«Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση, που έφερε η κυβέρνηση, βάζει επιτέλους τάξη στο πολύπλοκο νομοθετικό μωσαϊκό που διέπει την καταπολέμηση της σεξουαλικής βίας», επισημαίνει στο «tomanifesto» η Δόμνα Μιχαηλίδου. Η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, αρμόδια για θέματα Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, μας μιλά για τα αποτελέσματα της Εθνικής Γραμμής 1107 που είναι καθημερινά σε λειτουργία, όλο το 24ωρο, για ανώνυμες ή επώνυμες καταγγελίες αλλά και για το σχέδιο της πολιτείας προκειμένου να επιταχυνθούν οι διαδικασίες αναδοχής και υιοθεσίας στη χώρα μας.
Στην Ντόρα Κουτροκόη
Τις τελευταίες ημέρες η κοινή γνώμη στη χώρα μας συγκλονίζεται από υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης και ενδοοικογενειακής βίας σε βάρος ανήλικων παιδιών. Ποιο είναι το πλαίσιο προστασίας αυτών των παιδιών και πού φιλοξενούνται; Τι προβλέπεται για την ασφαλή διαβίωσή τους;
Σκεφτείτε ότι μέχρι σήμερα δεν υπήρχε διαφοροποίηση της παιδικής κακοποίησης από κάθε άλλη μορφή κακοποίησης. Ορίσαμε για πρώτη φορά στο ελληνικό δίκαιο με σαφήνεια τι είναι παιδική κακοποίηση. Το λευκό ποινικό μητρώο για όλους όσοι εργάζονται με παιδιά αποτελούσε κενό που έπρεπε να έχει καλυφθεί πολλές δεκαετίες πριν. Ανθρωποι που έχουν καταδικαστεί για εγκλήματα, όπως η παιδεραστία και η εμπορία ανθρώπων, είναι αδιανόητο να έχουν τη δυνατότητα να φροντίζουν τα παιδιά μας. Το αλλάξαμε. Καταστήσαμε υποχρεωτικό το λευκό ποινικό μητρώο για όλους όσοι εργάζονται σε δομές που απασχολούν, φροντίζουν ή φιλοξενούν παιδιά. Το λευκό ποινικό μητρώο είναι πια μια πραγματικότητα και ένα αυτονόητο μέτρο πρόληψης. Ορίσαμε σαφείς κανόνες λειτουργίας για τις δομές παιδικής προστασίας. Μετά από 200 χρόνια ύπαρξης του σύγχρονου ελληνικού κράτους παρέμεναν παντελώς αρρύθμιστες, χωρίς προδιαγραφές και κανόνες. Για πρώτη φορά βρέθηκαν στο ίδιο τραπέζι: πολιτεία, Εκκλησία, Αρχές όπως ο Συνήγορος του Πολίτη, η Ε.Σ.Α.μεΑ και η UNICEF, οργανώσεις για την παιδική προστασία όπως το «Μαζί για το Παιδί», και οι φορείς για την παιδική προστασία. Για πρώτη φορά συστήσαμε μεικτά κλιμάκια με τη συμμετοχή ιατρών, ψυχιάτρων και ιατροδικαστών, τα οποία έχουν ήδη διενεργήσει αιφνίδιους ελέγχους. Τα παιδιά ελέγχονται ώστε να διαλευκανθεί κάθε τυχόν υποψία για κακοποίησή τους.
Πρόσφατα ο πρωθυπουργός παρουσίασε το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση. Ποιες παρεμβάσεις θεωρείτε πιο σημαντικές;
Το Εθνικό Σχέδιο βάζει επιτέλους τάξη στο πολύπλοκο νομοθετικό μωσαϊκό που διέπει την καταπολέμηση της σεξουαλικής βίας. Αίρει ασάφειες και εναρμονίζει διάσπαρτες διατάξεις, τις ευθυγραμμίζει με τα διεθνή κείμενα τα οποία μας δεσμεύουν και την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Αναδιοργανώνει τον τρόπο αντίδρασης όλων των υπηρεσιών απέναντι σ’ ένα κρούσμα. Είναι αναγκαία η ύπαρξη ενός κώδικα ενεργειών με γρηγορότερα αντανακλαστικά και η δημιουργία νέας κουλτούρας στη διερεύνηση και δίωξη τέτοιων ειδεχθών εγκλημάτων. Και αυτός είναι ο στόχος δύο καινοτομιών που εισηγούμαστε: του Ενιαίου Εθνικού Πρωτοκόλλου Διαχείρισης Κρουσμάτων, ώστε όλοι να κάνουν τα ίδια όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα περιστατικό σεξουαλικής κακοποίησης, αλλά και του Εθνικού Αρχείου Καταγραφής και Επιτήρησης Κρουσμάτων. Με το πρώτο να αποσαφηνίζει ποιος είναι ο ρόλος του κάθε εμπλεκόμενου φορέα και να συντονίζεται η δράση του με εκείνον με τον οποίο πρέπει να συνεργαστεί, καθώς όλοι πρέπει να ενημερώνονται ταυτόχρονα για κάθε καταγγελία. Η αναφορά, η επαλήθευση και η τεκμηρίωση των υποθέσεων πρέπει να γίνεται με ταχύτητα, με διαφάνεια και αποτελεσματικότητα. Το Αρχείο Καταγραφής και Επιτήρησης έρχεται να διευκολύνει τον εντοπισμό των κρουσμάτων.
