Σε ειδικό αφιέρωμά του το CNN παρουσιάζει την πορεία εγκατάλειψης του χώρου του πρώην αεροδρομίου στο Ελληνικό, τα σχέδια για την ανάπλασή του, αλλά και την πρόθεση να διατηρηθούν οι μνήμες του “ένδοξου” παρελθόντος με τη δημιουργία μουσείου, όπου θα παρουσιάζονται εκθέματα που τεκμηριώνουν την ιστορία της Ολυμπιακής Αεροπορίας και της πολιτικής αεροπορίας.
Το αφιέρωμα του CNN ξεκινά με το άνοιγμα του Διεθνούς Αεροδρομίου Αθηνών, μετά από μήνες, σε μια προσπάθεια αναζωογόνησης της βασικής τουριστικής βιομηχανίας. Ωστόσο, ενώ οι αρχές ελπίζουν ότι η σταδιακή επιστροφή των διεθνών ταξιδιών από τις 15 Ιουνίου θα οδηγήσει τελικά στις αίθουσες άφιξης του “Ελευθέριος Βενιζέλος” που σφύζει από ζωή, λίγα χιλιόμετρα προς τα δυτικά, ένα άλλο αεροδρόμιο θα παραμένει τρομερά ήσυχο – όπως έχει παραμείνει τα τελευταία 20 χρόνια.
Το Ελληνικό βρίσκεται σε μια τοποθεσία περίπου τρεις φορές το μέγεθος του Μονακό και ήταν για δεκαετίες το μοναδικό διεθνές αεροδρόμιο στην Αθήνα. Χτίστηκε αρχικά στα τέλη της δεκαετίας του 1930 σε μια εποχή που η ελληνική αεροπορία βρισκόταν ακόμη σε ένα εκκολαπτόμενο στάδιο. Κατά τη διάρκεια της κατάληψης του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου της Ελλάδα από τις δυνάμεις του Άξονα, ο χώρος χρησιμοποιήθηκε από τη Luftwaffe της ναζιστικής Γερμανίας και έγινε στόχος των συμμαχικών αεροπορικών επιδρομών.
Ανοικοδόμηση
Μετά το τέλος του πολέμου, το Ελληνικό φιλοξένησε ελληνικές, αμερικανικές και βρετανικές δυνάμεις, αλλά μέχρι τη δεκαετία του 1950 είχε γίνει ο κύριος κόμβος της Αθήνας για εμπορικά αεροπορικά ταξίδια. Ακολούθησαν σημαντικές εργασίες ανοικοδόμησης, συμπεριλαμβανομένων εκτεταμένων αεροδιαδρόμων και ενός νέου πύργου ελέγχου και τερματικών αιθουσών.
Με την τουριστική βιομηχανία της Ελλάδας να επεκτείνεται ραγδαία, το Ελληνικό χρησίμευσε ως πύλη για εκατομμύρια ανθρώπους που φτάνουν από όλες τις γωνιές του πλανήτη για να εξερευνήσουν τα αρχαιολογικά θαύματα της χώρας και τις ηλιόλουστες παραλίες.
Ωστόσο στις 30 Μαρτίου 2001 το Ελληνικό έκλεισε τις πόρτες του επ’ αόριστον για να ανοίξει ο δρόμος για μια μεγαλύτερη, πιο σύγχρονη εγκατάσταση. “Στη δεκαετία του 1990, το αεροδρόμιο είχε καταλήξει να διαχειρίζεται πάνω από 10 εκατομμύρια επιβάτες ετησίως“, δήλωσε ο Βασίλης Τσατσαράγκος, πρόεδρος του Πολιτιστικού Κέντρου Εργαζομένων της Ολυμπιακής Αεροπορίας. “Το Ελληνικό δεν μπορούσε να καλύψει τις δυναμικά αυξανόμενες τουριστικές ανάγκες της χώρας”, συμπλήρωσε.
Το 2004, τμήματα του αχρησιμοποίητου συγκροτήματος μετατράπηκαν σε χώρους για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, φιλοξενώντας μπέιζμπολ, ξιφασκία, καγιάκ και άλλες αθλητικές εκδηλώσεις. Ωστόσο, ακολούθησαν χρόνια εγκατάλειψης και ο χώρος που κάποτε θεωρήθηκε σε μεγάλο βαθμό ως μητροπολιτικό πάρκο, αφέθηκε παραμελημένος εν μέσω διαφωνιών σχετικά με την αναπλασή του και βυθίσματος της Ελλάδας σε οικονομικό χάος μετά την κρίση του 2008.
