Η πολιτική ζωή της Ελλάδας κατά τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης χαρακτηρίζεται από έντονες συγκρούσεις, δραματικές αποφάσεις και κρίσιμες ανακατατάξεις. Στο πλαίσιο αυτό, οι διαγραφές βουλευτών, πρώην υπουργών, ακόμη και πρώην πρωθυπουργών, έχουν γράψει τη δική τους ιστορία, αποτελώντας συχνά τομή στις πολιτικές εξελίξεις. Από την αρχή της Μεταπολίτευσης μέχρι και την πρόσφατη διαγραφή του πρώην πρωθυπουργού, Αντώνη Σαμαρά, από τη Νέα Δημοκρατία, αυτές οι αποφάσεις είχαν σημαντικό πολιτικό βάρος και καθόρισαν την πορεία των κομμάτων.
Η εκ νέου διαγραφή του Αντώνη Σαμαρά, πρώην πρωθυπουργού και ιστορικού στελέχους της Νέας Δημοκρατίας, αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά πολιτικά γεγονότα των τελευταίων ετών. Ο Αντώνης Σαμαράς απομακρύνθηκε από την Κοινοβουλευτική Ομάδα της Νέας Δημοκρατίας έπειτα από δηλώσεις που αμφισβητούσαν την κυβερνητική πολιτική, ιδιαίτερα σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και διαχείρισης των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Η απόφαση αυτή σηματοδότησε την επιμονή της ηγεσίας της Νέας Δημοκρατίας στη διατήρηση της κομματικής πειθαρχίας, ακόμη και αν αυτή απαιτούσε την απομάκρυνση ενός πρώην πρωθυπουργού. Η διαγραφή Σαμαρά ανέδειξε γι’ άλλη μια φορά την εύθραυστη ισορροπία ανάμεσα στις προσωπικές φιλοδοξίες, τις ιδεολογικές διαφωνίες και την κομματική ενότητα, προσθέτοντας μια ακόμη πράξη στην ιστορία των ηχηρών διαγραφών στη Μεταπολίτευση.
Ανεξίτηλο αποτύπωμα
Οι διαγραφές πρώην πρωθυπουργών είναι σπάνιες, αλλά αφήνουν ανεξίτηλο το στίγμα τους.
• Αντώνης Σαμαράς (1993, ΝΔ): Η πρώτη διαγραφή του Αντώνη Σαμαρά, έπειτα από τη σύγκρουσή του με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη για το ζήτημα της ονομασίας των Σκοπίων, οδήγησε στη διάσπαση της Νέας Δημοκρατίας και στη δημιουργία της Πολιτικής Ανοιξης. Αυτή η κίνηση προκάλεσε την πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη.
• Κώστας Σημίτης (2008, ΠΑΣΟΚ): Ο Γιώργος Παπανδρέου διέγραψε τον Κώστα Σημίτη από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ, λόγω της άρνησής του να ακολουθήσει την κομματική γραμμή για τη Συνθήκη της Λισσαβώνας. Δώδεκα χρόνια αργότερα ο Γιώργος Παπανδρέου θα δηλώσει: «Ετσι όπως το σκέφτομαι μετά από καιρό, ίσως έκανα λάθος με τη διαγραφή Σημίτη».
Σε τροχιά σύγκρουσης
Η ελληνική πολιτική σκηνή έχει δει πολλές διαγραφές ισχυρών προσωπικοτήτων που διαμόρφωσαν την πολιτική πορεία των κομμάτων.
• Αντώνης Τρίτσης (1987, ΠΑΣΟΚ): Ο Αντώνης Τρίτσης, υπουργός και ιδεολόγος του ΠΑΣΟΚ, διαγράφηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου έπειτα από δημόσιες διαφωνίες για την κατεύθυνση του κόμματος. Η διαγραφή του σήμανε την κυριαρχία της αρχηγικής φυσιογνωμίας του Ανδρέα Παπανδρέου.
• Στέφανος Μάνος (1998, ΝΔ): Η διαγραφή του Στέφανου Μάνου από τη Νέα Δημοκρατία, λόγω των φιλελεύθερων θέσεών του, υπήρξε ένα ηχηρό γεγονός, καθώς ανέδειξε την εσωτερική σύγκρουση για την κατεύθυνση της δεξιάς παράταξης.
• Θεόδωρος Πάγκαλος (2004, ΠΑΣΟΚ): Γνωστός για τις αιχμηρές δηλώσεις του, ο Θεόδωρος Πάγκαλος διαγράφηκε προσωρινά από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ έπειτα από έντονη κριτική που άσκησε στην ηγεσία του Γιώργου Παπανδρέου.
Μνημονιακές ρήξεις
Η περίοδος της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων έφερε την πολιτική σκηνή σε οριακό σημείο, με τις διαγραφές βουλευτών να γίνονται σύνηθες φαινόμενο.
• Γιάννης Δημαράς (2010, ΠΑΣΟΚ): Η άρνηση του Γιάννη Δημαρά να ψηφίσει το πρώτο μνημόνιο τον έφερε σε ευθεία ρήξη με την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, οδηγώντας στη διαγραφή του. Το γεγονός αποτέλεσε προπομπό για μια σειρά αποχωρήσεων.
• Παναγιώτης Λαφαζάνης (2015, ΣΥΡΙΖΑ): Η διαγραφή του Παναγιώτη Λαφαζάνη και άλλων στελεχών της Αριστερής Πλατφόρμας από τον ΣΥΡΙΖΑ, λόγω της διαφωνίας τους με τη συμφωνία του τρίτου μνημονίου, ήταν σημείο καμπής για την ελληνική Αριστερά.
Κομματική πειθαρχία
Οι διαγραφές βουλευτών δεν είναι απλώς ενδείξεις εσωκομματικής κρίσης. Συχνά, χρησιμοποιούνται ως μέσο επιβολής πειθαρχίας και επαναπροσδιορισμού των κομματικών γραμμών.
• Διαγραφές επί Μητσοτάκη: Κατά την τρέχουσα διακυβέρνηση, από το 2019 μέχρι σήμερα, οι διαγραφές υπήρξαν εργαλείο διατήρησης της ενότητας της Νέας Δημοκρατίας, με χαρακτηριστικότερη όλων αυτήν του Κωνσταντίνου Μπογδάνου το 2021, λόγω ακραίων δηλώσεων.
• Διαγραφές στην αντιπολίτευση: Οι διαγραφές δεν αφορούν μόνο κυβερνητικά κόμματα. Στην αντιπολίτευση, οι συγκρούσεις για ιδεολογικά ζητήματα και προσωπικές φιλοδοξίες έχουν οδηγήσει σε κρίσεις, όπως η διαγραφή του Νίκου Κοτζιά από τον ΣΥΡΙΖΑ, το 2019.
Η πολιτική ιστορία της Μεταπολίτευσης είναι γεμάτη από διαγραφές που άλλοτε λειτούργησαν ως σημεία καμπής και άλλοτε άφησαν «πληγές» στα κόμματα. Η πρόσφατη διαγραφή Σαμαρά επιβεβαιώνει ότι η πολιτική ζωή στην Ελλάδα συνεχίζει να χαρακτηρίζεται από έντονες συγκρούσεις και δύσκολες αποφάσεις. Το ερώτημα που παραμένει είναι αν αυτές οι διαγραφές συμβάλλουν στη σταθερότητα ή αν τελικά αναδεικνύουν τη βαθιά κρίση αντιπροσώπευσης και κομματικής ενότητας στη σύγχρονη Ελλάδα.
