Η αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αποφύγει και να διαχειριστεί την κρίση δεν αφορά μόνο τις κρίσεις εκτός συνόρων της Ένωσης .Η Ευρωπαϊκή Ένωση υπήρξε το ίδιο αργή και ανεπαρκής στις εντός συνόρων κρίσεις.
Ως ο μοναδικός διεθνικός οργανισμός ,η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αναμφισβήτητα μία επιτυχημένη ιστορία, όμως σε αυτό το σημείο κάποιος θα μπορούσε να προσθέσει ότι αυτό είναι αληθές μόνο υπό κανονικές συνθήκες. Δε μπορούμε να ισχυριστούμε το ίδιο για περιόδους κρίσης.
Από την ίδρυσή της, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αντιμετωπίσει μία σειρά εσωτερικών και εξωτερικών κρίσεων. Ο ιός του COVID-19,o οποίος αρχικά εμφανίστηκε στην Κίνα το 2019,επηρέασε ολόκληρο τον κόσμο, δημιουργώντας μία παγκόσμια κρίση. Πέραν της υγειονομικής διάστασης αυτής, έχουν επίσης προκόψει οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές διαστάσεις. Συγκεκριμένα, ο COVID-19 έχει προκαλέσει συζητήσεις σχετικά με την λειτουργικότητα διεθνών οργανισμών, οι οποίοι είναι σημαντικοί παράγοντες μέσα στην φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη. Η ανικανότητα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το παρουσιάσει μία κοινή πολιτική προς αντιμετώπιση της πανδημίας αποτελεί τη βάση των συζητήσεων. Επιπλέον, το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δε μπόρεσε να πάρει άμεσες αποφάσεις σχετικά με τη διαχείριση της κρίσης εξαιτίας της άκαμπτης γραφειοκρατίας οδήγησε επίσης και στην αμφισβήτηση της λειτουργικότητας της πολιτικής δομής της Ένωσης.
Το ιστορικό αποτυχιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Οι εγωιστικές διαφορές απόψεων των κρατών μελών, η αδεξιότητα της «ευρωκρατίας» και η απουσία κοινού μηχανισμού εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας έχει εμποδίσει την ικανότητά της να αποτρέψει και να διαχειριστεί μία σειρά κρίσεων ,οι οποίες έχουν λάβει χώρα εντός και εκτός συνόρων. Όπως είναι ιδιαίτερα εμφανές στη Συρία και τη Λιβύη, η ανικανότητά της να εφαρμόσει κοινή πολιτική στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας αποτελεί ένα αιώνιο πρόβλημα.
Η αντοχή ενός πολιτικού συστήματος φαίνεται σε περιόδους κρίσης. Είναι πολύ δύσκολο να ισχυριστούμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καταφέρει να περάσει αυτό το τεστ ξανά και ξανά. Οι αποτυχίες της είναι ενδεικτικές αναφορικά με τα δισεπίλυτα προβλήματα στην άμεση γειτονιά της, για παράδειγμα, η αδυναμία της να αποτρέψει ή να σταματήσει τις εθνικές διαμάχες στα Βαλκάνια κατά τη διάρκεια της κρίσης στη Γιουγκοσλαβία. Κάποιος θα μπορούσε με ευκολία να ισχυριστεί ότι έχει αποδειχθεί θεαματικά ανεπιτυχής, δυσλειτουργική και αναποτελεσματική σε μία σειρά πολύ δύσκολων καταστάσεων ,οι οποίες έλαβαν χώρα μετά τον Ψυχρό Πόλεμο ,όπου δοκιμάστηκε ,ειδικότερα σε θέματα ασφάλειας.
