Το πρόσφατο θανατηφόρο τροχαίο στο Νέο Ψυχικό, με την εμπλοκή 88χρονης οδηγού, επαναφέρει στο προσκήνιο τη συζήτηση για την ανανέωση των διπλωμάτων οδήγησης λόγω ηλικίας.
Ωστόσο, είναι οδυνηρή η διαπίστωση ότι δεν υπάρχουν και πολλά περιθώρια παρεμβάσεων, καθώς το δημογραφικό φαίνεται ότι επηρεάζει και τη σύνθεση του συνόλου των Ελλήνων οδηγών. Γερνάει ο πληθυσμός… γερνούν και οι οδηγοί.
Τετάρτη, λίγο μετά τις 2 το μεσημέρι, Νέο Ψυχικό: Αυτοκίνητα και μοτοσικλέτες διαλυμένα. Τραγικός απολογισμός, ένας νεκρός και τέσσερις τραυματίες, ύστερα από τη σφοδρή σύγκρουση SUV μεγάλου κυβισμού, που οδηγούσε μία 88χρονη, με τρία διαδοχικά οχήματα, στην πλατεία Αγίας Σοφίας.
Τα λόγια του αυτόπτη μάρτυρα είναι αποκαλυπτικά της απώλειας ελέγχου του οχήματος από την ηλικιωμένη: «Η οδηγός ερχόταν από την οδό Σικελιανού όταν για άγνωστο λόγο προσέκρουσε πάνω στο προπορευόμενο βανάκι, το οποίο αναποδογύρισε και χτύπησε πάνω σε σταθμευμένα αυτοκίνητα. Στη συνέχεια, η οδηγός πέρασε στο αντίθετο ρεύμα, διέσχισε με ταχύτητα περίπου 100 μέτρα όπου χτύπησε σε ένα κομμάτι της νησίδας και πέρασε απέναντι στον κυκλικό κόμβο όπου εκείνη τη στιγμή διέρχονταν δύο μοτοσικλέτες, με αποτέλεσμα να τις εμβολίσει».
«Τερμάτισε πάνω στην πλατεία, χωρίς να πατήσει φρένο, χωρίς τίποτα», αναφέρει άλλος αυτόπτης μάρτυρας. Φήμες και ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες σημειώνουν ότι η ίδια υποστήριξε πως στον πανικό της μπέρδεψε το φρένο με το γκάζι.
Με πολλούς αστερίσκους
Για αύξηση των ατυχημάτων στα οποία εμπλέκονται ηλικιωμένοι οδηγοί, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, κάνουν λόγο μελέτες του ΕΜΠ. Κι όπως λέει η δημώδης παροιμία που έχει καταγράψει ο λαογράφος Νικόλαος Πολίτης: «Πάντα ο γέρος στο τιμόνι». Θεμιτό θα ήταν, ωστόσο, να κρατήσουμε τη μεταφορική έννοια της παροιμίας, δηλαδή την αναγνώριση της γνώσης, της σοφίας και της εμπειρίας, και όχι την κυριολεξία.
Το δίπλωμα οδήγησης έχει ημερομηνία λήξης, η οποία διαφέρει ανάλογα με το είδος του διπλώματος (χάρτινο έγγραφο ή πλαστικοποιημένη κάρτα) και την ηλικία του οδηγού, αλλά… κάθε οδηγός μπορεί να ανανεώσει την ισχύ του και να συνεχίσει να κάθεται πίσω από το τιμόνι.
Με τη συμπλήρωση του 65ου έτους ηλικίας, η άδεια οδήγησης πρέπει να ανανεώνεται ανά τρία χρόνια, με τους οδηγούς να πρέπει να υποβάλλονται σε ιατρικές εξετάσεις από παθολόγο και οφθαλμίατρο. Μετά τα 80 έτη, η ανανέωση γίνεται ανά δύο χρόνια, ενώ απαιτείται εξέταση από ιατρούς παθολόγους, οφθαλμιάτρους, ωτορινολαρυγγολόγους και νευρολόγους ή ψυχιάτρους.
