Tο λογοπαίγνιο με τον ήλιο και το cloud (σύννεφο) πιθανότατα θα παραμείνει για πάντα ταυτισμένο με τη «συμφωνία του 1 δισ. ευρώ» ανάμεσα στο ελληνικό κράτος και τη Microsoft. Τη Δευτέρα 5 Οκτωβρίου ο Κυριάκος Μητσοτάκης υποδέχθηκε επίσημα την επένδυση της κολοσσιαίας πολυεθνικής εταιρείας στην Ελλάδα, ειδικά για τη δημιουργία κέντρων αποθήκευσης δεδομένων (data centers), με τη χαρακτηριστική αποστροφή ότι «η Ελλάδα έχει τον ήλιο της, τώρα αποκτά και το cloud της».
Οπου cloud στη διάλεκτο της ψηφιακής τεχνολογίας είναι οι υπηρεσίες «υπολογιστικού νέφους», δηλαδή ένα πολυσύνθετο σύστημα αποθήκευσης και διαχείρισης στοιχείων, τα οποία δεν εγγράφονται σε ένα συγκεκριμένο μηχανικό μέσον (π.χ. έναν σκληρό δίσκο, έναν server κ.λπ.), αλλά περιφέρονται μέσα σε ένα αόρατο «νέφος» για μεγαλύτερη ευχρηστία, ταχύτητα και ασφάλεια.
Κατά την πανηγυρική εκδήλωση για την ανακοίνωση της συνεργασίας Ελλάδας – Microsoft σκιαγραφήθηκε η πολύπλευρη και πολυεπίπεδη σημασία της εγκατάστασης data centers στη χώρα μας – και μάλιστα εντός της Αττικής. Ωστόσο, είναι εξίσου ενδιαφέρουσα η αθέατη περιπέτεια των διαπραγματεύσεων, οι οποίες εξελίσσονταν σε εντατικό ρυθμό επί τουλάχιστον εννέα μήνες.
Από τον Ιανουάριο του 2020 ο κ. Μητσοτάκης διαλεγόταν απευθείας με τον πρόεδρο της Microsoft, Μπραντ Σμιθ, γύρω από το εγχείρημα του data center ως κομβικό σημείο σε μια ευρύτερη συνεργασία, η οποία περιλαμβάνει πολιτιστικές συνέργειες για την ανάδειξη της Αρχαίας Ολυμπίας εν όψει Ολυμπιακών Αγώνων κ.ά. Και ενώ στις συζητήσεις ανάμεσα στα δύο μέρη συμμετείχαν όλο και περισσότεροι άνθρωποι, τηρήθηκε απόλυτη μυστικότητα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αθήνα, Τζέφρι Πάιατ, ενημερώθηκε για το σχέδιο μόλις δέκα ημέρες πριν από την ανακοίνωση της συμφωνίας. Και ήταν η Microsoft αυτή που ανέλαβε να διαφωτίσει τον κ. Πάιατ. Απαιτώντας ταυτόχρονα κάτι πρωτοφανές: προϋπόθεση για την ενημέρωση ήταν ότι ο πρεσβευτής των ΗΠΑ θα έπρεπε να υπογράψει Σύμφωνο Εχεμύθειας (Non Disclosure Aggreement).
Επίσης, μερικές ημέρες πριν από την ανακοίνωση ο κ. Σμιθ είχε μια συνάντηση με πρωθυπουργό κεντροευρωπαϊκού κράτους, ο οποίος όταν άκουσε ότι η Microsoft θα εγκαταστήσει data center στην Αττική αποπειράθηκε να ματαιώσει τη συμφωνία. Προσέφερε επί τόπου γην και ύδωρ στον κ. Σμιθ προκειμένου να πάρει πίσω την απόφασή του και να μην επενδύσει στην Ελλάδα, αλλά στη δική του χώρα. Προφανώς απέτυχε.
Πειρατεία και δραχμή
Εως ότου αρχίσει να εξετάζει σοβαρά την έλευσή της στη χώρα μας, για τη Microsoft η Ελλάδα ήταν σε μαύρη λίστα. Κι αυτό διότι υπήρχαν υπηρεσίες του Δημοσίου οι οποίες χρησιμοποιούσαν παρανόμως λογισμικό Microsoft. Σπασμένα προγράμματα σε κρατικούς φορείς, πειρατεία λογισμικού, εκτός από ανήκουστη για ένα κράτος που θα ήθελε να κατατάσσεται στα προηγμένα της Δύσης, συνιστούσε απόδειξη έλλειψης σοβαρότητας. Χρειάστηκε αποκατάσταση της παρατυπίας ώστε η Ελλάδα να διαγραφεί από τη λίστα «301» της Microsoft και να προχωρήσει η διαπραγμάτευση για τα data centers.