Αυτή η αδυναμία της να αποτρέψει και να διαχειριστεί τόσο σοβαρά γεγονότα δεν σχετίζεται μόνο με θέματα εντός των συνόρων της. Έχει υπάρξει εξίσου αργή και αναποτελεσματική κατά τη διάρκεια κρίσεων εντός της ζώνης .Μια πολύ σημαντική εσωτερική πρόκληση , κατά τη διάρκεια της οποίας δοκιμάστηκε η αντοχή της ήταν τα κρίσιμα γεγονότα στην Ευρωζώνη. Η οικονομική κρίση, η οποία ξεκίνησε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και επεκτάθηκε και σε άλλες χώρες, προκάλεσε πολύ σημαντική χρεωστική κρίση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε αυτή τη διαδικασία, δε μπορούσε να δείξει επαρκή αλληλεγγύη ενόψει του σοβαρού αντίκτυπου που είχε σε κράτη μέλη της όπως η Ελλάδα ,η Ιρλανδία και η Πορτογαλία και η αργοπορημένη ανάμιξη της επιδείνωσε περισσότερο την κατάσταση. Η κρίση στην Ευρωζώνη οδήγησε στην πόλωση και ενίσχυσε τα αντιευρωπαϊκά κινήματα στους κόλπους της λόγω της απροθυμίας των χωρών του Βορρά να βοηθήσουν τις άλλες χώρες. Σε αυτή τη διαδικασία ο «διαχωρισμός Βορρά-Νότου», ο οποίος αναφερόταν πολύ συχνά στην Ένωση, άρχισε να εντείνεται και εκφράστηκαν πολλές και σοβαρές διαφορές απόψεων ανάμεσα σε χώρες με εύθραυστες οικονομίες και σε αυτές με πιο ισχυρές.
Εκτός από τις χώρες που γειτνιάζουν με τη Συρία, ο πόλεμος της Συρίας το 2011 επηρέασε την Ευρωπαϊκή Ένωση σε πολύ μεγάλο βαθμό, οδηγώντας σε νέο κύμα προσφύγων, τρομοκρατικές επιθέσεις και την άνοδο της ακροδεξιάς. Παρόλα αυτά, η αντίδρασή της στον πόλεμο της Συρίας υπήρξε σχεδόν αόρατη. Αν και ισχυρίστηκε ότι προτίμησε να βρεθεί λύση με τη βοήθεια της διπλωματίας, δεν μπόρεσε να εφαρμόσει σαφή στρατηγική η οποία θα μπορούσε να συνεισφέρει στην εύρεση λύσης. Όμως, καθώς ο εμφύλιος πόλεμος γινόταν πιο έντονος, το αδιέξοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο θέμα των μεταναστών, το οποίο έπληξε πολλές χώρες-συμπεριλαμβανομένων και κρατών μελών της, ξεκάθαρα αποκάλυψε την αποτυχία της.
«Με αυτόν τον τρόπο, κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν σκάφτηκε καν να αντιμετωπίσει τη ρίζα των αιτίων της κρίσης στη Συρία, παρά μόνο ότι πήρε μέτρα για τη διαχείριση των συμπτωμάτων της»
Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών για τους μετανάστες, Αντόνιο Γκουτέρες, επίσης κατέκρινε την Ένωση για το θέμα των Συρίων προσφύγων, δηλώνοντας ότι έχει μετατραπεί σε ανθρωπιστική κρίση και ότι οι ευρωπαϊκές χώρες απέτυχαν σε αυτό το θέμα. Η πολιτική τους, η οποία διαμορφώθηκε ειδικά για να κρατήσει τους πρόσφυγες μακριά από την ευρωπαϊκή ήπειρο, επιδείνωσε αυτή την κρίση από το 2015. Το γεγονός ότι τα κράτη μέλη ακολουθούν μία εγωιστική εθνική –συμφέρουσα προς αυτούς- πολιτική ,αντί για την υιοθέτηση κοινού τρόπου αντιμετώπισης ,έχει δείξει ότι απομακρύνεται όλο και περισσότερο από το πνεύμα της Ένωσης. Ζητήματα όπως η βύθιση των βαρκών στο Αιγαίο Πέλαγος και τη Μεσόγειο θάλασσα, το κλείσιμο των κοντινότερων συνόρων, τα προβλήματα υγείας των προσφύγων και η σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών στις δομές προσφύγων επίσης αμαυρώνουν την εγκυρότητα της συζήτησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη λειτουργικότητα της κανονιστικής δύναμής της. Με την πολιτική “Festung Europa”(Fortress Europe) ,η οποία έχει εφαρμοστεί ,παραβιάζοντας όλες τις διεθνείς συμφωνίες σχετικά με τους πρόσφυγες ,η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει χτίσει μία «καινούργια σιδερένια κουρτίνα» γύρω από αυτή.
