Μπορεί η ανακοίνωση της κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα να προκάλεσε αρχικά κύμα αισιοδοξίας, όμως λίγες ημέρες μετά, η αστάθεια και οι ανησυχίες για το μέλλον επανέρχονται.
«Αυτή είναι η πραγματικότητα», δηλώνει κάτοικος του Ντεϊρ Αλ Μπαλάχ στο κέντρο της Γάζας. «Η κατάπαυση του πυρός δεν επιλύει μαγικά όλα τα προβλήματα. Είναι απλώς το πρώτο από πολλά βήματα προς την ανάκαμψη».
Ο Τζάρεντ Κούσνερ, γαμπρός του Ντόναλντ Τραμπ και ένας από τους βασικούς διαμεσολαβητές της συμφωνίας, υποστήριξε ότι οι διαπραγματευτές «πέτυχαν γιατί ήταν διατεθειμένοι να αφήσουν τις λεπτομέρειες για αργότερα».
Την ίδια γραμμή κράτησε και ο πρωθυπουργός του Κατάρ, λέγοντας πως «αν προχωρούσαμε σε διαπραγματεύσεις για το πλήρες πακέτο, δεν θα είχαμε επιτύχει αυτά τα αποτελέσματα».
Ωστόσο, το σχέδιο του Λευκού Οίκου φαίνεται να επαναλαμβάνει μοτίβα που έχουν αποδειχθεί προβληματικά σε προηγούμενες απόπειρες για μόνιμη ειρήνη.
Παράλληλα, ισραηλινές δυνάμεις σκότωσαν Παλαιστίνιους στη συνοικία Σουτζάγια, δείχνοντας ότι η βία δεν έχει σιγήσει πλήρως, ακόμη και μετά τη συμφωνία.
Θα αποσύρει το Ισραήλ τα στρατεύματά του;
Μέχρι στιγμής, το Ισραήλ έχει αποσυρθεί από τις μεγάλες πόλεις της Γάζας, διατηρώντας ωστόσο παρουσία σε μια λεγόμενη «κίτρινη γραμμή», που αντιστοιχεί περίπου στο 53% του εδάφους.
Η συμφωνία προβλέπει δύο ακόμη στάδια αποχώρησης: πρώτα, με την ανάπτυξη μιας διεθνούς δύναμης σταθεροποίησης, και έπειτα με τη δημιουργία μιας μόνιμης «ζώνης ασφαλείας».
Ωστόσο, οι πρόσφατες δηλώσεις του Μπενιαμίν Νετανιάχου προκαλούν νέα ερωτήματα. «Ο IDF παραμένει βαθιά μέσα στο έδαφος της Γάζας και ελέγχει όλα τα κυρίαρχα σημεία της», σημείωσε την περασμένη εβδομάδα.
Με δεδομένη τη στάση του Ισραήλ σε παλαιότερες συμφωνίες, πολλοί θεωρούν απίθανη μια πλήρη αποχώρηση, ειδικά τη στιγμή που ισραηλινά στρατεύματα παραμένουν ενεργά στη Συρία και βομβαρδίζουν περιοχές του Λιβάνου.
Θα αφοπλιστεί η Χαμάς;
Ο αφοπλισμός αποτελεί τον βασικό πυλώνα του σχεδίου Τραμπ, ωστόσο ένας ανώτερος αξιωματούχος της Χαμάς ήταν κατηγορηματικός: «Το αίτημα να παραδώσουμε τα όπλα μας δεν είναι διαπραγματεύσιμο».
Ακόμη και μετά την απελευθέρωση ομήρων, εμφανίστηκαν ένοπλοι μαχητές σε διάφορες περιοχές της Γάζας — μια κίνηση που ερμηνεύεται ως επίδειξη ισχύος.
Όπως επισημαίνει ο Guardian, η Χαμάς έχει διατηρηθεί στην εξουσία επειδή ελέγχει τη χρήση βίας, και κάθε προηγούμενο δείχνει ότι θα επιδιώξει να ανασυγκροτήσει τις στρατιωτικές της δομές.
Αν και υπάρχουν προτάσεις για προγράμματα αποστράτευσης σε καθορισμένους χώρους, τα τεχνικά και πολιτικά εμπόδια καθιστούν τέτοιο σενάριο δύσκολο στην πράξη.
