Σε καταστάσεις κατά τις οποίες ο τομέας της πληροφόρησης Θερμαίνεται στον ύψιστο βαθμό, οι εναλλακτικές απόψεις υπόκεινται σε «ακύρωση πολιτισμού» αφήνοντας δύο επιλογές – υποστήριξη για κοινή πορεία ή συνειδητή σιωπή. Και οι δύο περισσότερο βοηθούν παρά εμποδίζουν το ενδιαφέρον του ΝΑΤΟ να αποτρέψει τη Ρωσία βραχυπρόθεσμα.
Όλα τα άρθρα του Ερολ Ούσερ
Η ιστορία της Βόρειας Ατλαντικής Συμμαχίας (North Atlantic Alliance) στην μετά διπολική εποχή είναι αυτή της αναζήτησης μίας φόρμουλας η οποία θα επιτρέψει τη διατήρηση των κεντρομόλων τάσεων υπό υλιστικό, λειτουργικό και ιδεολογικό πρίσμα.
Μέχρι τα μέσα του 2010, η επέκταση του ΝΑΤΟ λάμβανε χώρα σχεδόν με αδράνεια, με ποσοτικούς και ποιοτικούς όρους. Σαν αποτέλεσμα, η λίστα των υποχρεώσεων της συμμαχίας διευρύνθηκε περαιτέρω (από επιχειρήσεις διαχείρισης κρίσης σε αντιμετώπιση κυβερνοαπειλών και κλιματικής αλλαγής), και η περιοχή ευθύνης έγινε πραγματικά παγκόσμια, και συμπεριλάμβανε τα Δυτικά Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή και -πρακτικά-την Κίνα. Ωστόσο, η δημιουργία μίας νέας ταυτότητας μέσω οικονομιών αντιμετώπισε δυσκολίες. Η στρατηγική έννοια του 2010, η οποία προέβλεπε το μεγάλο σχέδιο του μετά- διπολικού ΝΑΤΟ, έθεσε ένα πολύ υψηλό επίπεδο, ενώ οι στρατηγικές κουλτούρες των συμμάχων, ειδικότερα των “νέων” συμμάχων, δεν είχαν χρόνο να προσαρμοστούν ούτε στο ελάχιστο, και-κυριότερο όλων-ήρθαν σε σύγκρουση με αυτή και στις τρεις κατηγορίες που αναφέρθηκαν παραπάνω.
Για τις Βρυξέλλες, τα γεγονότα τα οποία αφορούσαν την Ουκρανία το 2010 έπαιξαν το ρόλο του “ξεχασμένου παλιού κακού”. Οι αποφάσεις των Διασκέψεων Κορυφής στην Ουαλία το 2014 και στη Βαρσοβία το 2016 ξεκίνησαν την διαδικασία της επιστροφής της συμμαχίας στην πρότερη περιοχή ευθύνης, στρατηγικά επισημαίνοντας την υπεράσπιση των συνόρων του Ανατολικού μπλοκ. Η επιλογή της Ρωσίας το 2022 θα μπορούσε να σημάνει το τέλος αυτού του κύκλου παγιώνοντας την ταυτότητα του ΝΑΤΟ ως τοπική στρατιωτική συμμαχία χτισμένη γύρω από μία κοινή απειλή, τουλάχιστον επί του παρόντος. Μετά από ένα μήνα, η ραγδαία εξέλιξη των γεγονότων κάνει την πρόβλεψη δύσκολη, όμως μπορούν να παρατηρηθούν αρκετές τάσεις.
Η απόφαση της Γερμανίας να διαθέσει το επιπρόσθετο ποσό των 100 δισεκατομμυρίων ευρώ για την ενίσχυση της άμυνάς της και να το φέρει στο 2% του ΑΕΠ μέχρι το 2024 μπορεί να επισημάνει μία ποιοτική αλλαγή για την υλική διάσταση του ΝΑΤΟ.