Ένα άλλο θέμα το οποίο απέτυχε να διευθετήσει επαρκώς ήταν η Λιβυκή κρίση. Εξαιτίας των διαφορετικών απόψεων ανάμεσα στη Γαλλία ,την Ιταλία και τη Γερμανία, για άλλη μία φορά δεν κατάφερε να εφαρμόσει κοινή εξωτερική πολιτική αναφορικά με τη Λιβύη .Παρά την ενεργή πολιτική της Γαλλίας στην διαμεσολάβηση του ΝΑΤΟ στη Λιβύη το 2011,η Γερμανία απείχε από το ψήφισμα του UNSC(United Nations Security Council) και αποκάλυψε τη διαφωνία της για την διαδικασία. Οι ενέργειες διαμεσολάβησης που διενεργήθηκαν κατά τη διάρκεια της Λιβυκής κρίσης -μετά τη μεσολάβηση του ΝΑΤΟ- ήταν επίσης αναποτελεσματικές και ανεπαρκείς. Καθώς η κρίση στη Λιβύη επιδεινωνόταν το 2019,η Ευρώπη δεν μπόρεσε να αναπτύξει μία συνεκτική στρατηγική. Η Ευρωπαϊκή Ένωση κα οι χώρες αυτής υπήρξαν ανεπαρκείς στην επίλυση της διαμάχης ανάμεσα στην κυβέρνηση και την Εθνική Συμφιλίωση, κάτι το οποίο θεωρείται νόμιμο από τα Ηνωμένα Έθνη ,και τις παραστρατιωτικές οργανώσεις που συνδέονται με τον στρατηγό Χαφτάρ. Οι ενέργειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν ανεπαρκείς και κυρίως ανεπιτυχείς ως προς τη διαχείριση θεμάτων όπως η διασφάλιση παύσης πυρός και η εφαρμογή μηχανισμού διαλόγου στην πράξη.
Η Αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά rην Πανδημία
Κατά την πανδημία, οι τριγμοί σε αυτή έγιναν ορατοί με θέματα όπως οι «πόλεμοι της μάσκας», οι απαγορεύσεις εξαγωγών, το κλείσιμο των συνόρων και ο εμβολιαστικός εθνικισμός. Για παράδειγμα, στην αρχή της πανδημίας, οι μάσκες που προορίζονταν για την Ιταλία και την Ισπανία κατασχέθηκαν από τη Γαλλία .Η απαγόρευση των εξαγωγών αναπνευστήρων από χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία επίσης κατακρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Παρόλα αυτά ,η πανδημία ,η οποία είναι παγκόσμιο πρόβλημα ,έχει σαν αποτέλεσμα το πνεύμα της ένωσης να χάσει ακόμα περισσότερο το νόημά του ,από τη στιγμή που τα μέλη κράτη – εντελώς εγωιστικά -άρχισαν να ψάχνουν για λύσεις εθνικού συμφέροντος σε μία, άνευ προηγουμένου ,διεθνή υγειονομική κρίση. Οι απαγορεύσεις στην εξαγωγή εμβολίων πυροδότησαν συζητήσεις πάνω στο θέμα του «εθνικιστικού εμβολιασμού» στους κόλπους των χωρών της Ένωσης. Αυτές οι χώρες, οι οποίες κατέφυγαν στην συσσώρευση εμβολίων λόγω της νοοτροπίας του εμβολιαστικού εθνικισμού, με αυτήν την τακτική τους, κατέστησαν επίσης δύσκολη την πρόσβαση των φτωχών χωρών στα εμβόλια. Επιπλέον αφήνοντας τις χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, ειδικότερα τα Βαλκάνια, μόνες τους στη μάχη κατά της πανδημίας αμαύρωσε σοβαρά την εικόνα της. Σε αυτή τη διαδικασία, φάνηκε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο υπήρξε πολύ πιο επιτυχημένο στη διαχείριση και αντιμετώπιση της πανδημίας σε σύγκριση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά από την αποχώρησή του ως αποτέλεσμα της εξόδου του από αυτή. Αυτό το γεγονός έκανε την άκαμπτη ευρωκρατία και τις μοιραίες συνέπειες του αργοπορημένου μηχανισμού λήψης αποφάσεων εν καιρώ κρίσεων ορατές σε όλους.