Τι ρόλο θα έχει η «διεθνής δύναμη σταθεροποίησης»;
Σύμφωνα με το σχέδιο του Λευκού Οίκου, οι ΗΠΑ σκοπεύουν να συνεργαστούν με αραβικούς και διεθνείς εταίρους για τη δημιουργία μιας προσωρινής διεθνούς δύναμης σταθεροποίησης (ISF) στη Γάζα.
Αυτή θα αποτελέσει, όπως αναφέρεται, τη μακροπρόθεσμη λύση για την ασφάλεια και θα επιτρέψει στο Ισραήλ να αποσύρει σταδιακά τα στρατεύματά του.
Ωστόσο, πολλά ερωτήματα μένουν αναπάντητα:
- Θα έχει εντολή από τον ΟΗΕ;
- Ποια κράτη θα συμμετάσχουν και με ποιο τίμημα;
- Ποια ακριβώς θα είναι η αποστολή της;
«Κανείς δεν περιμένει ότι η δύναμη θα πολεμήσει τη Χαμάς», δήλωσε δυτικός διπλωμάτης στη Financial Times, υπογραμμίζοντας ότι ακόμη και η παθητική παρουσία της θα μπορούσε να αποτρέψει νέα σύγκρουση.
Παρόλα αυτά, παραδείγματα όπως ο νότιος Λίβανος δείχνουν ότι τέτοιες αποστολές συχνά δυσκολεύονται να επιβάλουν την ειρήνη.
Θα ξεκινήσει η ανοικοδόμηση της Γάζας;
Το Λευκός Οίκος υπόσχεται ένα σχέδιο ανασυγκρότησης της Γάζας, όμως οι λεπτομέρειες παραμένουν θολές. Ένα ταχύρρυθμο «σχέδιο Μάρσαλ» για την περιοχή μοιάζει απίθανο.
Οι ζημιές είναι εκτεταμένες, και ακόμη κι αν ξεκινήσουν έργα ανοικοδόμησης, το Ισραήλ ενδέχεται να επιβάλει αυστηρούς ελέγχους, προκειμένου να διασφαλίσει ότι τα υλικά δεν θα χρησιμοποιηθούν για στρατιωτικούς σκοπούς.
Η εμπειρία του 2014 δείχνει πως τέτοιες διαδικασίες μπορούν να βαλτώσουν: γραφειοκρατία, μαύρη αγορά και ανεπάρκεια υλικών οδήγησαν τότε σε βραδεία ανοικοδόμηση και απόγνωση των κατοίκων.
Ποιος θα κυβερνά τη Γάζα την επόμενη μέρα;
Ένα από τα μεγαλύτερα κενά του σχεδίου Τραμπ είναι η απουσία παλαιστινιακής συμμετοχής. Η μεταβατική κυβέρνηση, στην οποία αναμένεται να εμπλακεί ο Τόνι Μπλερ, δεν περιλαμβάνει καμία αξιόπιστη παλαιστινιακή φωνή.
Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου εμφανίζεται απρόθυμος να αποδεχθεί τον ρόλο της Παλαιστινιακής Αρχής, ενώ ο Μαχμούντ Αμπάς θεωρείται ιδιαίτερα αντιδημοφιλής στη Γάζα.
Αναλυτές προειδοποιούν ότι ο πλήρης αποκλεισμός προσώπων που συνδέονται με τη Χαμάς μπορεί να οδηγήσει σε αποσταθεροποίηση, όπως συνέβη με την «απομπααθικοποίηση» στο Ιράκ. Πολλοί από τους ανθρώπους που κρατούν τη Γάζα όρθια —γιατροί, μηχανικοί, εκπαιδευτικοί— είχαν ή έχουν δεσμούς με την οργάνωση.
Αυτό που απουσιάζει, τελικά, είναι μια ουσιαστική διαδικασία συμφιλίωσης που θα δώσει στους Παλαιστινίους πραγματικό ρόλο στο μέλλον τους. Χωρίς αυτή, δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί ότι το νέο σχέδιο ειρήνης θα φέρει διαρκή σταθερότητα στη Γάζα.
