Φανταστείτε έναν κόσμο όπου το 80% των διαφορών που σήμερα οδηγούνται στα δικαστήρια επιλύονταν εξωδικαστικά, έναν κόσμο όπου τα πολιτικά Δικαστήρια δεν θα παρείχαν δικαιοσύνη με όρους fast food επειδή τα εκθέματα τους είναι γεμάτα υποθέσεις ή επειδή οι δικαστές είναι υπερφορτωμένοι με τεράστιο όγκο εργασίας.
του Αναστάσιου Φράγκου
Φανταστείτε έναν κόσμο όπου οι δικαστές θα παρείχαν ποιοτικό έργο γιατί θα είχαν το χρονο να εξετάζουν ουσιαστικά και σε βάθος τις – σημαντικά λιγότερες απ’ ό,τι σήμερα – υποθέσεις που άγονται ενώπιόν τους.
Φανταστείτε έναν κόσμο όπου τα μέρη σε μία αστική διαφορά θα διαπραγματεύονταν με όρους πολιτισμού και δεν θα κατασπαράσσονταν επί χρόνια στα δικαστήρια δαπανώντας χιλιάδες Ευρώ για να φτάσουν σε ένα αμφίβολο αποτέλεσμα που ενδεχομένως να μην ικανοποιεί ούτε τον ενάγοντα , ούτε τον εναγόμενο.
Ο κόσμος αυτός δεν είναι ουτοπία, μπορεί να υπάρξει αλλά απαιτεί βαθιές τομές στη Δικαιοσύνη με ουσιαστική προώθηση μεθόδων εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών, ιδιαίτερα δε της διαμεσολάβησης η οποία έχει μεν εισαχθεί στο νομικό μας σύστημα αλλά όχι με τρόπο που να δύναται να συμβάλλει αποφασιστικά στην επίλυση των προβλημάτων που ταλανίζουν τη δικαιοσύνη.
Στα Αγγλοσαξωνικά κράτη λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία τις τελευταίες δεκαετίες ο θεσμός της διαμεσολάβησης στις ιδιωτικές αλλά και στις δημόσιες διαφορές. Η διαμεσολάβηση είναι εξωδικαστική μέθοδος επίλυσης κυρίως ιδιωτικών διαφορών η οποία, όπου εφαρμόζεται ευρέως, έχει στεφθεί με μεγάλη επιτυχία στην οδηγεί στη γρήγορη και οικονομική επίλυση των διαφορών σε ποσοστό τουλάχιστον 80%.
Η διαμεσολάβηση είναι μία δομημένη διαπραγμάτευση την οποία διευθύνει ο Διαμεσολαβητής , ένας ανεξάρτητος και τρίτος, ως προς τα μέρη, διαπραγματευτής , ο οποίος δεν εκδίδει απόφαση, δεν απονέμει δίκαιο αλλά μέσα από κοινές και κατ’ ιδίαν συνεδρίες με τα μέρη και τους νομικούς τους παραστάτες επιδιώκει την εξεύρεση αμοιβαία αποδεκτών λύσεων και χρυσών τομών προκειμένου να καταλήξουν τα μέρη σε μία συμφωνία για την επίλυση της μεταξύ τους διαφοράς. Η συμφωνία αυτή ονομάζεται πρακτικό διαμεσολάβησης, είναι εκτελεστός τίτλος, έχει δηλαδή την ισχύ μίας δικαστικής απόφασης. Εν ολίγοις μέσα από τη διαμεσολάβηση τα μέρη καταλήγουν σε μία δεσμευτική συμφωνία σχετικά ανέξοδα, άμεσα και αποτελεσματικά με εγγυήσεις απορρήτου και εχεμύθειας η οποία έχει την ισχύ ισοδύναμη δικαστικής απόφασης.
Η διαμεσολάβηση θεσπίστηκε στην Ελλάδα το πρώτον με τον νόμο 3898/2010 κατ’ εφαρμογή της Ευρωπαϊκής οδηγίας 2008/52/ΕΚ. Ο νόμος τροποποιήθηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση με τον Ν. 4512/2018 ο οποίος όμως κρίθηκε αντισυνταγματικός από τον Άρειο Πάγο γιατί εισήγαγε υποχρεωτικότητα της διαμεσολάβησης σε σειρά διαφορών, πράγμα που επικρίθηκε από την Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Ήρθε εν συνεχεία ο σημερινός Ν 4640/2019 που εισήγαγε την Υποχρεωτική Αρχική Συνεδρία, ένα προστάδιο της διαμεσολάβησης σε ευρύ φάσμα διαφορών με σκοπό την διάδοση του θεσμού.
Η διαμεσολάβηση λοιπόν ήταν Ευρωπαίκή επιταγή διότι οι Ευρωπαίοι γνώριζαν και γνωρίζουν πολύ καλά τα οφέλη της διαδικασίας για το δικαιικό σύστημα.