Η κρίση του COVID-19 ,την οποία η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ περιέγραφε ως «τη μεγαλύτερη κρίση από την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης», προκάλεσε πολλά προβλήματα εξαιτίας της ανικανότητάς της να παράσχει μία δυναμική και κοινή προσέγγιση .Το «πνεύμα της Ένωσης» αντικαταστάθηκε με τακτικές όπως «πρώτα η χώρα μου με οποιοδήποτε κόστος» μεταξύ κάποιων χωρών μελών. Όλες αυτές οι στρατηγικές, οι οποίες απόκλιναν από το ιδρυτικό πνεύμα της Ένωσης, επίσης κατακρίθηκαν από κράτη μέλη και μη. Για παράδειγμα, ο Σέρβος Πρόεδρος Aleksandar Vucic επίστησε την προσοχή στην αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη διαχείριση της κρίσης χαρακτηρίζοντάς τη «παραμύθι στα χαρτιά» ,και ότι δε μπορεί να γίνει λόγος για αλληλεγγύη μέσα στην Ένωση. Παρομοίως ,ο Γάλλος Πρόεδρος Εμμανουέλ Μακράν δήλωσε ότι αν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν παρέχει την απαραίτητη βοήθεια σε χώρες όπως η Ιταλία ,τότε « θα καταρρεύσει σαν πολιτικό έργο» .Στην Ιταλία- ένα από τα μεγαλύτερα θύματα της πανδημίας -ο Ιταλός Πρόεδρος Τζουζέπε Κόντε τόνισε την αποτυχία της δομής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη διαχείριση κρίσεων εκφράζοντας ότι «η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει ή να διαχειριστεί τη μεγαλύτερη δοκιμασία από το δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ή θα αποτελέσει ιστορία».
«Όμως, η αποτυχία της κατά την εξέλιξη της πανδημίας δεν εκφράζεται μόνο από τους πολιτικούς, φαίνεται ότι η ανεπάρκειά της έχει γίνει αντιληπτή και από τους πολίτες»
Για παράδειγμα, σε μία έρευνα που διεξήχθη από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Ιούλιο του 2020,το 68% των ερωτηθέντων απάντησε ότι θα πρέπει να έχει περισσότερη δύναμη στην αντιμετώπιση τέτοιων δυσεπίλυτων καταστάσεων, ενώ το 56% εξέφρασε την άποψη ότι θα έπρεπε να διαθέτει περισσότερους οικονομικούς πόρους για να ξεπεράσει τις συνέπειες της πανδημίας.
Πέραν των πολιτικών συζητήσεων που προκλήθηκαν από την πανδημία, προκλήθηκαν επίσης αρκετές οικονομικές συζητήσεις. Παρόμοια με την κρίση στην Ευρωζώνη, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η πρόταση, η οποία εκφράστηκε, έτσι ώστε οι χώρες με υψηλά χρέη όπως η Ιταλία και η Ισπανία να μπορέσουν να τα αποπληρώσουν εύκολα, απορρίφθηκε από χώρες όπως η Γερμανία ,η Αυστρία και η Ολλανδία. Το γεγονός ότι χώρες όπως η Ιταλία, η οποία πιστεύει ότι επωμίζεται όλο το βάρος στο θέμα των προσφύγων, και που δε μπορεί να λάβει επαρκή οικονομική στήριξη εν μέσω πανδημίας, έχει ενισχύσει την αντίληψη ότι ξεκάθαρα υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ Βορρά και Νότου. Επιπροσθέτως, το γεγονός ότι τα κράτη μέλη με εύθραυστες οικονομίες χτυπήθηκαν περισσότερο από την πανδημία προκάλεσε την ταχεία εξάπλωση των κινημάτων της ακροδεξιάς και της βίας, κάτι το οποίο συνέβαινε πολλά χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στις ετήσιες αναφορές που δημοσιεύτηκαν ,επισημαίνεται ότι στη διάρκεια της πανδημίας, η ακροδεξιά βία αυξήθηκε σημαντικά σε ολόκληρο τον κόσμο, ιδιαίτερα στις ευρωπαϊκές χώρες. Αυτή η κατάσταση είχε σαν αποτέλεσμα μία κοινωνική κρίση στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία κορυφώθηκε με την πανδημία. Καθώς είναι προφανές από όλες τις δυσεπίλυτες καταστάσεις κατά τις οποίες η αντοχή της δοκιμάστηκε, υπάρχουν πολλά σοβαρά προβλήματα σχετικά με τη δημιουργία διαδικασιών σε θέματα τα οποία απαιτούν γρήγορες αποφάσεις όπως οι δομές φιλοξενίας προσφύγων, η μάχη έναντι της πανδημίας , και η αποφασιστικότητα για κοινή πολιτική εξωτερικών θεμάτων και ασφάλειας.
*O Έρολ Ούσερ (Erol User) είναι πρόεδρος και CEO της USER HOLDİNG. Επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος, πρόκειται έναν από τους καινοτόμους παίκτες της επιχειρηματικής τουρκικής σκηνής. Η USER HOLDİNG είναι επενδυτική τραπεζική εταιρεία που προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες τόσο σε τουρκικές όσο και διεθνείς εταιρείες.