Η αύξηση των στρατιωτικών προϋπολογισμών έχει αποτελέσει καταραμένο πρόβλημα για τη συμμαχία από τα μέσα του 1970, και τέθηκε αναλυτικά στην Διάσκεψη Κορυφής στη Ρίγκα το 2006, όταν εμφανίστηκε η φόρμουλα 2/20. Διαθέτει τουλάχιστον το 2% από το ΑΕΠ της χώρας για την άμυνα, και το 20% αυτού του ποσού στην τεχνολογική ανάπτυξη και εξέλιξη στον τομέα της άμυνας. Ο πρώτος δείκτης αποδείχτηκε πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθεί σε σύγκριση με το δεύτερο, οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γαλλία και η Νορβηγία ιστορικά διέθεσαν το 2% ή περισσότερο του ΑΕΠ τους στο διάστημα 2016-2021. Η Ελλάδα, η Πολωνία, η Σλοβακία, η Ρουμανία και οι χώρες της Βαλτικής έφτασαν σε αυτό το βαθμό. Το Βερολίνο δεν βιάστηκε να εφαρμόσει κάτι τέτοιο, ακόμη και υπό την πίεση της διοίκησης του Donald Trump, μην ξεπερνώντας το 1,5%. Σήμερα, θέτει το παράδειγμα για άλλα- γεμάτα αμφιβολία- κράτη μέλη του ΝΑΤΟ. Η Ολλανδία έχει ήδη ανακοινώσει αύξηση στην αμυντική δαπάνη. Επιπλέον, η χώρα, παρά τις στενές συμμαχικές σχέσεις της με τις ΗΠΑ, δεν αναζήτησε αύξηση δαπάνης. Όμως ακόμη και πριν την έναρξη της ειδικής επιχείρησης, η κυβέρνηση του Mark Rutte αποφάσισε να πάρει αυτό το μέτρο με φόντο μία γενική κλιμάκωση της κατάστασης στην Ευρώπη. Και ο Καναδάς επίσης ακολούθησε αυτή την κίνηση μετά την επίσκεψη του Πρωθυπουργού του στην Ευρώπη.
Η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών της συμμαχίας δίνει το έναυσμα για τεχνολογική βελτίωση, η οποία συμπεριλαμβάνει αυτή των κυβερνοσυστημάτων, και την εξέλιξη/ανάπτυξη λύσεων υλικοτεχνικής υποστήριξης πρωταρχικά στην Ευρώπη. Η Γερμανία έχει ήδη ανακοινώσει την πρόθεσή της να συνεργαστεί με την ΕΕ στην εξέλιξη μαχητών και τανκς, και τέτοια σχέδια μπορούν να εφαρμοστούν, για παράδειγμα, μέσα στο πλαίσιο της Συνεργασίας Permanent Structured Cooperation (PESCO). Αν η Γάλλο-Γερμανική σύγκλιση ενισχυθεί μέσα στο πρότζεκτ, θα μπορούσε να δώσει νέο έναυσμα για την ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής “στρατηγικής κυριαρχίας” στον τομέα της άμυνας, και η Διακήρυξη των Βερσαλλιών που ακολούθησε την Ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής στις 10-11 Μαρτίου επιβεβαιώνει αυτήν την πρόθεση.
Η “Στρατηγική Πυξίδα”, που εγκρίθηκε στις 21 Μαρτίου, η πρώτη Ευρωπαϊκή έννοια άμυνας, θα παίξει επίσης ρόλο στην εφαρμογή των έργων και από στρατηγική και από ψυχολογική άποψη.
Από λειτουργικής άποψης, η ενίσχυση της ρωσικής αναχαίτισης είναι πολύ πιθανό να αποτελέσει σημαντική δραστηριότητα του ΝΑΤΟ στο κοντινό μέλλον. Είναι οικείο στη συμμαχία από την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου -αυτές ήταν τακτικές στρατιωτικές ασκήσεις, η φύση της θέσης των στρατευμάτων (η οποία στην πορεία μετατράπηκε σε πιο κινητό σύστημα των μονάδων RRF ), η προαναφερθείσα εξέλιξη των στρατιωτικών δυνατοτήτων. Από θεωρητικής άποψης, είναι βιώσιμες κοινές πρακτικές οι οποίες συμβάλλουν στη διατήρηση της ομογένειας της συμμαχίας.
Σήμερα, δύο αντίθετες διαδικασίες μπορούν να παρατηρηθούν. Από τη μία πλευρά, από την περιοχή των χωρών του ΝΑΤΟ, πρώτα, όπλα παρέχονται στην Ουκρανία: όχι μόνο από τις ΗΠΑ, αλλά επίσης από τη Γερμανία, η οποία άλλαξε την αρχική της απόφαση κατά τη διάρκεια της επιχείρησης. Αρχικά, το Βερολίνο αρνήθηκε να προμηθεύσει την Ουκρανία με θανατηφόρα όπλα, σήμερα είναι επίσημα γνωστό ότι διατίθεται να παραδώσει 500 MAN PADS Stinger και 1.000 συστήματα anti-tank, 400 εκτοξευτές χειροβομβίδων, 14 τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού και καύσιμα. Η Τουρκία δεν προσφέρει στρατιωτική βοήθεια δωρεάν, όμως οι θεματικές εξαγωγές έχουν αυξηθεί.
Δεύτερον, λόγω εσωτερικών ανασχηματισμών ,τα σύνορα της συμμαχίας στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη – Σλοβακία, Πολωνία, Ρουμανία, Χώρες Βαλτικής, Βουλγαρία – ήδη ενισχύονται. Τρίτον, στις 14 Μαρτίου, μία από τις μεγαλύτερες κινήσεις του ΝΑΤΟ, η Cold Response 2022, ξεκίνησε στη Νορβηγία.
