Ήταν ακόμη σκοτάδι στην έρημο Νεγκέβ, όταν τα beats της μουσικής έσβησαν απότομα. Οι ουρανοί άστραψαν όχι από φώτα σκηνής, αλλά από πυρά. Οι χορευτές, νέοι άνθρωποι από κάθε γωνιά του Ισραήλ και του κόσμου, που είχαν συγκεντρωθεί στο φεστιβάλ SuperNova, έγιναν στόχοι.
Στις 6:29 το πρωί της 7ης Οκτωβρίου 2023, εκατοντάδες ένοπλοι της Χαμάς πέρασαν τα σύνορα από τη Λωρίδα της Γάζας και επιτέθηκαν συντονισμένα σε κιμπούτς και οικισμούς του νότιου Ισραήλ. Το φεστιβάλ Nova, σύμβολο ελευθερίας, ειρήνης και μουσικής, μετατράπηκε σε τόπο σφαγής.
Σε λίγες μόνο ώρες, εκατοντάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν. Δεκάδες απήχθησαν και μεταφέρθηκαν στη Γάζα — με αρκετούς να παραμένουν όμηροι ακόμη και δύο χρόνια μετά. Η επίθεση εκείνη, που αιφνιδίασε στρατό, υπηρεσίες ασφαλείας και κοινωνία, αποτέλεσε το σημείο μηδέν ενός πολέμου που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Ο τόπος της χαράς που έγινε ιερό μνημείο
Δύο χρόνια αργότερα, ο χώρος της Nova δεν μοιάζει πια με φεστιβάλ. Στην άμμο της ερήμου έχουν στηθεί μεταλλικοί στύλοι, ο καθένας με ένα πρόσωπο χαραγμένο επάνω του· νέοι και νέες που χαμογελούν από φωτογραφίες διακοπών, γάμων, φιλίας. Κάτω από τις φωτογραφίες, μια ημερομηνία επαναλαμβάνεται ασταμάτητα: 7.10.2023.
Ανάμεσά τους ανθίζουν κόκκινες ανεμώνες – τα λουλούδια της ερήμου του Ισραήλ, σύμβολα ζωής και μνήμης. Παιδικές ζωγραφιές, ισραηλινές σημαίες, φρέσκα λουλούδια. Η έρημος έχει γίνει τόπος προσκυνήματος και σιωπής.
Κάθε χρόνο, την ίδια ώρα, στις 6:29 το πρωί, οι οικογένειες, οι φίλοι και οι επιζώντες τηρούν ενός λεπτού σιγή. Το μόνο που ακούγεται είναι ο άνεμος. Μερικοί νέοι βάζουν για λίγο ηλεκτρονική μουσική — τα ίδια κομμάτια που έπαιζαν τότε. Είναι η δική τους μορφή προσευχής.
«Ζούμε το τραύμα κάθε μέρα. Νιώθουμε σαν να συνέβη χθες»
Ο Άλον Μούσνικοφ, 28 ετών, θυμάται λεπτό προς λεπτό εκείνο το πρωινό.
«Ήμασταν δέκα φίλοι. Μόνο επτά επέστρεψαν. Ζούμε το τραύμα κάθε μέρα. Νιώθουμε σαν να συνέβη χθες».
Όπως πολλοί επιζώντες, ο Άλον συνεχίζει να επιστρέφει στον τόπο όπου παραλίγο να πεθάνει. Οι ήχοι της ερήμου, λέει, είναι το μόνο πράγμα που του θυμίζει ακόμη ζωή.
Οι μητέρες της Nova
Η Όριν Μπάρον δεν μπορεί να ξεχάσει τη φωνή της κόρης της, Γιουβάλ, 25 ετών. Το προηγούμενο βράδυ γελούσαν μαζί στην κουζίνα. Το επόμενο πρωί, η Γιουβάλ βρέθηκε νεκρή στο φεστιβάλ, δίπλα στον αρραβωνιαστικό της, Μοσέ Σούβα.
