Παρά τις επίμονες προσπάθειες της Γερμανίας και ορισμένων άλλων κρατών-μελών της ΕΕ για συμπερίληψη της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή άμυνα αβρόχοις ποσί, η Ελλάδα –μαζί με την Κυπριακή Δημοκρατία– διατηρεί ισχυρή δυνατότητα μόχλευσης για την εισδοχή ή όχι της γειτονικής χώρας στο εγχείρημα. Ειδικότερα, χθες, εγκρίθηκε στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων ο κανονισμός SAFE, ο οποίος είχε συμφωνηθεί με ομοφωνία σε επίπεδο Μόνιμων Αντιπροσώπων (COREPER) την περασμένη εβδομάδα.
Το SAFE είναι μία εκ των πρωτοβουλιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο του σχεδίου «ReArm Europe». Πρόκειται για ένα χρηματοδοτικό εργαλείο (σ.σ.: δάνεια με χαμηλά επιτόκια) ύψους έως 150 δισ. ευρώ προς τα κράτη-μέλη αλλά και τρίτες χώρες, έχει τετραετή διάρκεια και αποσκοπεί στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, της αποτρεπτικής ικανότητας της Ενωσης αλλά και της μεγέθυνσης του γεωπολιτικού της αποτυπώματος.
Μείζονος ενδιαφέροντος και σημασίας για την Αθήνα ήταν το ζήτημα της συμμετοχής τρίτων χωρών στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής άμυνας και ιδιαιτέρως της Τουρκίας. Στον κανονισμό που εγκρίθηκε συμφωνήθηκε ότι οι εταιρείες των χωρών της ΕΕ αλλά και αυτές από Νορβηγία-Ουκρανία θα έχουν συμμετοχή 65% σε κάθε εξοπλιστικό πρόγραμμα. Η συμμετοχή των τρίτων χωρών όπως Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο, Νότια Κορέα και Ιαπωνία δεν μπορεί να ξεπερνά το 35%.
Αναγκαία ομοφωνία
Προκειμένου να χρησιμοποιήσει μια τρίτη χώρα τις πρόνοιες του SAFE οφείλει να έχει συμφωνία ασφαλείας με την Ενωση ή να συνάψει μια νέα διμερή συμφωνία μαζί της. Η Τουρκία δεν έχει κάποια από τις παραπάνω. Αυτός είναι και ο λόγος που η Αθήνα πίεσε στο COREPER ώστε η υπογραφή μιας διμερούς συμφωνίας, επί παραδείγματι ΕΕ-Τουρκίας, να εγκρίνεται από το Συμβούλιο με ομοφωνία και όχι με ειδική πλειοψηφία.
Με αυτόν τον τρόπο Ελλάδα και Κυπριακή Δημοκρατία έχουν τη δυνατότητα να βάλουν φρένο στη συμμετοχή της Τουρκίας στο SAFE, μπλοκάροντας –εάν παραστεί ανάγκη και κριθεί εθνικά αναγκαίο– την ολοκλήρωση μιας διμερούς συμφωνίας Βρυξελλών-Αγκυρας.
Εν προκειμένω, η Αθήνα επικαλέστηκε το άρθρο 212 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ, το οποίο αναφέρει ότι για κάθε συμφωνία (εμπορική, οικονομική κ.λπ.) της ΕΕ με υποψήφιες ή τρίτες χώρες απαιτείται ομοφωνία του Συμβουλίου. Στο πλαίσιο αυτό, η Κομισιόν διαβεβαίωσε την ελληνική πλευρά ότι θα χρησιμοποιήσει το άρθρο 212 ως νομική βάση για τις σχετικές συμφωνίες.
Σημαντικό για τα ελληνικά συμφέροντα είναι και το άρθρο 16 του SAFE, το οποίο υπογραμμίζει ότι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας των κρατών-μελών της ΕΕ. «Λάβαμε ήδη σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες που εγείρουν κάποια κράτη-μέλη. Το άρθρο 16 είναι σαφές. Η συμμετοχή μιας τρίτης χώρας μπορεί να αποκλειστεί, αν η εν λόγω χώρα θέτει άμεση απειλή στην άμυνα ή την ασφάλεια ενός κράτους-μέλους της ΕΕ», τόνισε ο εκπρόσωπος της Κομισιόν για θέματα Άμυνας, Τομάς Ρενιέ.
«Και ομοφωνία και λήψη υπ’ όψιν των εθνικών συμφερόντων ασφαλείας», σχολίαζαν το απόγευμα της Τρίτης σε πανηγυρικό τόνο πηγές του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, ενώ, απαντώντας στην κριτική των τελευταίων ημερών από την αντιπολίτευση, ανέφεραν: «Τα σύνθετα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής πρέπει να μελετώνται σε βάθος και δεν επιδέχονται επιφανειακή και αυθαίρετη ερμηνεία για την εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπιμοτήτων. Απαιτείται σοβαρότητα ανάλογη της βαρύτητας των ζητημάτων».
Δυσάρεστη απροθυμία
Είναι γεγονός ότι στις ευρωπαϊκές διαπραγματεύσεις για την ευρωπαϊκή άμυνα, Ελλάδα και Κυπριακή Δημοκρατία ήρθαν αντιμέτωπες με μια δυσάρεστη πραγματικότητα. Όπως υπογράμμιζαν ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές στο «Μανιφέστο», μεγάλος αριθμός ευρωπαϊκών κρατών έχουν ως προτεραιότητα τη συνεργασία τους με την τουρκική αμυντική βιομηχανία. Και αυτό είναι κάτι που πρέπει να συγκρατηθεί, δεδομένου ότι το SAFE ήταν απλώς ο πρώτος πυλώνας του «ReArm» και ακολουθούν κι άλλοι.
Υπό αυτό το πρίσμα, σύμφωνα με την ίδια γραμμή πληροφόρησης, δεν προκαλεί εντύπωση η απροθυμία της πλειονότητας των ευρωπαϊκών κρατών-μελών να συναινέσουν σε οποιαδήποτε εξαίρεση –άμεση ή έμμεση– της Τουρκίας, ενώ οι Ευρωπαίοι δεν συμφώνησαν ούτε στη συμπερίληψη του προσδιορισμού «ομονοούντες» (like-minded) για τις τρίτες χώρες.
Οι like-minded με την ΕΕ είναι χώρες που σέβονται το διεθνές δίκαιο, υποστηρίζουν τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, συνεργάζονται στενά με την ΕΕ και ευθυγραμμίζονται με την ΚΕΠΠΑ. Ό,τι ακριβώς δεν κάνει η γειτονική Τουρκία και γι’ αυτό η φιλική προς εκείνη Γερμανία δραστηριοποιήθηκε ώστε να αποφευχθούν «περιττές» αιρεσιμότητες από τον κανονισμό.
Η διαμορφωθείσα κατάσταση δίνει στην Αθήνα τη δυνατότητα για ανατολίτικο παζάρι, όπως άφησε να εννοηθεί προ ημερών και ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, συνδέοντας τη συμμετοχή της Άγκυρας στην ευρωπαϊκή άμυνα με το τουρκικό casus belli εναντίον της Ελλάδας. Χθες, ο Άγγελος Συρίγος (ΣΚΑΪ) σημείωσε ότι μια τουρκική δήλωση που αναγνωρίζει την ανάγκη να είναι στρατιωτικοποιημένα τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου «θα ήταν κάτι εξαιρετικά ευνοϊκό και πρακτικό».
