Γράφει ο Βαγγέλης Παπακωνσταντίνου
Θα διαλέγατε ποτέ ταβέρνα βάσει πίνακα όπου συγκρίνονται δίπλα-δίπλα η τιμή της χωριάτικης, της χοιρινής και του εμφιαλωμένου νερού; Ζαχαροπλαστείο βάσει αντίστοιχου πίνακα με την τιμή της σοκολατίνας, του προφιτερόλ και μιας μισόκιλης τούρτας; Έναν δικηγόρο ή λογιστή βάσει πίνακα σύγκρισης με τις χρεώσεις τους, τα τετραγωνικά των γραφείων τους και τον αριθμό των πτυχίων τους;
Κάποιοι, τυχεροί, πιθανώς να απαντούσαν ότι ναι, έτσι αποφασίζουν. Όμως για όλους εμάς τους υπόλοιπους το περιβάλλον έχει τη σημασία του. Η χωριάτικη έχει άλλη γεύση πάνω στη θάλασσα και άλλη πάνω στο πεζοδρόμιο της πόλης. Κανένα ζαχαροπλαστείο δεν είναι το ίδιο καλό σε όλα τα γλυκά του. Ο δικηγόρος ή ο λογιστής δεν κρίνονται με βάση πόσο μεγάλα γραφεία έχουν. Με άλλα λόγια, δεν αποφασίζουμε βάσει των αριθμών, αλλά βάσει του περιβάλλοντος γύρω τους.
Αν είναι λοιπόν έτσι τα πράγματα, γιατί μια τόσο σημαντική απόφαση όσο το τι θα ψηφίσουμε να αφήνεται στους αλγόριθμους; Γιατί να υπάρχουν αλγόριθμοι (ή και άνθρωποι που κάνουν το ίδιο πράγμα με το χέρι) που βάζουν δίπλα-δίπλα τις θέσεις των κομμάτων πάνω σε οποιοδήποτε θέμα ώστε να βγει ένα συμπέρασμα του τύπου «βάσει των προτιμήσεών σου στον παραπάνω πίνακα πρέπει να ψηφίσεις το τάδε κόμμα».
Αυτό είναι όχι μόνο παράλογο αλλά και εντελώς άστοχο. Εξισώνοντας τις θέσεις των κομμάτων, ο αλγόριθμος ισοπεδώνει τις ιδεολογικές διαφορές τους. Βάζει στην ίδια θέση το κόμμα που περιμένει ότι ίσως κυβερνήσει –και επομένως είναι σοβαρό– με το γραφικό κόμμα που ελπίζει μόνο στην αντισυστημική ψήφο. Τους φασίστες και τους κομμουνιστές δίπλα στα κόμματα του δημοκρατικού τόξου. Συγκρίνοντας θέσεις χάνεται η ουσία της δημοκρατίας, που είναι η ιδεολογία – όχι η διαχείριση.
Ακόμα όμως και η σύγκριση θέσεων μεταξύ δημοκρατικών, κυβερνητικών κομμάτων (π.χ. κυβέρνησης και αντιπολίτευσης) δεν μπορεί να είναι τυπική. Η ιδεολογία επηρεάζει ακόμα και τις πιο απλές αποφάσεις. Για παράδειγμα, ακόμα και σε θέματα «εύκολα», όπως η διαφάνεια στο Δημόσιο και τα ανοιχτά δεδομένα, παρότι όλα τα κόμματα επιφανειακά συμφωνούν, είναι απολύτως ξεκάθαρο ότι αλλιώς θα εφαρμόσουν τα ίδια μέτρα κόμματα που αποδεδειγμένα προωθούν την ψηφιακή διακυβέρνηση και αλλιώς άλλα που ήταν αδιάφορα σε αυτήν.
Μεγαλύτερη ανισότητα από την απόλυτη ισότητα δεν υπάρχει. Από την εξίσωση όλων, από την ισοπέδωση των διαφορών. Από την κατάταξη των πάντων σε πίνακες με θέσεις και αριθμούς. Οι αλγόριθμοι λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο, γι’ αυτό πάντα δίπλα τους βάζουμε έναν άνθρωπο να αποφασίζει. Το ίδιο ακριβώς πρέπει να κάνουμε και με το θέμα των εκλογών.
Βαγγέλης Παπακωνσταντίνου
Καθηγητής Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Βρυξελλών
Δικηγόρος, MPlegal Εταιρεία Δικηγόρων