Το 2014, μια κοινοπραξία επενδυτών υπέγραψε ένα επενδυτικό σχέδιο ανάπτυξης 915 εκατομμυρίων ευρώ (1 δισεκατομμύριο δολάρια), βασικό μέρος μιας συμφωνίας μετά τη διάσωση μεταξύ της Ελλάδας και των διεθνών δανειστών της.
Σύμφωνα με τη συμφωνία, το Ελληνικό πρόκειται να μετατραπεί σε ένα από τα μεγαλύτερα παράκτια θέρετρα της Ευρώπης, γεμάτο με πολυτελή ξενοδοχεία και διαμερίσματα, καθώς και εμπορικά κέντρα, ένα πάρκο και ένα καζίνο και ψυχαγωγικό συγκρότημα.
Ωστόσο, οι προσπάθειες για την έναρξη του έργου έχουν καθυστερήσει επανειλημμένα εν μέσω πολιτικής αντιπαράθεσης και διαφόρων γραφειοκρατικών εμποδίων. Πάνω από τέσσερα χρόνια πριν, στο αποκορύφωμα της προσφυγικής κρίσης της Ευρώπης, ο εκτεταμένος χώρος έγινε ένας άτυπος οικισμός που φιλοξένησε χιλιάδες πρόσφυγες που έζησαν σε σκληρές συνθήκες, στους εγκαταλελειμμένους τερματικούς σταθμούς και τις Ολυμπιακές εγκαταστάσεις γεμάτες από μια θάλασσα σκηνών.
Εικόνες εγκατάλειψης
Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, η κυβέρνηση της Ελλάδας δεσμεύτηκε να επιταχύνει τις κανονιστικές διαδικασίες, έτσι ώστε το έργο που έχει καθυστερήσει πολύ να αναδυθεί να ξεκινήσει, και ορισμένες προκαταρκτικές εργασίες αναμένεται να ξεκινήσουν τις επόμενες εβδομάδες.
Μερικά από τα κτίρια που θα γλυτώσουν από την κατεδάφιση είναι το πρώην κτίριο East Terminal, το οποίο σχεδιάστηκε τη δεκαετία του 1960 από την πρωτοποριακή φινλανδο-αμερικανή αρχιτέκτονα Eero Saarinen. Επί του παρόντος, μια αίσθηση κενού διαπερνά την ερειπωμένη, σπηλαιώδη αίθουσα του στο έδαφος. Ένας σύντομος περίπατος στον κάτω όροφο θα σας οδηγήσει σε αυτό που κάποτε ήταν ένα πολυσύχναστο σαλόνι, τώρα γεμάτο με συντρίμμια από μισοκατεστραμμένους τοίχους και μια καταρρέουσα οροφή με εκτεθειμένα και κρεμασμένα καλώδια.
Πιο πέρα, στοιβαγμένα σκουπίδια, σπασμένα γυαλιά και απορριφθέντα βιβλία αποκαλύπτουν το μέγεθος της φθοράς του χρόνου, ενώ οι ξεθωριασμένες αφίσες του τουρισμού και οι σκισμένοι χάρτες προσθέτουν μια νότα θλίψης στο όλο σκηνικό.
Έξω από τις υπό κατάρρευση κατασκευές, ένας μικρός στόλος αεροσκάφων Boeing εκτός λειτουργίας, συμπεριλαμβανομένου ενός επιβλητικού 747-200 μαζί με τα Boeing 737 και Boeing 727, στέκονταν αδρανής στην άκρη του συγκροτήματος.
Τα σκουριασμένα, απογυμνωμένα επιβατικά αεροσκάφη ανήκαν όλα στην Olympic Airways (OA), τον αερομεταφορέα που για δεκαετίες κυβερνούσε τους ουρανούς της Ελλάδας και έγινε συνώνυμος με το Ελληνικό.
