Η φορτισμένη κοινωνικά και πολιτικά ατμόσφαιρα, λόγω της αλληλουχίας εξελίξεων στην υπόθεση του σιδηροδρομικού δυστυχήματος του Τεμπών, ανοίγει και πάλι έναν νέο κύκλο συζητήσεων για τα αίτια και τις ευθύνες, σε όλα τα επίπεδα. Σε αυτήν τη διαδικασία και ειδικά στην αρένα της πολιτικής αντιπαράθεσης υφαίνονται για πολλοστή φορά σενάρια, εικασίες, ενδεχόμενα και συσχετισμοί για όλα όσα έγιναν εκείνο το μοιραίο βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου του 2023.
Μύθοι και αλήθειες. Αντιπαραβολές και συγκρίσεις. Πρόχειρες και ενίοτε επιφανειακές και έωλες συναρτήσεις γεγονότων, αρκεί να έχουν έστω και μία κοινή παράμετρο. Στον χώρο της αντιπολίτευσης συνδέουν την τραγωδία των Τεμπών με την κατάρρευση του τσιμεντένιου στεγάστρου στον σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβι Σαντ στη Σερβία, τον περασμένο Νοέμβριο. Η συνάρτηση κρίνεται ικανή και αναγκαία συνθήκη μόνο για έναν λόγο: την παραίτηση του Σέρβου πρωθυπουργού. Ο συσχετισμός, ωστόσο, αποδεικνύεται τουλάχιστον ένα… παιδιάστικο κάμωμα. Ή ένας αληθοφανής μύθος…
Η κατάρρευση του τσιμεντένιου στεγάστρου στον σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβι Σαντ στη Σερβία, τον περασμένο Νοέμβριο, με συνέπεια 15 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους, πυροδότησε την κοινωνική έκρηξη, με τις πολύμηνες μαζικές διαδηλώσεις και τον πολιτικό αναβρασμό, με κατάληξη την παραίτηση του πρωθυπουργού, Μίλος Βούτσεβιτς.
Οι χιλιάδες πολίτες, με πρωταγωνιστές τους φοιτητές, που συμμετείχαν στις κινητοποιήσεις, καταλόγιζαν στην πολιτική ηγεσία της χώρας διαφθορά και αυταρχισμό. Το αίτημα των διαδηλωτών διαμορφώθηκε από τη συσσωρευμένη αγανάκτηση και από την καχυποψία για τη λειτουργία των θεσμών. Κατά συνέπεια, η κοινωνική έκρηξη στη Σερβία έχει μεν αφετηρία τον περασμένο Νοέμβριο και το δυστύχημα στον σιδηρόδρομο αλλά συνιστά διαμαρτυρία για τη συνολική πολιτική της κυβέρνησης, με αιχμή τα ζητήματα αδιαφάνειας και συγκάλυψης.
«Η διαφθορά σκοτώνει»! Αυτό είναι το κυρίαρχο μήνυμα στις διαδηλώσεις και μια αιματοβαμμένη παλάμη, που δεν αντικατοπτρίζει τις ευθύνες της κυβέρνησης μόνο για την κατάρρευση της στέγης στον σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβι Σαντ αλλά για τη γενικότερη πολιτική πρακτική της. Κόμματα της αντιπολίτευσης και συλλογικότητες πολιτών συνδέουν το δυστύχημα του Νόβι Σαντ με πολιτικές αδιαφάνειας και νεποτισμού.
Στο κάδρο βρίσκεται ο πρόεδρος της χώρας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, στον οποίο καταλογίζονται λαϊκίστικες τακτικές, ενώ στο παρελθόν είχε κατηγορηθεί για πρακτικές περιορισμού των δημοκρατικών ελευθεριών στη Σερβία.
Μετά τη μαζικότερη συγκέντρωση (εκτιμήσεις για 100.000 πολίτες) που καταγράφηκε στις 22 Δεκεμβρίου, ο Βούτσιτς απείλησε πως οι ειδικές δυνάμεις θα μπορούσαν να διαλύσουν το πλήθος άμεσα.
