Η 22α Ιουλίου καθιερώθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης ως «Ευρωπαϊκή Ημέρα για τα Θύματα Εγκλημάτων Μίσους» (European Day for the Victims of Hate Crime), για να τιμήσει τη μνήμη των 77 νέων ανθρώπων που σκοτώθηκαν τόσο άδικα και βάναυσα, στο νησί Ούτεγια της Νορβηγίας από τον νεοναζιστή Άντερς Μπέρινγκ Μπρέιβικ στις 22 Ιουλίου 2011.
Στις 29 Σεπτεμβρίου του 2014, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης υιοθέτησε το σχετικό ψήφισμα, εγκρίνοντας την έκθεση της Σουηδής βουλευτού του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) Μαριέττας ντε Πουρμπάιχ-Λουντίν για την απερίφραστη καταδίκη του νεοναζισμού. Στόχος της ημέρας αυτής είναι να αναγνωριστεί το πρόβλημα των εγκλημάτων μίσους στην Ευρώπη, να αποκτήσουν «φωνή» τα στοχοποιημένα θύματα, να ενισχυθεί η αλληλεγγύη και να επαναβεβαιωθεί η δέσμευση για περιορισμό του φαινομένου, η επιβολή του νόμου και η ευαισθητοποίηση του κοινού.
Στις 22 Ιουλίου του 2011, ο Μπρέιβικ τοποθέτησε βομβιστικό μηχανισμό σε αυτοκίνητο έξω από κυβερνητικά κτίρια στο Όσλο, προκαλώντας τον θάνατο οκτώ ατόμων. Έπειτα, μετέβη στην κατασκήνωση της νεολαίας του κυβερνώντος Εργατικού Κόμματος στο νησί Ουτόγια, προσποιούμενος τον αστυνομικό, όπου πυροβόλησε μέχρι θανάτου 69 ακόμη άτομα, πριν τελικά συλληφθεί από τις Νορβηγικές αρχές. Πρόκειται για μια μαζική σφαγή που βύθισε στο πένθος την Νορβηγία και συγκλόνισε βαθύτατα τη διεθνή κοινότητα.
Κατά τη διάρκεια των ανακρίσεων, ο Μπρέιβικ υποστήριξε, ότι το κίνητρο για τη στυγερή και αποτρόπαιη πράξη του ήταν η ευρύτερη δημοσιοποίηση μιας συλλογής κειμένων, την οποία ανάρτησε την ημέρα των επιθέσεων, με τίτλο «2083: Ευρωπαϊκή Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας», περιγράφοντας την ακροδεξιά εξτρεμιστική ιδεολογία του. Υποκινούμενος από ακραίο φυλετικό μίσος, θεωρούσε όλα τα θύματα του προδότες, επειδή υποστήριζαν τη μετανάστευση και την πολυπολιτισμικότητα. Η επίθεση αυτή δεν υπήρξε απλώς μια μανιώδης έκρηξη βίας. Ήταν η πιο αποτρόπαιη απόδειξη, για το πού μπορεί να οδηγήσει ο πολιτικός φανατισμός, ο ρατσισμός, η ξενοφοβία και το μίσος απέναντι σε καθετί διαφορετικό.
Το κίνημα No Hate Speech Movement, που άρχισε να αναπτύσσεται μετά την επίθεση, εδραίωσε αυτήν την ημέρα μνήμης ως μια κοινή Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία, για να θέσει στο επίκεντρο της παγκόσμιας κοινότητας τα δικαιώματα των θυμάτων εγκλημάτων μίσους, δίνοντας έμφαση σε μέτρα απόδοσης δικαιοσύνης, όπως είναι η τιμωρία των δραστών και η αποζημίωση στα θύματα.
Η ημέρα αυτή αποτελεί μια υπόμνηση ευθύνης για τις κοινωνίες μας, για τα κράτη μας, για κάθε θεσμό που θεμελιώνεται στη δημοκρατία, στα ανθρώπινα δικαιώματα και στον σεβασμό της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Η προάσπιση όλων των ανθρώπων απέναντι στα εγκλήματα μίσους, αποτελεί πρωτίστως ζήτημα δημοκρατίας των κοινωνιών μας. Γιατί δημοκρατία σημαίνει, ότι καθένας μπορεί ελεύθερα, χωρίς φόβο, να εκφράσει τις απόψεις και τα συναισθήματα του και ότι η διαφορετικότητα γίνεται πλήρως σεβαστή και αποδεκτή.
Σε επίπεδο ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει υιοθετήσει ψήφισμα, για την ανάγκη επέκτασης του καταλόγου των εγκλημάτων της ΕΕ, ώστε να περιλαμβάνει τη ρητορική μίσους και τα εγκλήματα μίσους. Πέρα όμως από την αυστηρή καταδίκη των δραστών και την υποστήριξη των θυμάτων, το στοίχημα για τα κράτη της Ευρώπης είναι να επενδύσουμε στην πρόληψη, μέσω της παιδείας και μέσω της ένταξης της διάστασης της διαφορετικότητας στον πυρήνα των πολιτικών μας.
Με αφορμή τη σημερινή ημέρα, ας ενώσουμε όλοι τη φωνή μας απέναντι σε κάθε μορφή ρατσισμού, την ξενοφοβία, τον αντισημιτισμό, την ισλαμοφοβία, την ομοφοβία και τρανσφοβία, το μισαναπηρισμό. Χρέος όλων μας είναι να θυμόμαστε πού μπορεί να οδηγηθεί η ανθρωπότητα από τον ακραίο φανατισμό, τη μισαλλοδοξία, τη ρητορική μίσους. Η ποικιλομορφία δεν απειλεί, αλλά εμπλουτίζει τη δημοκρατία. Διότι η κοινωνία που αγκαλιάζει τη διαφορετικότητα είναι η μόνη που μπορεί να εγγυηθεί στην πράξη την ελευθερία όλων των ανθρώπων.
* Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Βουλευτής Επικρατείας της ΝΔ
