Η νέα τάξη πραγμάτων θέλει τα παιδιά να γεννιούνται με ένα κινητό τηλέφωνο ή ένα iPad στο χέρι και με τον θαυμαστό κόσμο… των social media –και όχι της Disney– να γίνεται ο δικός τους κόσμος. Αυτή η νέα τάξη είναι που καθιστά επιτακτική ανάγκη τη θωράκιση των παιδιών και των εφήβων απέναντι στον ψηφιακό εθισμό.
Στα σχέδια της κυβέρνησης είναι η ανάληψη νέων πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση των κρίσιμων προβλημάτων της βίας και της παραβατικότητας των ανηλίκων, σε συνάφεια και με την προστασία τους από κινδύνους όπως ο ψηφιακός εθισμός. Μέσα στο 2025 η κυβέρνηση, σύμφωνα με την εφημερίδα «Καθημερινή», θα έχει παραλάβει το πόρισμα επιστημονικής επιτροπής υπό την καθηγήτρια Βασιλική Αρτινοπούλου.
Εξάλλου το πρόβλημα συνιστά βασική προτεραιότητα της κυβέρνησης Μητσοτάκη, με τον πρωθυπουργό να έχει κάνει ειδική αναφορά για το θέμα στην ομιλία του στον ΟΗΕ τον περασμένο Σεπτέμβριο, παραπέμποντας μάλιστα στο βιβλίο του καθηγητή Jonathan Haidt «The Anxious Generation» αναφορικά με τους κινδύνους υπερβολικής έκθεσης των ανηλίκων σε κινητά, υπολογιστές και ταμπλέτες.
Οι πρώτες σκέψεις
Στο πόρισμα των επιστημόνων περιλαμβάνεται δέσμη μέτρων, με βασικό «φίλτρο» τη θέσπιση ηλικιακών περιορισμών στη χρήση κοινωνικών δικτύων έως την ηλικία των 15 ετών. Παράλληλα προκρίνεται η δημιουργία ειδικής πλατφόρμας και εφαρμογής με οδηγίες προς γονείς και παιδιά για την υπεύθυνη χρήση κινητού αλλά και την εφαρμογή γονικών ελέγχων.
Κρίσιμη παράμετρος για την υιοθέτηση των ηλιακών περιορισμών είναι η δυνατότητα υλοποίησης του μέτρου, καθώς απαιτεί ειδικές εφαρμογές επαλήθευσης της ηλικίας, που έχουν ως βασική προϋπόθεση τη συνέργεια των εταιρειών κινητής τηλεφωνίας και τις πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων.
Πρώτο βήμα είναι η ενημερωτική καμπάνια, η οποία βασίζεται σε δύο ταυτόχρονες δράσεις, με έμφαση στους κινδύνους που μπορεί να προκαλέσουν ο εθισμός και η υπερβολική χρήση του διαδικτύου και μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα νέων, όπου καταγράφεται η… περιπέτειά τους και ο εθισμός τους. Κορμός της καμπάνιας είναι τηλεοπτικά σποτ και μηνύματα στα social media με σύνθημα πως «η υπεύθυνη χρήση δεν συνιστά και μη χρήση», για τα οποία ρόλο κομιστή θα αναλάβουν και influencers.
Η περίπτωση της Αυστραλίας
Επικρίσεις και εμπόδια στην εφαρμογή της συναντά η απόφαση της κυβέρνησης της Αυστραλίας να απαγορεύσει τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε παιδιά ηλικίας κάτω των 16 ετών, αναγκάζοντας τεχνολογικούς κολοσσούς όπως η Meta, στην οποία ανήκουν Instagram και Facebook, ή το Tiktok, να αποκλείσουν τη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα από τις πλατφόρμες τους. Σε περίπτωση, μάλιστα, που δεν υπακούσουν, θα βρεθούν αντιμέτωποι με πρόστιμα μέχρι και 30 εκατ. ευρώ.
Η Αντιγκόνε Ντέιβις, επικεφαλής ασφάλειας στη Meta, δήλωσε ότι η εταιρεία θα σεβαστεί τους περιορισμούς, το Χ δεν ανταποκρίθηκε αμέσως στον κυβερνητικό σχεδιασμό, ενώ και το TikTok αρνήθηκε να σχολιάσει.
Περισσότεροι από 140 Αυστραλοί και διεθνείς ακαδημαϊκοί, με εξειδίκευση σε τομείς που σχετίζονται με την τεχνολογία και την παιδική ευημερία, υπέγραψαν ανοιχτή επιστολή προς τον πρωθυπουργό της χώρας, εκφράζοντας την αντίθεσή τους στη θέσπιση ορίου ηλικίας.
Η Τζάκι Χάλαν, διευθύντρια της Υπηρεσίας Ψυχικής Υγείας των Νέων ReachOut, αντιτάχθηκε στην απαγόρευση, λέγοντας ότι το 73% των νέων σε όλη την Αυστραλία που είχαν πρόσβαση σε υποστήριξη ψυχικής υγείας το έκαναν μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Καθηγητές του ΕΚΠΑ επισημαίνουν ότι «μόνο αν ο έλεγχος περνούσε από ένα κεντρικό σύστημα, όπως το gov.gr στην Ελλάδα, θα μπορούσε να εφαρμοστεί πλήρως», διευκρινίζοντας, ωστόσο, ότι σε μία τέτοια περίπτωση θα δημιουργούνταν ζητήματα προστασίας των προσωπικών δεδομένων και ελευθερίας του ατόμου.
Μόνιμα συνδεδεμένοι
Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τη Focus Bari το 2021, στις ηλικίες 16-24, η χρήση του διαδικτύου βρίσκεται στο 100%, ενώ οι έφηβοι συνδέονται σε αυτό τουλάχιστον έξι ώρες την ημέρα. Σύμφωνα με την Πανελλήνια Ερευνα για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των εφήβων-μαθητών, από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ), το 2022, σε δείγμα περίπου 6.250 μαθητών, ένας στους επτά εφήβους (το 13%) έκανε προβληματική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Με τον όρο «προβληματική χρήση», περιγράφονται απαντήσεις εφήβων σε ερωτήσεις όπως εάν ένιωθαν ότι ήθελαν να περάσουν ολοένα και περισσότερο χρόνο χρησιμοποιώντας τα social media, εάν τα χρησιμοποιούσαν για να «ξεφύγουν» από αρνητικά συναισθήματα ή εάν παραμέλησαν άλλες δραστηριότητές τους γιατί ήταν συνδεδεμένοι σε αυτά. Κορίτσι 13 ή 15 ετών είναι το προφίλ του παιδιού με την πλέον προβληματική χρήση του διαδικτύου.