Ως δικηγόρος πρόσφατα δίκασα υπόθεση στον Άρειο Πάγο που είχε τις καταβολές της στο έτος 1969. Είχαν πεθάνει οι αρχικοί διάδικοι – με μεγάλη πικρία. Είχαν πεθάνει οι αρχικοί δικηγόροι που την χειρίζονταν και οι επόμενοι είχαν συνταξιοδοτηθεί- ήμουν ο τρίτος στη σειρά. Ουσιαστική λύση για τα μέρη δεν είχε βρεθεί. Πιστεύω ακράδαντα ότι αν τα μέρη της διαφοράς είχαν μπορέσει να έχουν μία ουσιαστική διαπραγμάτευση εξ αρχής με διαμεσολάβηση, η υπόθεση αυτή δεν θα εξελισσόταν σε ένα καρκίνωμα που οδήγησε όλα τα μέρη σε μία χρόνια αντιδικία με αποτέλεσμα τη διάλυση μίας οικογένειας και την ψυχική καταρράκωση των μελών της.
Ο νομικός κόσμος μέχρι σήμερα δεν έχει ασκήσει ουσιαστική αυτοκριτική προκειμένου να εντοπίσει και να διορθώσει τις στρεβλώσεις που ταλανίζουν τη δικαιοσύνη. Υπάρχουν πολλά “συμφέροντα” που μεθοδεύονται τη διαιώνιση της σημερινής κατάστασης. Δυστυχώς οι περισσότεροι λειτουργοί της Δικαιοσύνης λειτουργούν με παρωπίδες και δεν επιθυμούν την αλλαγή. Ίδια είναι και η στάση πολλών συναδέλφων μου δικηγόρων που βλέπουν τη διαμεσολάβηση ως αιτία απώλειας δικαστηριακής ύλης. Επικεφαλής του Υπουργείου Δικαιοσύνης βρίσκεται ένας ιατρός. Αυτό από μόνο του είναι μία στρέβλωση. Όσο ικανός και να είναι ο κύριος Τσιάρας δεν μπορεί να κατανοήσει βαθύτερα τα ζητήματα πολλώ δε μάλλον να προωθήσει τις ενδεδειγμένες λύσεις.
Η διαμεσολάβηση για να εφαρμοστεί αποτελεσματικά και να οδηγήσει σε αποσυμφόρηση των πινακίων και σε επιτάχυνση της δικαιοσύνης χρειάζεται ένα νέο πλαίσιο που θα δίνει ισχυρά κίνητρα στα αντίδικα μέρη να διαπραγματεύονται και να μην καταφεύγουν άμεσα στη λύση του δικαστηρίου η οποία πλέον – δυστυχώς – είναι αλυσιτελής και ατελέσφορη. Επίσης είμαι ένθερμος υποστηρικτής της επέκτασης της διαμεσολάβησης και στις δημόσιες διαφορές που λιμνάζουν επί δεκαετίες στα διοικητικά δικαστήρια όπου έχει καταλυθεί κάθε έννοια της δίκαιης δίκης και της εύλογης διάρκειας της.
Το πρόβλημα της Δικαιοσύνης είναι ότι υπό τις παρούσες περιστάσεις δεν υπηρετεί τον θεμελιώδη σκοπό της που είναι η απονομή του δικαίου. Οι καθυστερήσεις στην εκδίκαση υποθέσεων και στην έκδοση αποφάσεων και η κατάργηση της προφορικότητας σε ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό διαδικασιών στα πολιτικά δικαστήρια οδηγούν αφενός σε αρνησιδικία, αφετέρου σε επισφαλείς δικανικές κρίσεις. Οι παράγοντες της δικαιοσύνης οφείλουν να ξεπεράσουν τις παρωπίδες τους και τις συντεχνιακές αγκυλώσεις και να συνειδητοποιήσουν ότι αν δεν θεραπευτεί η δικαιοσύνη θα οδηγηθεί σε γρήγορο θάνατο. Θάνατος είναι η πλήρης απώλεια εμπιστοσύνης των πολιτών σε ένα δικαιικό σύστημα που προσφέρει διαρκώς απογοητεύσεις. Θάνατος είναι η πλήρης απώλεια εμπιστοσύνης σε έναν από τους βασικούς θεσμούς της πολιτείας μας και έναν από τους τρεις πυλώνες της δημοκρατίας.
Η ανάγκη της πολιτείας να παρέμβει και να τροποποιήσει τον ΚΠολΔ προκειμένου να ενισχυθεί ο θεσμός της διαμεσολάβησης είναι άμεση και επιτακτική.
Ο Αναστάσιος Φράγκος είναι δικηγόρος Αθηνών , δικηγόρος Αγγλίας και Ουαλίας , διαπιστευμένος διαμεσολαβητής και κάτοχος LLM in Shipping Law από το University College London