Από την άλλη, αυτές οι κινήσεις δεν αποκλιμακώνουν την κατάσταση απαραίτητα. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει ζήτημα αποκήρυξης των περιορισμών των σχέσεων μεταξύ Founding Act of Russia και NATO σχετικά με την μη ανάπτυξη των πυρηνικών όπλων στις “νέες ” χώρες της συμμαχίας . Επιπλέον, σαν αποτέλεσμα των αμοιβαίων σημάτων δημιουργήθηκε κατανόηση και αντίληψη του απαράδεκτου ενός πολέμου μεγάλης κλίμακας. Ακόμη και πριν από την αρχή της πρώτης φάσης της συμπλοκής, οι στρατιωτικοί σύμβουλοι του ΝΑΤΟ αποσύρθηκαν από την περιοχή της Ουκρανίας. Στις 4 Μαρτίου, μετά τα αποτελέσματα του Υπουργικού Συμβουλίου , ο Γενικός Γραμματέας του NATO Stoltenberg δήλωσε ότι “[στην Ουκρανία ] δεν θα έπρεπε να υπάρχουν ούτε αεροσκάφη ούτε επίγειες δυνάμεις του ΝΑΤΟ.” “Το ΝΑΤΟ δε μπορεί να είναι σε πόλεμο με τη Ρωσία,’’ λέει ο Βρετανός Πρωθυπουργός Boris Johnson. Παρόμοια θέση εκφράστηκε και από τον Joe Biden. Με αυτό το φόντο, υπαινιγμοί της μελλοντικής εισόδου της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, η παροχή Πολωνικών MiG-29s στην Ουκρανία, και η δημιουργία ζώνης πάνω της, αποκηρύσσονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. [Και έτσι, ο Πρωθυπουργός της Σουηδίας είπε ότι το θέμα της ένταξης της Στοκχόλμης στο ΝΑΤΟ δεν είναι στην ατζέντα σαν -δυνητικά-προκλητικό. Η τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ του Ρώσου Προέδρου Putin και του Φινλανδού Προέδρου είχε στόχο όχι λιγότερο, την αποτροπή της Φινλανδικής επαναπροσέγγισης με τη συμμαχία. Την ίδια στιγμή, είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι στην πραγματικότητα και οι δύο χώρες είναι στενά συνδεδεμένες με το ΝΑΤΟ, και η επίσημη ένταξή τους είναι απίθανο να αλλάξει την στρατηγική ισορροπία στην Βόρεια Ευρώπη.] Η πολιτική διάσταση της διαμάχης, δηλαδή η ενδεχόμενη επιταχυμένη ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ, δεν πήρε το πράσινο φως ούτε στην Διάσκεψη της ΕΕ: οι ηγέτες των σημαντικών χωρών ανοιχτά εξέφρασαν την αντίθεσή τους στην επιτάχυνση της διαδικασίας. Η επείγουσα Διάσκεψη Κορυφής του ΝΑΤΟ στις 24 Μαρτίου έλαβε χώρα επίσης χωρίς σημαντικές αποφάσεις.
Από ιδεολογικής άποψης, η κατάσταση ευνοεί την ανάπτυξη ενός κοινού αφηγήματος απειλής το οποίο το αντιλαμβάνονται όλοι ως το κεντρικό στοιχείο των δύο επιλογών – στήριξη για κοινή πορεία ή σιωπή. Και οι δύο περισσότερο βοηθούν παρά παρεμποδίζουν την αποτροπή της Ρωσίας βραχυπρόθεσμα.
Η τελευταία λέξη ανήκει στην νέα Στρατηγική Έννοια του ΝΑΤΟ, η οποία θα υιοθετηθεί στην Διάσκεψη Κορυφής της Συμμαχίας στη Μαδρίτη τον Ιούνιο. Ειδικοί σημειώνουν ότι αυτό το έγγραφο μπορεί να δώσει στη Ρωσία μία συμμετρική κατάσταση στην συγκατάταξη των κρατών μελών του ΝΑΤΟ στη λίστα της με τις μη φιλικές χώρες. Η ιστορία δείχνει ότι δογματικά έγγραφα αναγνωρίζουν τη “νέα πραγματικότητα” παρά τη δημιουργούν, και η πιθανότητα της συγκέντρωσης του ενδιαφέροντος στη “Ρωσική απειλή” είναι ιδιαιτέρως υψηλή. Παρόλα αυτά, μας θυμίζει ότι η “πραγματικότητα” των εγγράφων/ντοκουμέντων μετατρέπεται από πραγματική σε ιστορική με το πέρασμα των χρόνων. Θα επαναληφθεί αυτή η τάση και το 2022;
*O Έρολ Ούσερ (Erol User) είναι πρόεδρος και CEO της USER HOLDİNG. Επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος, πρόκειται έναν από τους καινοτόμους παίκτες της επιχειρηματικής τουρκικής σκηνής. Η USER HOLDİNG είναι επενδυτική τραπεζική εταιρεία που προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες τόσο σε τουρκικές όσο και διεθνείς εταιρείες.
