Δεν είναι αγώνας ταχύτητας, δεν είναι κατοστάρι. Είναι μαραθώνιος, που απαιτεί στρατηγική και αντοχές». Αυτό τονίζουν στα «Παραπολιτικά» πηγές του οικονομικού επιτελείου, το οποίο έχει πέσει στα βαθιά, αντιμετωπίζοντας μια πρωτόγνωρη κρίση, που έχει διαλύσει κάθε είδους σχεδίασμα, ακόμα και στις θεωρητικά πιο οργανωμένες και ανεπτυγμένες οικονομίες.
Βασικός στόχος, εξαρχής, ήταν να στηριχθεί ο παραγωγικός ιστός της χώρας και οι εργαζόμενοι, για όσο διάστημα διαρκέσει η καραντίνα έτσι ώστε η επόμενη ημέρα να μη βρει συντρίμμια Τα βήματα έγιναν προσεκτικά και έως τώρα υπολογίζεται ότι έχουν διατεθεί περί τα 7 δις ευρώ από τον κρατικό Προϋπολογισμό, αλλά θα ξεπεράσουν τα 14 δις ευρώ, καθώς είναι ειλημμένη η απόφαση για επέκταση των μέτρων στη διάρκεια του Μαΐου ή ακόμα και του Ιουνίου. Αυτό σημαίνει ότι πριν καλά-καλά βγουν στο… ξέφωτο επιχειρήσεις και εργαζόμενοι, ο Προϋπολογισμός θα έχει διαθέσει περίπου 7,5% του ΑΕΠ για άμεσα μέτρα στήριξης.
Η στρατηγική παραμένει ίδια ή σχεδόν ίδια για τους μήνες που έρχονται. Για παράδειγμα όπως αναφέρουν πληροφορίες, μπορεί η έκτακτη αποζημίωση των 800 ευρώ να έχει «κλειδώσει» και για τον Μάιο, αλλά, με δεδομένο ότι το σχέδιο προβλέπει σταδιακή έξοδο επιχειρήσεων από την καραντίνα η δυνατότητα αναστολής συμβάσεων εργασίας δεν θα είναι οριζόντια και σε βάθος 45 ημερών, όπως τώρα, αλλά θα είναι σε συνάρτηση με τη λήξη του αποκλεισμού ανά κλάδο. Από την άλλη, μέτρα για την ενίσχυση της ρευστότητας θα ενισχύονται όσο πλησιάζουμε προς την έξοδο από την καραντίνα, έτσι ώστε μικρές και μεγαλύτερες επιχειρήσεις να αντέξουν το ωστικό κύμα της κρίσης. Αυτόν ακριβώς τον σχεδίασμά θα υπηρετήσει η ενεργοποίηση του Ταμείου Εγγυοδοσίας και της Αναπτυξιακής Τράπεζας, μέσω των οποίων θα διατεθούν κεφάλαια κίνησης περίπου 8 δισ. ευρώ στην αγορά.
Φυσικά, σχεδιασμός δεν υφίσταται άνευ χρήματος. Το πρόβλημα του στενού κορσέ της ενισχυμένης εποπτείας και του στόχου για πλεόνασμα 3,5% ξεπεράστηκε ευτυχώς γρήγορα, όχι όμως αυτομάτως, όπως θέλουν να πιστεύουν κάποιοι. Η Ελλάδα μπήκε στην ίδια ακριβώς κατηγορία με τις υπόλοιπες χώρες και ίσχυσε και γι’ αυτήν η αναστολή των δημοσιονομικών κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας γιατί επέδειξε και απέδειξε αξιοπιστία, ταχύτητα και αποτελεσματικότατα τους προηγούμενους μήνες. Το πρόβλημα -όχι μόνο για την Ελλάδα- άρχισε να γίνεται έντονο όταν η συζήτηση περιεστράφη γύρω από τις πηγές χρηματοδότησης των αναγκαίων προγραμμάτων στήριξης των οικονομιών.