«Είναι το χειρότερο συναίσθημα στον κόσμο», λέει. «Ζούμε έτσι δύο χρόνια τώρα. Επιστρέφω συχνά εκεί, καθαρίζω το μνημείο, φέρνω φρέσκα λουλούδια. Θέλω να θυμούνται όλοι ποια ήταν η κόρη μου, όχι απλώς τι της συνέβη.»
Η Μπάρον σταμάτησε να εργάζεται για να αφιερωθεί στη διατήρηση της μνήμης των θυμάτων. «Είναι σημαντικό να γνωρίζουν όλοι τις πραγματικές ιστορίες – όχι τις ψυχρές αναφορές των ειδήσεων», λέει.
Η Κάρεν Σααραμπάνι έχασε τη 21χρονη κόρη της, Σιβάν.
Θυμάται κάθε μήνυμα που έστειλε εκείνο το πρωί:
6:45 π.μ. – «Όλα είναι καλά.»
8:10 π.μ. – «Μας πυροβολούν. Κρυβόμαστε. Φοβάμαι.»
Από την παρέα των πέντε κοριτσιών που ήταν μαζί της, μόνο μία επέζησε.
«Αυτό που συνέβη εδώ είναι ασυγχώρητο», λέει η Σααραμπάνι, σκουπίζοντας τη σκόνη από το μνημείο της κόρης της και των φίλων της.
Κάθε φορά που επιστρέφει στην έρημο, ακούει από μακριά τις εκρήξεις από τη Γάζα.
«Στην αρχή τρόμαζα. Τώρα... δεν νιώθω τίποτα. Κι όμως, όσο ακούγονται, κάτι μέσα μου λέει ότι τουλάχιστον δεν υπάρχει λήθη».
«Πού ήταν το κράτος; Πού ήταν οι δυνάμεις διάσωσης;»
Η σιωπή της τελετής διακόπτεται κάποιες στιγμές από οργή. Οι οικογένειες ζητούν απαντήσεις — απαντήσεις που, δύο χρόνια μετά, ακόμη δεν έχουν δοθεί.
Σε κοινή τους ανακοίνωση αναφέρουν:
«Πού ήταν οι δυνάμεις διάσωσης; Πού ήταν το κράτος; Πώς γίνεται να περάσανε ώρες και να μην έφτασε βοήθεια; Δύο χρόνια αργότερα, δεν έχουμε ακόμη απαντήσεις. Οι έρευνες που μας παρουσιάζουν ρίχνουν αλάτι στις πληγές μας και άμμο στα μάτια των οικογενειών».
Μια πρόσφατη στρατιωτική έρευνα αποκάλυψε σοβαρά λάθη στον συντονισμό και στην επικοινωνία των ισραηλινών δυνάμεων εκείνο το πρωινό. Κανείς, όπως φαίνεται, δεν είχε ενημερώσει τα στρατεύματα που φύλαγαν τα σύνορα για το πλήθος των πολιτών στο φεστιβάλ Nova. Οι προειδοποιήσεις για μαζική διείσδυση αγνοήθηκαν επί ώρες.
Η αίσθηση της εγκατάλειψης είναι ακόμη πιο βαριά από το πένθος.
Δύο χρόνια μετά – ανάμεσα σε μνήμη και σιωπή
Το πρωί της 7ης Οκτωβρίου 2025, οι συγγενείς και οι φίλοι συγκεντρώθηκαν ξανά στην έρημο. Η ατμόσφαιρα ήταν ήρεμη, σχεδόν ιερή. Μερικοί άναψαν κεριά, άλλοι φίλησαν τις φωτογραφίες των αγαπημένων τους. Κάποιοι άκουσαν ξανά για λίγο τα τραγούδια της Nova.
Στο βάθος, μακριά, ακούγονταν ακόμη εκρήξεις από τη Γάζα. Η χώρα δεν έχει βγει ποτέ πραγματικά από τον πόλεμο που ξεκίνησε εκείνη τη μέρα.
