Στις 15 Φεβρουαρίου 2024, ο Αλεξέι Ναβάλνι εμφανίζεται μέσω βιντεοκλήσης σε μια ακόμα ακροαματική διαδικασία σε βάρος του. Παρά την ταλαιπωρία, την απομόνωση και τα μαρτύρια, διατηρεί το χιούμορ και την πνευματική συγκρότησή του. «Κύριε πρόεδρε», λέει απευθυνόμενος στον δικαστή, «θα σας στείλω τον προσωπικό λογαριασμό μου ώστε εσείς, με τον τεράστιο μισθό του ομοσπονδιακού δικαστή, να μπορέσετε να μου στείλετε χρήματα. Δεν έχω πλέον χρήματα και, χάρη στις αποφάσεις σας, θα έχω ακόμη λιγότερα. Επομένως, στείλτε μου λεφτά!».
Αυτή ήταν η τελευταία δημόσια εμφάνισή του. Την επομένη, πέθανε. Οι σωφρονιστικές αρχές υποστήριξαν ότι κατέρρευσε ύστερα από σύντομο περίπατο, ενώ η ανεξάρτητη πλατφόρμα ερευνών «The Insider» (που εστιάζει στη Ρωσία έχοντας έδρα τη Λετονία) δημοσίευσε έγγραφα που κάνουν λόγο για δηλητηρίαση
Ο 47χρονος ακτιβιστής και ηγέτης της ρωσικής αντιπολίτευσης ήταν ο μεγαλύτερος και σφοδρότερος επικριτής του καθεστώτος Πούτιν. Ο Ναβάλνι αφιέρωσε τη ζωή του στην πατρίδα του, τη Ρωσία, και στη Δημοκρατία. Οραματιζόταν, όπως έλεγε, την «όμορφη Ρωσία του μέλλοντος», η οποία προσώρας δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα και σίγουρα, αν ποτέ υπάρξει, εκείνος που αγωνίστηκε γι’ αυτή δεν θα τη χαρεί.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ήταν δύσκολα. Τον Αύγουστο του 2020, κι ενώ πραγματοποιούσε προεκλογική εκστρατεία στη Σιβηρία, δηλητηριάστηκε από τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίας με τον νευροτοξικό παράγοντα «νοβιτσόκ».
Νοσηλεύτηκε επί πέντε μήνες στη Γερμανία και μόλις επέστρεψε, τον Ιανουάριο του 2021, συνελήφθη. Από εκείνη την ημέρα μέχρι και τον θάνατό του, παρέμεινε φυλακισμένος, έχοντας καταδικαστεί σε πάνω από 20 έτη κάθειρξης, ενώ κρατήθηκε σε τρεις από τις πιο σκληρά ρωσικά σωφρονιστικά ιδρύματα
Στις 17 Μαρτίου 2024, έναν μήνα μετά τον θάνατο του Ναβάλνι, ο Βλαντίμιρ Πούτιν επανεξελέγη πρόεδρος με το σταλινικό (και καταφανώς διαβλητό) 74,22%. Πολιτικοί αντίπαλοι του Ρώσου προέδρου φυλακίστηκαν, άλλοι εμποδίστηκαν από το να κατέλθουν υποψήφιοι. Αλλά γιατί το Κρεμλίνο φοβόταν τόσο πολύ τον Ναβάλνι;
Ο βασικότερος λόγος είναι ότι η Ρωσία του Πούτιν και η Ρωσία που οραματιζόταν και για την οποία αγωνιζόταν ο Ναβάλνι ήταν ασύμβατες μεταξύ τους· μια από τις δύο θα επικρατούσε στο παίγνιο μηδενικού αθροίσματος· τα δύο μοντέλα (αυταρχισμός και ανελευθερία έναντι φιλελεύθερης δημοκρατίας) δεν μπορούσαν να συμβαδίσουν.
Διαχρονικό αγκάθι
Ο Ναβάλνι γεννήθηκε το 1976 σ’ ένα μικρό χωριό κοντά στη Μόσχα και είχε ρωσο-ουκρανικές ρίζες. Για ορισμένους, αυτός, μεταξύ άλλων, ήταν ένας από τους λόγους της σφοδρής εναντίωσής του στην εισβολή στην Ουκρανία για την οποία προέβλεψε ότι θα καταλήξει σε στρατιωτική ήττα της Μόσχας
Σπούδασε νομικά και χρηματοοικονομικά. Κάποια χρόνια αργότερα, σύμφωνα με τους «Financial Times», αγόρασε μετοχές στις μεγαλύτερες κρατικές εταιρείες ορυκτών καυσίμων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο) στη Ρωσία, προκειμένου να προβεί σε εκστρατεία εναντίον της δωροδοκίας, μιας άκρως συνηθισμένης «διαδικασίας» στη χώρα του.
Το 2000, εισήλθε στην πολιτική, με το μικρό φιλελεύθερο κόμμα Yabloko, από το οποίο αποπέμφθηκε λόγω προσβλητικών σχόλιων για τους μουσουλμάνους. Το 2013 καταδικάστηκε για υπεξαίρεση, αλλά η ποινή του ανεστάλη. Σύμφωνα με διεθνή μέσα, ο Ναβάλνι αφέθηκε ελεύθερος ώστε να είναι ένας αξιόπιστος αντίπαλος απέναντι στον άνθρωπο του Πούτιν στις δημοτικές εκλογές στη Μόσχα. Ο ακτιβιστής κατάφερε και ήρθε δεύτερος με 27,2%.
Η δημοφιλία του εκτοξεύτηκε την περίοδο 2011-2012, κατά τη διάρκεια των μεγαλύτερων αντιπουτινικών-αντικαθεστωτικών διαδηλώσεων στη Ρωσία. Αντιλαμβανόμενος τη μέγγενη που έπνιγε τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης, αξιοποίησε το YouTube, ούτως ώστε να δημοσιεύσει τις έρευνές του για τη διαφθορά, τις δωροδοκίες και τη σαπίλα της καθεστηκυίας τάξης. Οι εκπομπές του έγιναν εξαιρετικά δημοφιλείς. Ακόμα και φυλακισμένος, τον Ιανουάριο του 2021, δημοσίευσε μια έρευνα περί ολιγαρχών που έχτιζαν σπίτι αξίας 1,3 δισ. δολαρίων για τον Ρώσο πρόεδρο στη νότια ακτή της χώρας. Το Κρεμλίνο αρνήθηκε την υπόθεση, αλλά το βίντεο έγινε viral.
Ο Ναβάλνι ήταν αγκάθι για τον Πούτιν. Λέγεται, δε, ότι επειδή οι δραστηριότητές του ήταν πολύ ενοχλητικές, στο Κρεμλίνο, για πολλά χρόνια, δεν ανέφεραν ούτε το όνομά του. «Ο Πούτιν φοβάται τον Αλεξέι, ακόμα κι αφού τον σκότωσε», δήλωσε τον περασμένο Ιανουάριο η Γιούλια Ναβάλναγια, σύζυγος του Ναβάλνι.
Γίνεται αυτό; Κι όμως. Η μητέρα του, Λιουντμίλα, ζήτησε από ένα κρατικό όργανο, το Rosfinmonitoring, να αφαιρέσει το όνομα του νεκρού γιου της από τη λίστα με τους «εξτρεμιστές και τους τρομοκράτες». Η απάντηση που έλαβε δεν αξίζει ούτε να καταγραφεί. Οπωσδήποτε, όσο η μνήμη του Ναβάλνι διατηρείται ζωντανή στη Ρωσία, τόσο θα υπάρχει ελπίδα για πραγματική Δημοκρατία.
