το ερώτημα σήμερα δεν είναι αν «επιτρέπεται» να μιλάμε με chatbots ή αν πρέπει να τα εντάξουμε στη ζωή μας. Αυτό συμβαίνει ήδη. Το πραγματικό ερώτημα είναι βαθύτερο, εάν θέλουμε να παραχωρήσουμε τον χώρο της ανθρώπινης εμπειρίας σε μια προσομοίωση. Και αν το κάνουμε, τι θα απομείνει από την ανθρώπινη σχέση όπως την ξέρουμε;
Γιατί η αγάπη, η αληθινή, η ανθρώπινη δεν προσφέρεται με το πάτημα ενός κουμπιού. Δεν λειτουργεί on-demand και δεν προγραμματίζεται. Και όσο κι αν εξελιχθεί η τεχνητή νοημοσύνη, αυτό δεν θα αλλάξει ποτέ.
Η πραγματική πρόκληση δεν είναι να πολεμήσουμε την τεχνητή νοημοσύνη. Η πρόκληση είναι να μην ξεχάσουμε τη δική μας.
