«Δεν μπορείς να χαρακτηρίσεις Δίκαιο κάτι, το οποίο απορρέει από την πυγμή του ισχυρού», υπογράμμισε ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, μιλώντας σε εκδήλωση του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα «Η Ελλάδα απέναντι στις Σύγχρονες Διεθνείς Προκλήσεις».
Ο κ. Γεραπετρίτης αναφέρθηκε εκτενώς στη σημασία του Διεθνούς Δικαίου, τονίζοντας ότι δεν νοείται σήμερα οποιαδήποτε αλλαγή συνόρων δια της βίας. Επεσήμανε, ωστόσο, πως σε αρκετές περιπτώσεις το Διεθνές Δίκαιο στερείται της αποτελεσματικότητας και της λογοδοσίας που απορρέουν από την κυριαρχία.
«Το Δίκαιο οφείλει να εφαρμόζεται», ανέφερε χαρακτηριστικά, επισημαίνοντας πως ο σημερινός κόσμος βρίσκεται σε μια πρωτοφανή μεταβατική φάση: «Αυτά που βιώνουμε σήμερα είναι χωρίς προηγούμενο τόσο στην Ευρώπη όσο και στον κόσμο. Η βασική αρχή ότι η Ευρώπη είναι θωρακισμένη και απροσπέλαστη έχει πλέον εκλείψει μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία», είπε, προσθέτοντας πως «η Ευρωπαϊκή Ένωση βάλλεται τόσο εκ των έσω όσο και από τους ίδιους τους λαούς της, που αμφισβητούν την ικανότητά της να λαμβάνει αποφάσεις και να αντιμετωπίζει τις κρίσεις».
Το Διεθνές Δίκαιο δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι των ισχυρών
Ο Έλληνας ΥΠΕΞ χαρακτήρισε το Διεθνές Δίκαιο ως «ισχυρό όπλο» για κράτη σε δύσκολες γειτονιές, όπως η Ελλάδα, αλλά προειδοποίησε πως η διεθνής πολιτική ρέπει προς μια συναλλακτική λογική, όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται πρώτα και στη συνέχεια αναζητείται το νομικό τους θεμέλιο.
«Έχουμε τη λύση και αναζητούμε μόνο το νομικό ένδυμα που θα τη νομιμοποιήσει. Μια ωφελιμιστική προσέγγιση, στην οποία το Διεθνές Δίκαιο όχι μόνο υποχωρεί, αλλά χρησιμοποιείται ως άλλοθι για αποφάσεις που πλήττουν τους αδύναμους», τόνισε.
Η υποχώρηση της δημοκρατίας και το «δίκαιο του ισχυρού»
Ο κ. Γεραπετρίτης έκανε λόγο για παγκόσμια υποχώρηση των δημοκρατιών, σημειώνοντας ότι ενώ φαινομενικά ο αυταρχισμός μειώνεται, στην πραγματικότητα ενισχύεται.
«Οι δημοκρατίες στον κόσμο υποχωρούν, ο αυταρχισμός γίνεται πιο ορατός. Το δίκαιο του ισχυρού επιβάλλεται και μετατρέπει τις δημοκρατίες σε de facto αυταρχικά καθεστώτα», δήλωσε, επικαλούμενος τα στοιχεία του Democracy Index του Economist για το 2024, σύμφωνα με τα οποία οι πλήρεις και ελλειμματικές δημοκρατίες ανέρχονται σε 74, ενώ 93 κράτη δεν θεωρούνται δημοκρατικά.
Οι τρεις μεγάλοι κίνδυνοι για την Ευρώπη
Ο υπουργός Εξωτερικών ανέδειξε τρεις βασικούς κινδύνους που απειλούν την Ευρώπη και το διεθνές σύστημα:
- Το «σύνδρομο της αρχαίας Αθήνας», δηλαδή ο λαϊκισμός των δημαγωγών που μπορεί να οδηγήσει στην κατάρρευση των θεσμών. «Η Αθήνα, αν και ισχυρότερη από τη Σπάρτη, κατέπεσε γιατί υπέκυψε στον λαϊκισμό. Ο μεγάλος κίνδυνος βρίσκεται μέσα μας. Για την Ευρώπη, αυτός ο κίνδυνος είναι πρωτίστως εσωτερικός», προειδοποίησε.
- Η «πτώση της Μακεδονικής Αυτοκρατορίας», δηλαδή η έλλειψη ηγεσίας και ανθεκτικών θεσμών. «Σήμερα παρατηρούμε υποχώρηση των θεσμών και απουσία ηγεσίας στα διεθνή fora. Για να επιβιώσει η ειρήνη και η ευημερία, χρειάζονται ισχυροί θεσμοί», σημείωσε.
- Η πτώση «του αρχαίου καθεστώτος», εξαιτίας αντίπαλων ιδεολογιών που υπονομεύουν τις αξίες και τη θεσμική συνοχή. «Οι ιδεολογίες μεταδίδονται αστραπιαία και λειτουργούν ως ψυχολογικός μοχλός αποδυνάμωσης των θεσμών», είπε.
Η Ελλάδα ως παράγοντας σταθερότητας και διαλόγου
Ο κ. Γεραπετρίτης υπογράμμισε ότι η Ελλάδα έχει σήμερα ισχυρό διπλωματικό κεφάλαιο, διότι στηρίζεται σε αρχές και κανόνες, όχι σε συναλλαγές. «Η Ελλάδα συνομιλεί με όλους, ακόμη και με εκείνους που μεταξύ τους δεν μπορούν να συνομιλήσουν», τόνισε, αναφερόμενος στις σχέσεις της Αθήνας με το Ισραήλ, τον αραβικό κόσμο και την Παλαιστινιακή Αρχή.
Αναφέρθηκε επίσης στη θέση της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, όπου έχει θέσει ως προτεραιότητες την ειρηνική επίλυση διαφορών, την προστασία των παιδιών και των γυναικών σε εμπόλεμες ζώνες και τη θαλάσσια ασφάλεια.
Θαλάσσια δικαιώματα και ενεργειακή ασφάλεια
Ο Έλληνας ΥΠΕΞ εξέφρασε υπερηφάνεια για τα βήματα που έχουν γίνει ως προς τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), σημειώνοντας πως αυτά αποτελούν πλέον ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Παράλληλα, αναφέρθηκε στη συμμετοχή αμερικανικών ενεργειακών κολοσσών στα ελληνικά προγράμματα έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων, γεγονός που –όπως είπε– αποδεικνύει την αναγνώριση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας.
Επισήμανε, τέλος, ότι η πρωτοβουλία του Πρωθυπουργού για τη σύγκληση Διεθνούς Διάσκεψης της Ανατολικής Μεσογείου δείχνει πως η χώρα «δεν αντιδρά, αλλά δρα», αναλαμβάνοντας ρόλο ηγεσίας και διαμόρφωσης πολιτικών.
Δυτικά Βαλκάνια: Η μεγαλύτερη απειλή είναι ο λανθάνων εθνικισμός
Κλείνοντας, ο κ. Γεραπετρίτης αναφέρθηκε στα Δυτικά Βαλκάνια, προειδοποιώντας για την επανεμφάνιση εθνικιστικών τάσεων σε μια περιοχή «ναρκοθετημένη από το παρελθόν».
«Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απειλή από έναν λανθάνοντα εθνικισμό που αναδύεται στην επιφάνεια. Ο δρόμος για την περιοχή είναι ένας – προς την ευρωπαϊκή οικογένεια», κατέληξε.