Στις συζητήσεις με την ελληνική κυβέρνηση, τη Microsoft εκπροσωπούσε ο ίδιος ο πρόεδρός της, μαζί με την αχώριστη συνεργάτιδά του Κάρολ Αν Μπράουν. Από ελληνικής πλευράς, εκτός του κ. Μητσοτάκη, κεντρικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις, τον σχεδιασμό και την επίλυση ενός ολόκληρου νέφους ζητημάτων κάθε είδους διαδραμάτισαν οι εξής: Αλέξης Πατέλης, διευθυντής του οικονομικού γραφείου του πρωθυπουργού, Γρηγόρης Δημητριάδης, διευθυντής του πρωθυπουργικού γραφείου, Κυριάκος Πιερρακάκης, υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Νίκος Παπαθανάσης, υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων.
Βεβαίως, κρίσιμης σημασίας ήταν η μεσολάβηση του διευθύνοντος συμβούλου της Microsoft για Ελλάδα, Κύπρο και Μάλτα, κ. Θεοδόση Μιχαλόπουλου.
Ενα μικρό δείγμα από τις ενίοτε απροσδόκητες δυσκολίες τις οποίες κλήθηκαν να υπερσκελίσουν τα στελέχη της ελληνικής πλευράς ήταν η ανησυχία των ανθρώπων της Microsoft για το νόμισμα της Ελλάδας.
Ο κ. Πατέλης ανέφερε χαρακτηριστικά στο «ΘΕΜΑ»: «Η Microsoft πείστηκε να επενδύσει στη χώρα μας με σκληρή και μεθοδική δουλειά από τη δική μας πλευρά. Η Microsoft είναι ένας κολοσσός και έπρεπε να περάσουμε από πολλές επιτροπές εντός της εταιρείας, οι οποίες, καμιά φορά, έχουν προσεγγίσεις που διαφέρουν μεταξύ τους. Είχαμε να υπερβούμε ακόμα και προκαταλήψεις, για παράδειγμα το αν υπάρχει κίνδυνος να πάμε στη… δραχμή!»
Ο κ. Πατέλης εξήγησε σχετικά: «Για την επίτευξη της συμφωνίας έπαιξαν, τελικά, ρόλο πολλοί παράγοντες: η δημοκρατία μας και η σταθερότητα του πολιτικού μας συστήματος. Η θωράκιση του θεσμικού μας πλαισίου, κάτι το οποίο επίσης εγγυάται η συμμετοχή μας στη ζώνη του ευρώ. Μία σταθερή και μεταρρυθμιστική κυβέρνηση προσηλωμένη στον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας και στην προσέλκυση επενδύσεων. Η ωριμότητα με την οποία αντιμετώπισε η Ελλάδα την παγκόσμια πανδημία του κορωνοϊού. Η ταχύτατη ανταπόκριση της ομάδας που ανέλαβε τις διαπραγματεύσεις. Και φυσικά το “μυστικό συστατικό”, που είναι η πειθώ του πρωθυπουργού! Η χώρα μας έχει τεράστια πλεονεκτήματα. Στο χέρι μας είναι να πιστέψουμε σε αυτά και στις δυνατότητές μας “με το κεφάλι κάτω”, μέχρι να πετύχουμε τους στόχους μας».
Ανησυχίες και ενστάσεις
Η κομβικής σημασίας ημερομηνία, η στιγμή που επιβεβαιώθηκε έμπρακτα η αίσθηση ότι η συνεργασία με τη Microsoft δεν θα έμενε σαν άλλο ένα ματαιωμένο όραμα για την προσέλκυση μεγάλων ξένων επενδύσεων, ήταν η 23η Απριλίου. Εν μέσω έξαρσης της πανδημίας, lockdown κ.λπ. υπογράφηκαν ρήτρες εμπιστευτικότητας (NDA) ανάμεσα στη Microsoft και την ελληνική κυβέρνηση, ταυτόχρονα όμως και μεταξύ της αμερικανικής εταιρείας και του ΟΤΕ για την τεχνική υποστήριξη, τους αγωγούς οπτικών ινών κ.λπ., τη ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε. για την ηλεκτρική ενέργεια, αλλά και τις τέσσερεις συστημικές τράπεζες (Εθνική, Eurobank, Alpha, Πειραιώς), οι οποίες, τρόπον τινά, είναι ήδη οι πρώτοι «πελάτες» των εν Ελλάδι data centers της Microsoft.