Για όσους έμειναν πίσω, ο χρόνος πάγωσε.
Η 7η Οκτωβρίου δεν είναι ημερομηνία – είναι πληγή ανοιχτή.
Κι εκεί, στην καρδιά της ερήμου, όπου άλλοτε έστηναν σκηνές και φώτα, στέκονται τώρα σιωπηλές ανεμώνες, λουλούδια που ανθίζουν πάνω στην άμμο – σύμβολα ζωής, αγάπης και μνήμης.
Η μουσική της Nova μπορεί να σώπασε, μα ο ρυθμός της αντηχεί ακόμη μέσα στους ανθρώπους που αρνούνται να ξεχάσουν.
7 Οκτωβρίου 2023 – Το τραύμα και η ευθύνη: τι αποκάλυψε η έρευνα
Δύο χρόνια μετά την επίθεση της Χαμάς, το Ισραήλ εξακολουθεί να προσπαθεί να κατανοήσει πώς μια από τις ισχυρότερες στρατιωτικές δυνάμεις του κόσμου αιφνιδιάστηκε από μια επίθεση που έμελλε να αλλάξει τη μοίρα της χώρας και της περιοχής.
Η κρατική επιτροπή έρευνας που συγκροτήθηκε το 2024 για να εξετάσει τις συνθήκες της 7ης Οκτωβρίου δημοσίευσε πρόσφατα το προκαταρκτικό της πόρισμα. Τα ευρήματα είναι σοκαριστικά: λάθη, παραλείψεις και ασυνεννοησία σε όλα τα επίπεδα του συστήματος ασφαλείας.
«Το κράτος έλειπε» – η κραυγή των οικογενειών
Η Ένωση Οικογενειών Θυμάτων της Nova χαρακτήρισε το πόρισμα «προσβολή στη μνήμη των νεκρών».
Σύμφωνα με το πόρισμα, οι υπηρεσίες πληροφοριών είχαν ενδείξεις από το καλοκαίρι του 2023 ότι η Χαμάς ετοίμαζε μια ευρείας κλίμακας επιχείρηση. Παρ’ όλα αυτά, οι αναλύσεις χαρακτηρίστηκαν «μη αξιόπιστες» από την ανώτερη στρατιωτική ηγεσία.
Τις ημέρες πριν από την επίθεση, αναφορές αναγνώρισης από τα σύνορα έδειχναν ασυνήθιστη κινητικότητα, αλλά κανένα σήμα συναγερμού δεν δόθηκε. Οι περιπολίες μειώθηκαν, ενώ σε κάποιες περιοχές —όπως κοντά στο Ρεΐμ, όπου γινόταν το φεστιβάλ Nova— δεν υπήρχε ούτε μία μονάδα ταχείας αντίδρασης σε ετοιμότητα.
Όταν οι πρώτες ρουκέτες εκτοξεύθηκαν στις 6:29 π.μ., το σύστημα προειδοποίησης κατέρρευσε για περίπου 20 λεπτά. Τα κέντρα επικοινωνίας δεν μπορούσαν να συντονίσουν τις μονάδες, ενώ πολλοί αστυνομικοί της συνοριοφυλακής είχαν ήδη σκοτωθεί στα πρώτα λεπτά της επίθεσης.
Αποτέλεσμα: οι πρώτοι στρατιώτες που έφτασαν στη Nova βρέθηκαν μόνοι, χωρίς εντολές, χωρίς ενισχύσεις, προσπαθώντας να διασώσουν αμάχους με τα ίδια τους τα οχήματα.
