Πόσοι από τον νομικό κόσμο γνωρίζουν τι αντιπροσωπεύει η 1η Ιουλίου κάθε έτους; Μάλλον λίγοι ξέρουν ότι κάθε χρόνο την ημερομηνία αυτή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύει τον πίνακα αποτελεσμάτων στον τομέα της Δικαιοσύνης, τον EU Justice Scoreboard.
Μια σημαντική ετήσια έκθεση με συγκριτικά στοιχεία για την αποδοτικότητα, την ποιότητα και την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης στα κράτη-μέλη. Πριν από λίγες εβδομάδες, η Κομισιόν δημοσίευσε τον 13ο κατά σειρά πίνακα, που περιλαμβάνει στοιχεία με τελευταία ενημέρωση το 2023.
Αναπόφευκτα, από τον πίνακα αναδύονται θετικές και αρνητικές πλευρές. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα, ο όγκος των προς εκδίκαση σε πρώτο βαθμό υποθέσεων –και στην Πολιτική, και στην Ποινική, και στη Διοικητική Δικαιοσύνη– δεν είναι τεράστιος: με 2,1 υποθέσεις ανά 100 κατοίκους βρισκόμαστε στην προτελευταία θέση (τη στιγμή που στη Δανία το αντίστοιχο μέγεθος είναι 40 υποθέσεις ανά 100 κατοίκους), ενώ το 2021 το αντίστοιχο μέγεθος ήταν 2,4 υποθέσεις ανά 100 κατοίκους. Κατατασσόμαστε, όμως, στην έβδομη θέση όσον αφορά τις διοικητικές υποθέσεις, 0,5 υποθέσεις ανά 100 κατοίκους. Και περίπου στη μέση όσον αφορά τον αριθμό των εκκρεμών υποθέσεων: 3,6 ανά 100 κατοίκους, έναντι 4 ανά 100 κατοίκους δύο χρόνια πριν.
Έχουμε, ωστόσο, κακές επιδόσεις στην ταχύτητα απονομής της δικαιοσύνης: στην Ελλάδα, για να εκδικαστεί μια υπόθεση σε πρώτο βαθμό απαιτούνται κατά μέσο όρο 642 ημέρες, όταν το 2021 απαιτούνταν 664 ημέρες. Καλύτερη είναι η κατάσταση στη Διοικητική Δικαιοσύνη, όπου η αναμονή για την εκδίκαση της υπόθεσης υποχώρησε από 595 ημέρες το 2021 σε 439 το 2023. Στοιχεία που καταδεικνύουν ότι, με τις σωστές κινήσεις, ο όγκος των υποθέσεων μπορεί να δαμαστεί.
Όσον αφορά τις δημόσιες δαπάνες για τα δικαστήρια, η Ελλάδα βρίσκεται πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, έχοντας δαπανήσει 0,33% του ΑΕΠ για τα δικαστήρια το 2023. Από τα στοιχεία δεν προκύπτει επίσης υποστελέχωση της Δικαιοσύνης: είμαστε τρίτοι στην Ευρώπη, διαθέτοντας 38 δικαστές ανά 100.000 κατοίκους (διπλάσιους σχεδόν από το 2013, όταν το αντίστοιχο μέγεθος ήταν 20 δικαστές ανά 100.000 κατοίκους). Και στην ίδια ακριβώς θέση βρισκόμαστε και όσον αφορά τους δικηγόρους: 441 δικηγόροι ανά 100.000 κατοίκους το 2023, όταν δέκα χρόνια πριν ήταν 387.
Η έκθεση είναι εξαιρετικά λεπτομερής και τα στοιχεία της είναι αδύνατον να συνοψιστούν σε λίγες γραμμές. Μας οδηγεί, όμως, αβίαστα σε συμπεράσματα που ο νομικός κόσμος της χώρας επιβεβαιώνει στην καθημερινότητά του. Με κυριότερο ότι από τη Δικαιοσύνη μας δεν λείπουν ούτε οι υλικοί πόροι ούτε το ανθρώπινο δυναμικό. Και ότι, κατά λογική ακολουθία, οι καθυστερήσεις στην απονομή της προκύπτουν από την κακή οργάνωση, την αποσπασματική και περιπτωσιολογική νομοθέτηση, την ελλειμματική ψηφιοποίηση, την επίμονη γραφειοκρατία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μάς λέει, ουσιαστικά, ότι δημόσιο χρήμα και χιλιάδες εργατοώρες των λειτουργών της Δικαιοσύνης δεν αξιοποιούνται στο έπακρο και θα μπορούσαν να φέρνουν, με ορθολογική διαχείριση, πολύ καλύτερα αποτελέσματα.
Το υπουργείο Δικαιοσύνης γνωρίζει τα στοιχεία αυτά και οφείλει να τα λαμβάνει σοβαρά υπόψη του, προβαίνοντας στις αναγκαίες πρωτοβουλίες, από κοινού με όλους τους θεσμικούς φορείς της Δικαιοσύνης. Επειτα από μια μακρά περίοδο αταραξίας, επιδιώκονται επιτέλους ορισμένες τομές. Χρειάζονται, όμως, πολλά ακόμη να γίνουν για να συγκλίνουμε με τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους, όπως είναι και ο διακηρυγμένος στόχος της κυβέρνησης.
Το φετινό EU Justice Scoreboard δεν πρέπει να περάσει, και πάλι, αδιάφορο. Είναι μια εξαιρετική αφορμή για να εκκινήσει επιτέλους η μεγάλη δημόσια συζήτηση για τη Δικαιοσύνη, που όλο αναγγέλλεται και όλο μετατίθεται. Μια συζήτηση στην οποία οι δικηγόροι, μέσω των συλλογικών μας οργάνων, επιβάλλεται να πρωτοστατούμε διαρκώς και όχι απλά να συρόμαστε πίσω από τις εκάστοτε εξελίξεις.
*Ο Δημήτρης Αναστασόπουλος είναι δικηγόρος, σύμβουλος ΔΣΑ