Το “ένδοξο” παρελθόν
Ξεκίνησε από τον επιχειρηματία Αριστοτέλη Ωνάση, το 1957 μετά από συμφωνία με την ελληνική κυβέρνηση για την αποκλειστική χρήση των αεροπορικών μεταφορών, στην πορεία η ΟΑ επέκτεινε γρήγορα τον στόλο της και βοήθησε να θέσει τη χώρα στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη.
“Αυτή ήταν η αεροπορική εταιρεία που συνέδεσε την Ελλάδα με ολόκληρο τον κόσμο – μέσα σε 23 ώρες, η Αθήνα είχε” επαφή “με πέντε ηπείρους”, λέει ο Βασίλης Τσατσαράγκκος.
Η OA έγινε γρήγορα γνωστή για την πολυτελή υπηρεσία καμπίνας, που αντικατοπτρίζει το πλούσιο στιλ του Έλληνα ιδρυτή της και ενός από τους πλουσιότερους άντρες στον κόσμο. Οι αεροσυνοδοί του ήταν ντυμένες με κομψές στολές που δημιουργήθηκαν από διάσημους σχεδιαστές όπως Coco Chanel και Pierre Cardin, ενώ οι επιβάτες του απολάμβαναν τα γεύματά τους σε πιάτα από πορσελάνη με επιχρυσωμένα μαχαιροπήρουνα και κρυστάλλινα ποτήρια.
Μετά το άνοιγμα του Ανατολικού Αερολιμένα, σχεδιασμένος από την Saarinen το 1969, το οποίο εξυπηρετούσε όλους τους ξένους αερομεταφορείς, ο Δυτικός Αερολιμένας προοριζόταν αποκλειστικά για την ΟΑ. Μέσα από τις πύλες του, παρήλασε μια σταθερή ροή διασημοτήτων – από την Ελίζαμπεθ Τέιλορ και τη Σοφία Λόρεν έως τον Ομάρ Σαρίφ και τον Neil Armstrong – που έφτασαν στην Ελλάδα.
Ο τραγικός θάνατος – Το τέλος της ΟΑ
Αλλά το 1973, ο θάνατος του 24χρονου γιου του Ωνάση, του Αλεξάνδρου, όταν συνετίβη του αεροπλάνο που πιλοτάριζε, ένα αμφίβιο «Πιάτζιο 136», συγκλόνισε την Ελλάδα και την οικογένεια Ωνάση, και τελικά οδήγησε στο τέλος της “Χρυσής Εποχής”. Την 1η Ιανουαρίου 1975, ο Ωνάσης πούλησε επίσημα την εταιρεία στο ελληνικό κράτος και πέθανε στις 15 Μαρτίου.
Στα πρώτα 18 χρόνια, ο στόλος της ΟΑ είχε αυξηθεί από 15 σε 28 – συμπεριλαμβανομένου του τεχνολογικού θαύματος της εποχής, ένα Joe Boeing 747-200B που αγόρασε το 1973 για τη διαδρομή Αθήνα-Νέα Υόρκη – αλλά ο εθνικός αερομεταφορέας συνέχισε να αντιμετωπίζει σημαντικά οικονομικά προβλήματα τις δεκαετίες που ακολούθησαν λόγω χρόνιας κακοδιαχείρισης.
Έχοντας μετονομαστεί σε Ολυμπιακές Αερογραμμές το 2003, ο αερομεταφορέας διέκοψε τη λειτουργία του το 2009 από το πρώην σπίτι του στο Ελληνικό.
Ωστόσο, η μνήμη τόσο του εγκαταλελειμμένου αεροδρομίου όσο και της ΟΑ θα αναβιώσει σε ένα νέο μουσείο που θα στεγαστεί σε ένα ειδικό κτήριο μέσα στον ανασχεδιασμένο χώρο, σύμφωνα με τον Βασίλη Τσατσαράγκο.
“Συλλέξαμε 23.000 αντικείμενα που τεκμηριώνουν την ιστορία της ΟΑ και της πολιτικής αεροπορίας”, λέει, προσθέτοντας ότι επτά αεροσκάφη θα είναι μεταξύ των μελλοντικών εκθεμάτων. «Συνεχίζουμε να συλλέγουμε υλικό. Αυτό το μουσείο είναι το μεγάλο μας όραμα», συμπληρώνει.