Πέρα από το πρόγραμμα στήριξης των ανήλικων θυμάτων σημασία έχει και πρόληψη προκειμένου να προλαβαίνουμε τέτοια αποτρόπαια περιστατικά. Ποιες παρεμβάσεις έχουν ήδη γίνει προς αυτήν την κατεύθυνση;
Σε κάθε μονάδα που φροντίζει και φιλοξενεί παιδιά ορίσαμε για πρώτη φορά Υπεύθυνο Προστασίας Ανηλίκων, ο οποίος έχει την ευθύνη να γνωστοποιεί στις αρμόδιες αρχές κάθε προφορική ή έγγραφη, επώνυμη ή ανώνυμη αναφορά περιστατικού κακοποίησης. Ο φορέας παιδικής προστασίας υποχρεούται να αναρτά σε εμφανές σημείο των κοινόχρηστων χώρων της μονάδας το όνομα, τα στοιχεία επικοινωνίας και τα κανάλια επικοινωνίας με τον Υπεύθυνο Προστασίας Ανηλίκων. Ενισχύσαμε τους ελεγκτικούς μηχανισμούς της Πολιτείας, δίνοντας ουσιαστικές αρμοδιότητες στους αρμόδιους ελεγκτές –δηλαδή τους Κοινωνικούς Συμβούλους των Περιφερειών– να ελέγχουν επί της ουσίας με σαφές καθηκοντολόγιο τις συνθήκες διαβίωσης των παιδιών. Επιπλέον, ενισχύσαμε τη λειτουργία της Εθνικής Γραμμής Παιδικής Προστασίας 1107. Λειτουργεί παντού και όλο το 24ωρο. Μπορεί οποιοσδήποτε επώνυμα ή ανώνυμα να αναφέρει μια περίεργη συμπεριφορά που έχει δει μέσα στην οικογένειά του, στο σχολείο του παιδιού του, στην παιδική χαρά, στη γειτονιά του, ώστε η πληροφορία να μεταβιβάζεται άμεσα στις αρμόδιες αρχές. Επίσης, μέσω του 1107 μπορεί να λάβει και συμβουλευτική υποστήριξη από τους ειδικούς παιδοψυχολόγους. Είναι προτιμότερο να έχουμε εκατό αναληθείς καταγγελίες παρά να χάσουμε τη μία αληθή και να αφήσουμε ένα παιδί να υποφέρει έστω και για ένα λεπτό παραπάνω.
Ποιες ενέργειες έχετε κάνει προκειμένου να επιταχυνθούν οι διαδικασίες αναδοχής και υιοθεσίας παιδιών;
Μέσα σε 1,5 χρόνο βρήκαμε οικογένεια για το 40% των παιδιών που ζούσαν σε ιδρύματα. Και συνεχίζουμε. Από την πρώτη κιόλας ημέρα στο υπουργείο ρίξαμε το βάρος των προσπαθειών μας στην αποϊδρυματοποίηση με έναν πολύ συγκεκριμένο και αδιαπραγμάτευτο στόχο: να διασφαλίσουμε το θεμελιώδες δικαίωμα κάθε παιδιού να μεγαλώνει μέσα σε μία οικογένεια. Για πρώτη φορά καταγράψαμε όλα τα παιδιά που βρίσκονται εντός των ιδρυμάτων και τον Ιούλιο του 2020 θέσαμε σε λειτουργία το νέο σύστημα Αναδοχών και Υιοθεσιών. Απλό σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες, απόλυτα διαφανές, αντικειμενικό και κυρίως παιδοκεντρικό καθώς η όλη διαδικασία εξελίσσεται με αποκλειστικό γνώμονα το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού. Οι διαδικασίες πια είναι εξαιρετικά απλοποιημένες έτσι ώστε όταν θέλει κάποιος να γίνει ανάδοχος γονέας μέσα σε έξι μήνες μπορεί να έχει στην αγκαλιά του ένα παιδί. Στόχος μας είναι στο τέλος αυτής της δεκαετίας να εκλείψει εντελώς το μοντέλο ιδρυματικής φροντίδας, στηρίζοντας και ενδυναμώνοντας τον θεσμό της αναδοχής. Πέραν της ψηφιοποίησης και απλοποίησης όλων των διαδικασιών, θεσμοθετήσαμε και μηνιαίο επίδομα αναδοχής για κάθε ανάδοχο (ξεκινά από τα 325€ για παιδιά τυπικής ανάπτυξης και φτάνει μέχρι τα 2.000€ για παιδιά με αναπηρία), διευρύναμε τα ηλικιακά όρια των υποψηφίων αναδόχων (συμπολίτες μας από 25 έως 75 ετών έχουν τη δυνατότητα να γίνουν ανάδοχοι) και διορθώσαμε μία κατάφωρη αδικία ετών, δίνοντας πλέον το δικαίωμα στην υιοθεσία και την αναδοχή σε φορείς του HIV και της ηπατίτιδας Β. Να υπενθυμίσουμε ότι ανάδοχος γονέας μπορεί να γίνει κάθε πολίτης ως μονογονέας, κάθε έγγαμο ζευγάρι και κάθε ζευγάρι που έχει υπογράψει σύμφωνο συμβίωσης χωρίς να λαμβάνονται υπόψη το φύλο, η θρησκεία και οι σεξουαλικές προτιμήσεις.