«Μας είπαν πως δεν υπήρχαν ενδείξεις. Μα υπάρχουν ηχογραφήσεις, μηνύματα, προειδοποιήσεις. Πού ήταν το κράτος; Πού ήταν ο στρατός; Γιατί τους άφησαν να πεθάνουν μόνοι;»
Πολλές οικογένειες ζητούν τη δημοσιοποίηση όλων των στρατιωτικών εγγράφων της 7ης Οκτωβρίου, ακόμη και εκείνων που έχουν χαρακτηριστεί απόρρητα. Ορισμένοι δικηγόροι έχουν ήδη καταθέσει αιτήσεις στο Ανώτατο Δικαστήριο, υποστηρίζοντας ότι «το δημόσιο συμφέρον υπερέχει της μυστικότητας».
Ορισμένοι αξιωματούχοι έχουν παραιτηθεί, άλλοι όμως παραμένουν στη θέση τους. Η πολιτική αντιπαράθεση γύρω από την ευθύνη του κράτους διχάζει την ισραηλινή κοινωνία όσο λίγα γεγονότα στη σύγχρονη ιστορία της.
Οι πολιτικές και στρατιωτικές σκιές
Η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου δεν άλλαξε μόνο τη στρατιωτική στρατηγική του Ισραήλ· άλλαξε και το πολιτικό του τοπίο.
Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δέχθηκε σφοδρές επικρίσεις για τον τρόπο που χειρίστηκε την κρίση, με πολλούς να τον κατηγορούν ότι αγνόησε επανειλημμένες προειδοποιήσεις των υπηρεσιών ασφαλείας. Ο ίδιος, σε πρόσφατη συνέντευξη, είπε:
«Όλοι μας ευθυνόμαστε. Το κράτος απέτυχε να προστατεύσει τους πολίτες του. Όμως αυτός ο πόλεμος δεν τελείωσε. Δεν θα τελειώσει, ώσπου να εξασφαλίσουμε ότι μια τέτοια μέρα δεν θα ξανασυμβεί».
Η παρατεταμένη σύγκρουση που ακολούθησε, με χιλιάδες νεκρούς στη Γάζα και συνεχιζόμενες απώλειες στρατιωτών, έχει επιβαρύνει ακόμη περισσότερο το κλίμα. Η κοινή γνώμη διχάζεται ανάμεσα στην ανάγκη για ασφάλεια και στη φρίκη ενός πολέμου χωρίς τέλος.
Η νέα γενιά της Nova
Παρά την οδύνη, από τις στάχτες της Nova γεννήθηκε και κάτι άλλο: ένα παγκόσμιο κίνημα μνήμης και ειρήνης, που οργανώνουν οι ίδιοι οι επιζώντες.
Η 24χρονη Λιόρ Μπεν-Ντέιβιντ, που επέζησε κρυμμένη για έξι ώρες σε ένα χαντάκι, είναι σήμερα εθελόντρια σε προγράμματα ψυχολογικής στήριξης νέων.
«Δεν μιλάμε πια μόνο για τη σφαγή. Μιλάμε για το πώς να ξαναβρούμε το θάρρος να ζούμε», λέει.
Κάθε χρόνο, χιλιάδες νέοι απ’ όλο τον κόσμο ταξιδεύουν στον τόπο της Nova για να χορέψουν σιωπηλά, κρατώντας στα χέρια κεριά και σημαίες με το σύνθημα:
“Let the Music Live” – Αφήστε τη Μουσική να Ζήσει.
Η σιωπή ως υπόσχεση
Δύο χρόνια μετά, το τραύμα της 7ης Οκτωβρίου δεν έχει κλείσει — ούτε στο Ισραήλ, ούτε στη Γάζα. Η Nova είναι πια σύμβολο απώλειας και προειδοποίησης, μια υπενθύμιση του πόσο εύθραυστη είναι η αίσθηση της ασφάλειας.
Για τους επιζώντες και τις οικογένειες, η σιωπή της ερήμου είναι υπόσχεση: ότι κανείς δεν θα ξεχάσει.
Κι ίσως, κάποια μέρα, εκεί που τώρα στέκονται μνημεία και φωτογραφίες, να ακουστεί ξανά μουσική — όχι για διασκέδαση, αλλά για λύτρωση.
Με πληροφορίες από Times of Israel, BBC, Daily Mail