Κατά συνέπεια, εφόσον υπάρξει η θετική ιατρική γνωμάτευση, κάθε πολίτης μπορεί να συνεχίζει νομίμως να οδηγεί εφ’ όρου ζωής, αλλά κατά περίπτωση με αστερίσκους, που σε πολλές περιπτώσεις παρακάμπτονται ή αγνοούνται. Πολλοί γιατροί –κυρίως οφθαλμίατροι– αναγράφουν συγκεκριμένους κωδικούς στην άδεια οδήγησης. Οι κωδικοί αυτοί μπορεί να ορίζουν, για παράδειγμα, ότι ο κάτοχος του διπλώματος δεν επιτρέπεται να οδηγεί νύχτα ή να οδηγεί σε αυτοκινητόδρομο. Στην πλειονότητα βέβαια των περιπτώσεων, τα… ψιλά γράμματα δεν διαβάζονται.
Ταυτόχρονα, δεν υπάρχει σαφής εικόνα για την ποιότητα των εξετάσεων και την πιστότητα των αποτελεσμάτων τους, καθώς ύστερα και από την κατάργηση των Δευτεροβάθμιων Επιτροπών Υγείας του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών αυτό δύσκολα μπορεί να ελεγχθεί.
Ζήτημα ενσυναίσθησης
Ο νέος ΚΟΚ δεν περιλαμβάνει αλλαγές σε αυτό το ζήτημα, ενώ σε διεθνές επίπεδο, όπως επισημαίνουν οι συγκοινωνιολόγοι, δεν υπάρχει πλαφόν στην ηλικία οδήγησης. Η πρόσφατη προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για αυστηροποίηση των ιατρικών εξετάσεων και η εκκίνηση της συζήτησης για ενδεχόμενη επανάληψη των πρακτικών εξετάσεων οδήγησης ύστερα από μια ηλικία, έπεσε στο κενό, με τους υπουργούς Μεταφορών ορισμένων κρατών να κάνουν λόγο για διακριτική συμπεριφορά και ηλικιακό ρατσισμό.
Προφανώς και δεν είναι ζητούμενο να υπάρξει διά νόμου απαγόρευση της οδήγησης, με ηλικιακό κριτήριο, αλλά πρόβλεψη για την ουσιαστική τήρηση των προδιαγραφών ανανέωσης ενός διπλώματος οδήγησης και κυρίως ενσυναίσθηση της ευθύνης από τους ιατρούς, το συγγενικό-φιλικό περιβάλλον και ασφαλώς τον ίδιο τον υπερήλικα οδηγό.
Εφόσον έχει αρχίσει να παρατηρεί κάποια σημάδια λειτουργικών περιορισμών και διαταραχών, όπως μειωμένες οπτικές ή ακουστικές ικανότητες, αυξημένους χρόνους αντίδρασης και δυσκολίες προσοχής, θα ήταν φρόνιμο να τοποθετήσει το δίπλωμα οδήγησης στο... μπαούλο των αναμνήσεων.
Δικλίδες ασφαλείας
Πολλές είναι οι προτάσεις που έχουν πέσει στο τραπέζι για την αποτροπή επικίνδυνης οδήγησης, λόγω μεγάλης ηλικίας. Οπως, από τα 75 έτη και μετά, ο οδηγός να κινείται μόνο ημέρα και σε ακτίνα 50 χλμ. από το σπίτι του και σε γνωστές διαδρομές. Επίσης, η υποχρεωτική εφαρμογή τηλεματικής θα αποτύπωνε με αντικειμενικούς όρους την ικανότητα οδήγησης και αυτό θα μπορούσε να οδηγεί ακόμη και σε αδυναμία ασφάλισης οχήματος που οδηγεί ο συγκεκριμένος οδηγός.
Στο ίδιο πλαίσιο είναι και η σκέψη σύνδεσης του ΑΜΚΑ με το μητρώο του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, προκειμένου να καθίσταται σαφής η κατάσταση της υγείας ενός οδηγού και το εάν λαμβάνει φάρμακα τα οποία επηρεάζουν την οδήγηση.
Σίγουρα καμία πολιτεία δεν πρέπει να επιτρέψει να «σκοτώνουν τα άλογα όταν γεράσουν». Ταυτόχρονα όμως δεν μπορεί και να σφυρίζει αδιάφορα στο ενδεχόμενο οι υπερήλικες να αντιμετωπίζουν τον εαυτό τους ή να αντιμετωπίζονται ως… άλογα κούρσας.