Ετσι, στις 23 Απριλίου, όσοι γνώριζαν τις μυστικές διαπραγματεύσεις αλλά ανησυχούσαν ότι κάποιο απρόοπτο θα εμπόδιζε την τελική συμφωνία, μπόρεσαν να πάρουν μια βαθιά ανάσα ανακούφισης. Το σχέδιο θα προχωρούσε.
Η πρόταση της Ελλάδας στη Microsoft για τα data center, όπως την παρουσίασε ο κ. Μητσοτάκης στον κ. Σμιθ για πρώτη φορά στις 24 Ιανουαρίου του 2020 στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, δεν θα απέμενε μια ωραία πλην υπερβολικά αισιόδοξη -και άρα πρακτικά ανέφικτη- ιδέα.
Στην εύλογη κοινή απορία «γιατί από όλες τις πιθανές επενδύσεις η Ελλάδα επέλεξε να προτείνει τα data centers στη Microsoft», ο κ. Πατέλης διευκρινίζει: «Τα data centers και οι υπηρεσίες που βασίζονται πάνω σε αυτά, αλλά και η ασφάλεια και η ταχύτητα που προσφέρουν, θα προσελκύσουν πολλές άλλες επενδύσεις και θέσεις εργασίας με την ανάπτυξη αλλά και τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων. Είναι δε ιδιαίτερα επωφελή για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις όπου δημιουργούνται τα λεγόμενα network effects, όπως είδαμε για παράδειγμα στη Μεγάλη Βρετανία. Να το πούμε διαφορετικά: χωρίς αυτά, δεν μπορούμε να συμμετάσχουμε στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση. Με μεθοδικότητα χτίζουμε την Ελλάδα του μέλλοντος».
Επιπλέον, απαντώντας στη δύσπιστη παρατήρηση ότι τα data centers είναι μεν πολύ μεγάλες τεχνολογικές μονάδες (χρειάζονται μεγάλες εκτάσεις γης, τεράστια ηλεκτρικά φορτία κ.λπ.), αλλά τους απολύτως ελάχιστους εργαζόμενους, ο κ. Πατέλης αντιτείνει: «Με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο ένας αυτοκινητόδρομος απασχολεί ελάχιστο κόσμο στα διόδια αλλά έχει σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη μιας περιοχής, έτσι και ένα data center θα βοηθήσει στην ανάπτυξη της χώρας. Και τα δύο είναι έργα υποδομής.
Και αν ένας αυτοκινητόδρομος ήταν έργο υποδομής για τη 2η Βιομηχανική Επανάσταση (που βασιζόταν στον ηλεκτρισμό), τα data centers είναι η υποδομή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης (που βασίζεται πάνω στα δεδομένα)».
Συναφής προς το ζήτημα της απασχόλησης και τις ενδεχόμενες θετικές επιπτώσεις από την εγκατάσταση των data centers είναι η επιμόρφωση 100.000 Ελλήνων στις νέες τεχνολογίες. Πρόκειται για μια υποχρέωση που αναλαμβάνει η Microsoft και αφορά σε εργαζομένους του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, φοιτητές και ανέργους.
Χωρίς να περιορίζεται σε άτομα που προορίζονται να εργαστούν στον κλάδο της τεχνολογίας. Το παράδοξο είναι, μάλιστα, ότι το πρόγραμμα αυτό της Microsoft ξεκίνησε με στόχο την κατάρτιση μόνο 50 ατόμων από την Ελλάδα. Ομως, παράλληλα με τη διερεύνηση των συνθηκών για την πραγματοποίηση της επένδυσης για τα data centers, οι άνθρωποι της Microsoft ανέλυσαν τις προοπτικές της ελληνικής αγοράς.
Το συμπέρασμα ήταν ότι ο τεχνολογικός τομέας στη χώρα μας βρίσκεται σε αξιοσημείωτη φάση ανάπτυξης, εισφέροντας επί του παρόντος περίπου το 3% στο ΑΕΠ.
Προβλέπεται, λοιπόν, ότι η ζήτηση για εργαζόμενους με κατάρτιση στα νέα ψηφιακά εργαλεία θα αυξηθεί κατακόρυφα τα επόμενα χρόνια. Τα data centers χρησιμοποιούνται ως μοχλός καλλιέργειας ψηφιακών δεξιοτήτων, στοιχείο συνδεδεμένο με την εξάλειψη του κοινωνικού αποκλεισμού και την άμβλυνση των ανισοτήτων με κριτήριο την εξοικείωση με τη σύγχρονη τεχνολογία. Επίσης, προβλέπεται ότι τα data centers της Microsoft θα επισκέπτονται για επιτόπου μελέτη φοιτητές τεχνολογικών ΑΕΙ από όλη τη χώρα.