Σε πλήρη εξέλιξη είναι και ο πόλεμος της προπαγάνδας… Τα φιλοκυβερνητικά ταμπλόιντ έχουν χαρακτηρίσει τους φοιτητές – διαδηλωτές «ξένους πράκτορες» και δημοσίευσαν προσωπικές πληροφορίες τους, ενώ υπάρχουν αναφορές ότι πράκτορες των υπηρεσιών πληροφοριών επισκέφθηκαν ορισμένους γονείς.
Να σημειωθεί ότι το πολίτευμα της χώρας είναι Προεδρική Δημοκρατία και επομένως ο πρωθυπουργός και η κυβέρνηση διορίζονται από τον πρόεδρο.
Η παραίτηση του πρωθυπουργού της χώρας έμοιαζε αναπόφευκτη. Οι σωματικές επιθέσεις σε διαδηλωτές γίνονταν όλο και πιο συχνές. Η ένταση κορυφώθηκε την περασμένη Πέμπτη όταν ένας άνδρας οδήγησε ένα αυτοκίνητο μέσα σε πλήθος κατά τη διάρκεια μιας ειρηνικής διαδήλωσης μνήμης στο Βελιγράδι, χτυπώντας μια φοιτήτρια νομικής που νοσηλεύτηκε με σοβαρά τραύματα.
Η παραίτηση Βούτσεβιτς συνδέθηκε άμεσα και με το περιστατικό κατάρρευσης του στεγάστρου, καθώς ήταν δήμαρχος του Νόβι Σαντ όταν ξεκινούσαν τα έργα ανακαίνισης του σιδηροδρομικού σταθμού. Ο απερχόμενος πρωθυπουργός θεωρείται ένα πρόσωπο θεσμικά και πολιτικά υποδεέστερο συγκριτικά με τον πρόεδρο Βούτσιτς.
Η Σερβία ταλανίζεται από μικρές πολιτικές κρίσεις τα τελευταία χρόνια. Το 2003 η δολοφονία του πρωθυπουργού, Ζόραν Τζίντζιτς, υπέρμαχου των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων, άνοιξε έναν κύκλο αποδυνάμωσης και ελέγχου του κράτος δικαίου, της ελευθερίας του Τύπου, με ευθείες πολιτικές παρεμβάσεις, άμεση επιρροή Κίνας και Ρωσίας, αλλά και τη μειωμένη βούληση ή αδυναμία της ΕΕ να διαχειριστεί αμφιλεγόμενα θέματα στα Βαλκάνια, όπως η υπόθεση του Κοσόβου, η οποία συντηρεί μια διαρκή κατάσταση χάους.
Οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις αρχίζουν το 2020, με αιχμή την καταπολέμηση της διαφθοράς για την οποία βασικό υπεύθυνο θεωρούν το Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα (SNS) του Αλεξάνταρ Βούτσιτς, που βρίσκεται στην εξουσία από το 2014.
Το 2023, η κοινωνική αναταραχή ήταν μεγάλη. Ζητήθηκε η απομάκρυνση δύο υψηλόβαθμων στελεχών –του υπουργού Εσωτερικών και του επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών– και η ανάκληση των αδειών λειτουργίας δύο τηλεοπτικών δικτύων τα οποία, όπως υποστήριζαν οι διαδηλωτές, προωθούσαν τη βία και εξωράιζαν το οργανωμένο έγκλημα. Η «Σφαγή του Μαΐου», το 2023, επί πρωθυπουργίας Άννας Μπρνάμπιτς, σε μια πρωτοφανή έξαρση βίας ένας έφηβος πραγματοποίησε επίθεση σε ένα σχολείο του Βελιγραδίου. Οκτώ άνθρωποι σκοτώθηκαν. Ανάμεσά τους πολλά παιδιά.
Το 2022, αλλά και το περασμένο καλοκαίρι υπήρξαν διαδηλώσεις ως αντίδραση στα σχέδια για εξόρυξη λιθίου.
Η τραγωδία των Τεμπών και οι πρόσφατες ογκώδεις διαδηλώσεις, λαμβάνοντας υπόψιν και τα πολιτικά δεδομένα της χώρας, απέχει από τα χαρακτηριστικά της πολλαπλής πολιτικής και πολύχρονης κρίσης στη Σερβία.
