Η απόφαση έκτακτης ανάγκης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (η οποία διορθώνει την κακή δήλωση Lagarde πριν από μία εβδομάδα) είναι καλή, αλλά είναι σαφές ότι δεν αρκεί: οι κεντρικές τράπεζες πρέπει επίσης να προχωρήσουν περισσότερο σε καινοτόμα μέτρα που προσεγγίζουν καλύτερα τους ανθρώπους και τις επιχειρήσεις που βρίσκονται σε κίνδυνο και χρίζουν βοήθειας. Είναι πολύ σημαντικό οι δημοσιονομικές πολιτικές να συντονίζονται εκτεταμένα και, στην ευρωζώνη, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι τα ευρέα περιθώρια ευελιξίας που παρέχονται στα εθνικά ελλείμματα δεν είναι αρκετά.
του Στράτου Γεραγώτη
Κατά την άποψη μου είναι επείγον να υιοθετήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση ένα πακέτο μέτρων οικονομικής πολιτικής ικανό να αντιμετωπίσει τη σοβαρή κατάσταση της υγείας και της οικονομίας που ανακύπτει λόγω της εξάπλωσης του κορωναϊού. Το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και απαιτεί έγκαιρη δράση από διεθνείς οργανισμούς. Είναι πλέον σαφές ότι η ύφεση που βρίσκεται μπροστά δεν εξαρτάται μόνο από τη μείωση της προσφοράς αλλά συνδέεται επίσης με τη μεγάλη μείωση της ζήτησης.
Από την πλευρά της προσφοράς, η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας οδηγεί σε απότομες διακοπές στις αλυσίδες εφοδιασμού των διεθνών αλυσίδων παραγωγής (global value chain). Η μείωση των επιπέδων παραγωγής μειώνει τα έσοδα και αυξάνει το βάρος του σταθερού κόστους των επιχειρήσεων με μη βιώσιμο τρόπο. Από πλευράς ζήτησης, η κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών βιώνει μια έντονη συρρίκνωση σε πολλούς τομείς και το φαινόμενο ντόμινο ενισχύει τα αποτελέσματά του, θέτοντας ολόκληρη την οικονομία σε κρίση.
Μια τόσο σοβαρή κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η οποία δεν είναι επαρκώς διαχειριζόμενη, θα μπορούσε να οδηγήσει στο τέλος του ενιαίου νομίσματος και τελικά στην τελική αποσύνθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ποιοι είναι οι λόγοι για να συνεργαστούμε εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι ακόμη σε θέση να παρέμβει αποτελεσματικά ενόψει μιας κρίσης που πλήττει όλες τις ευρωπαϊκές χώρες; Οι επείγουσες πιστώσεις είναι πλέον απαραίτητες για την υποστήριξη του συστήματος υγείας, των οικογενειών και των επιχειρήσεων σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Δεν εκτιμώ ότι πρόκειται μόνο για εγγύηση μεγαλύτερης ευελιξίας στους εθνικούς δημόσιους προϋπολογισμούς, διότι οι κατανομές των επιμέρους κρατών δεν θα είναι επαρκείς , οδηγώντας σε αύξηση του δημόσιου ελλείμματος και των spread , γεγονός που θα υπονόμευε τις πολιτικές για την εξισορρόπηση των δημόσιων οικονομικών.
Συμφωνώ με εκείνους που υποστηρίζουν ότι η ΕΕ πρέπει να διαθέσει τεράστιους πόρους στις χώρες μέλη για την ταχεία και επαρκή αντιμετώπιση της έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας, της οικονομίας και της κοινωνίας. Πιστεύω ότι αυτή η στιγμή της κρίσης πρέπει να μετατραπεί σε μια συγκεκριμένη ευκαιρία για να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή ιδιαιτερότητα σε σχέση με άλλα συστήματα υγείας και κοινωνικής προστασίας και να δείξουμε στους ευρωπαίους πολίτες την σημασία της ένωσής μας.
Για την αντιμετώπιση της υγείας και της οικονομικής κρίσης, προτείνω τα ακόλουθα επείγοντα μέτρα:
- Άμεση χρηματοδότηση των συστημάτων υγείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αύξηση των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και των νοσοκομειακών κλινών, για δαπάνες σχετικές με κλινικές δοκιμές και για την προστασία του προσωπικού υγείας.
- Ένα προσωρινό επίδομα για όλους τους αορίστου ή ορισμένου χρόνου εργαζομένους που θα παραμείνουν άνεργοι τους επόμενους μήνες λόγω της μείωσης της παραγωγής.
- Οικονομική βοήθεια σε οικογένειες που έχουν τεθεί σε καραντίνα κατοικίας.
- Επιχορηγήσεις και άνοιγμα πιστωτικών γραμμών σε εταιρείες που αναγκάζονται να αναστείλουν προσωρινά τις επιχειρήσεις τους λόγω προσωπικού που βρίσκεται σε καραντίνα ή μείωση της ζήτησης από καταναλωτές.
- Παροχή βοήθειας σε ανηλίκους σε περίπτωση νοσηλείας και των δύο γονέων και ηλικιωμένων που δεν είναι αυτάρκεις σε περίπτωση νοσηλείας των ατόμων που τους βοηθούν. Βοήθεια σε οικογένειες σε περιόδους κατά τις οποίες τα σχολεία κλείνουν ως προφύλαξη.
- Έκτακτη χρηματοδότηση του σχολικού συστήματος για την αγορά εξοπλισμού που επιτρέπει την εξ αποστάσεως εκπαίδευση.
- Χρηματοδότηση οργανισμών που εργάζονται για την υποστήριξη καταστάσεων έκτακτης ανάγκης που δημιουργούνται από τη διάδοση κοροναϊών.
- Τέλος, είναι απαραίτητο να πραγματοποιηθεί ένα μεγάλο επενδυτικό σχέδιο που αφορά τις υποδομές και το περιβάλλον, το οποίο θα δώσει νέα ώθηση στην ευρωπαϊκή οικονομία που έχει ήδη πληγεί σοβαρά από τη χρηματοπιστωτική κρίση και τώρα έχει γονατίσει από την κρίση της υγείας.
Το σημαντικότερο όμως αφορά τη χρηματοδότηση των απαραίτητων πόρων. Τα μέτρα αυτά απαιτούν την εφαρμογή ενός προγράμματος επείγουσας δαπάνης και δημόσιας επένδυσης για τη χρηματοδότηση της οποίας πρέπει να δημιουργηθεί ένα κατάλληλο «εργαλείο σκοπού», το οποίο θα υποστηρίζεται από κοινές εγγυήσεις, χωρίς κινδύνους, και χαρακτηριζόμενο από χαμηλά επιτόκια (safe assets). Στην ουσία πρόκειται για ομόλογα που θα εκδίδονται σε επίπεδο ευρωζώνης (ευρωομόλογα) και θα υπογραμμίζεται ο τρόπος με τον οποίο αυτό το νέο μέσο θα γίνει αποδεκτό από των επί του παρόντος ανενεργών αποταμιεύσεων.
Για να διευκολυνθεί η ομόφωνη αποδοχή όλων των κρατών μελών, οι πόροι που συλλέγονται κατ ‘αυτόν τον τρόπο σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα μπορούσαν να διανεμηθούν σε μεμονωμένες χώρες ανάλογα με τον πληθυσμό.
* O Στράτος Γεραγώτης είναι τ. Καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου και Πολιτικής στο Παν/μιο της Pavia της Ιταλίας