Πρόσκληση στο ελληνικό «νέφος»
Προσπαθώντας να αναλύσει κάποιος την υπόθεση από την πλευρά της Microsoft, τα πλεονεκτήματα της Ελλάδας δεν είναι καθόλου επουσιώδη. Αν μη τι άλλο, η γεωγραφική θέση επιτρέπει στη Microsoft να αναπτύξει το πλέγμα των υπηρεσιών cloud (Azure) στην Ανατολική Μεσόγειο, στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Εξ ορισμού η εταιρεία θα απέφευγε να επενδύσει σε εγκαταστάσεις data centers π.χ. στην Τουρκία ή sτην Αίγυπτο για λόγους που έχουν να κάνουν με τις συνεχείς εντάσεις μεταξύ κρατών, την εσωτερική πολιτική αστάθεια κ.ο.κ.
Με βάση την Ελλάδα, όμως, η Microsoft θα μπορούσε να διασυνδεθεί με αυτή την περιοχή με υπόγεια και υποθαλάσσια καλώδια. Κι αυτό δεν είναι επιστημονική φαντασία, αλλά μία απολύτως ρεαλιστική λύση, η οποία ήδη εξετάζεται σοβαρά.
Με δεδομένο ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να εκκαθαρίσει γραφειοκρατικά προσκόμματα ή άλλα τυπικά κωλύματα, η Microsoft θα επενδύσει συνολικά 1 δισ. ευρώ, για να κατασκευάσει εντός της ερχόμενης τριετίας τα data centers σε τρία οικόπεδα εντός Αττικής. Η ακριβής τοποθεσία δεν ανακοινώνεται, όπως και οι υπόλοιποι όροι της συνεργασίας με το ελληνικό κράτος, κάτι που δεν ικανοποιεί ιδιαίτερα το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης.
Επ’ αυτού, ο κ. Πατέλης διευκρινίζει: «Δεν υπάρχει καμία κρυφή συμφωνία της ελληνικής κυβέρνησης με τη Microsoft που δεν έχει δοθεί, για οποιονδήποτε λόγο, στη δημοσιότητα. Πρόκειται για μία ιδιωτική επένδυση μιας πολυεθνικής εισηγμένης στο αμερικανικό χρηματιστήριο που ακολουθεί πολύ αυστηρούς κανόνες και πρακτικές. Η αγορά γης προφανώς είναι μία ιδιωτική συναλλαγή ανάμεσα σε αγοραστή και πωλητή. Με τον χρόνο, φαντάζομαι ότι η Microsoft θα δώσει στη δημοσιότητα και άλλες πτυχές της επένδυσής της».
Γενικότερα, σύμφωνα με τον κ. Πατέλη, «η χώρα μας έχει την τύχη να διαθέτει μία απαράμιλλη φυσική ομορφιά: τον ήλιο, τις θάλασσες, τα βουνά της. Βήμα-βήμα, αφαιρούμε τα εμπόδια για να γίνει πόλος έλξης για τις επενδύσεις και την επιχειρηματική δραστηριότητα. Η κυβέρνηση σταθερά μειώνει τη φορολογία, και από το 2021 και τη φορολόγηση της μισθωτής εργασίας (μείωση ασφαλιστικών εισφορών, αναστολή εισφοράς αλληλεγγύης) που είναι προϋπόθεση για ξένες επενδύσεις. Στην τεχνολογία προχωράμε με τα 5G μέχρι το τέλος του έτους και τον ψηφιακό μετασχηματισμό του κράτους.
Τώρα θα έχουμε και τα data centers. Απευθύνουμε ένα κάλεσμα στους λεγόμενους “ψηφιακούς μετανάστες”. Δηλαδή εκείνους και εκείνες που εργάζονται με τηλε-εργασία και “επιλέγουν” τον τόπο διαμονής τους. Eνα κάλεσμα σε άλλες μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις τεχνολογίας. Που μαζί με τον ήλιο, τώρα θα έχουν και την ταχύτητα και την ασφάλεια. Αλλά -και γιατί όχι- και σε παγκόσμιες εταιρείες διαχείρισης κεφαλαίων. Μία τεράστια ευκαιρία ανοίγεται μεταξύ άλλων και λόγω του Brexit. Υπάρχουν πολλοί Ελληνες που έφυγαν κατά τη διάρκεια της κρίσης. Είναι υποχρέωσή μας να τους φέρουμε πίσω».