Οι Βόρειοι, ειδικά η Γερμανία, που συσσώρευσαν πλούτο τα προηγούμενα έτη, εις βάρος της Ενωσης, όπως συχνά-πυκνά κατήγγειλλε ο Ζ.Κ. Γιούνκερ με την ιδιότητα του προέδρου της Κομισιόν, βρέθηκαν σε πλεονεκτική θέση και, ως εκ τούτου, είχαν την πολυτέλεια να βάλουν «φρένο» στην επιτακτική ανάγκη ριζικών αλλαγών στη δομή και λειτουργία της Ενωσης, όπως στην έκδοση ευρωομολόγων ειδικού σκοπού. Ετσι, μπορεί το Eurogroup να μη ναυάγησε, αλλά τα χρηματοδοτικά «εργαλεία» που ενεργοποίησε χαρακτηρίζονται μέτριας αποτελεσματικότητας. Η Ελλάδα, όμως, έχει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα το οποίο θα αξιοποιήσει με φειδώ και στόχευση: ένα «μαξιλάρι» που συνολικά φτάνει στα 37 δισ. ευρώ. Βαδίζοντας σιγά-σιγά προς το ξέφωτο, το οικονομικό επιτελείο μετράει τα διαθέσιμα «όπλα» του, δηλαδή τις χρηματοδοτικές πηγές, μέσω των οποίων θα δώσει την πρώτη κρίσιμη «μάχη»:
- Από τον «κουμπαρά» του ESM μπορεί να αντλήσει περίπου 3.5 δισ. ευρώ. Με δεδομένο, όμως, ότι υπάρχουν ακόμα «γκρίζες» ζώνες, που καλούνται να φωτίσουν στη Σύνοδο Κορυφής, αυτά τα δάνεια -γιατί περί δανείων πρόκειται- θα είναι η τελευταία επιλογή για το οικονομικό επιτελείο. «Θα πάρουμε μόνο αν πάρουν και οι άλλοι», σημειώνουν αρμόδιες πηγές, επισημαίνοντας ότι υπάρχουν δύο σημεία που «καίνε». α) αν αυτά τα 3,5 δισ. ευρώ πρέπει να δαπανηθούν αποκλειστικά στην Υγεία ή μπορούν να αξιοποιηθούν και στην οικονομία και β) με ποιους όρους θα γίνει η αξιολόγηση από τον ESM την επόμενη ημέρα.
- Από τον «κουμπαρά» της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων η Ελλάδα εκτιμά ότι μπορεί να αντλήσει περί τα 3 δισ. ευρώ. Πρόκειται ουσιαστικά για δάνεια με σχεδόν μηδενικό επιτόκιο, που θα πρέπει να περάσουν από το εγχώριο τραπεζικό σύστημα για να καταλήξουν σε βιώσιμες επιχειρήσεις ως κεφάλαιο κίνησης. Είναι προφανές ότι απαιτείται τέλειος συντονισμός με τις τράπεζες, έτσι ώστε να μην υπάρξουν καθυστερήσεις και αστοχίες.
- Από το πρόγραμμα της Κομισιόν για την απασχόληση (SURE) το οικονομικό επιτελείο υπολογίζει ότι μπορεί να λάβει γύρω στο 1.5 δις ευρώ. Τα κεφάλαια αυτά κρίνονται χρήσιμα για την ενίσχυση των μέτρων στήριξης της απασχόλησης, ωστόσο, για να ενεργοποιηθούν, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να εγγυηθούν με 25 δις ευρώ, καθώς η Κομισιόν θα αντλήσει αυτά τα κεφάλαια από τις αγορές.
- Το μεγάλο «όπλο» του υπουργείου Οικονομικών ήταν και παραμένει το «μαξιλάρι» των ταμειακών διαθεσίμων, δηλαδή όσων έχουν «παρκαρισμένα» οι φορείς του Δημοσίου. Υπολογίζονται σε τουλάχιστον 20 δισ. ευρώ και επί του παρόντος δεν έχουν αγγιχτεί παρά ελάχιστα, κάτι λιγότερο από 1 δις ευρώ.
- Το δεύτερο μεγάλο «όπλο» είναι το «σκληρό μαξιλάρι» των 15.7 δις ευρώ. Πρόκειται για την τελευταία δόση από τον ESM κατά την έξοδο από το 3ο Μνημόνιο και υπόλοιπα από υπερπλεονάσματα και εκδόσεις προηγούμενων ετών. Τα κεφάλαια αυτά τυπικά είναι δεσμευμένα για την εξυπηρέτηση του χρέους, ωστόσο είναι προφανές ότι σε ακραίες συνθήκες η κυβέρνηση θα πάρει άδεια να τα αξιοποιήσει. Το υπουργείο Οικονομικών σημειώνει όμως, ότι πρόκειται για την τελευταία γραμμή άμυνας, καθώς η ύπαρξη αυτού του «μαξιλαριού» καθησυχάζει τις αγορές και ουσιαστικά διασφαλίζει χαμηλό κόστος δανεισμού.
- Η Ελλάδα βρέθηκε και με ακόμα ένα «όπλο» στη μάχη του κορωνοϊού, ύστερα από ειδικούς χειρισμούς με την ΕΚΤ: εντάχθηκε πλήρως και κατ’ εξαίρεση στην «ομπρέλα» του έκτακτου QE των 750 δισ ευρώ. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Οτι μπορεί να αντλήσει από τις αγορές περί τα 12 δισ ευρώ, με την κάλυψη της ΕΚΤ. Με δεδομένο, μάλιστα, ότι η Κ. Λαγκάρντ άφησε ανοικτό το «παράθυρο» για αλλαγές στους κανόνες της ποσόστωσης, αυτά τα 12 δια ενδεχομένως να αυξηθούν.
Αυτό που τονίζουν, πάντως, αρμόδιες πηγές είναι ότι η Ελλάδα δεν θα κινηθεί με τη λογική της «αρπαχτής», κοινώς θα ακολουθήσει τακτική περιοδικών εκδόσεων έως το τέλος του έτους. Μια άλλη σημαντική παράμετρος των αποφάσεων της ΕΚΤ είναι ότι τα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου γίνονται κατ’ εξαίρεση αποδεκτά και ως ενέχυρο κι αυτό σημαίνει, πολύ απλά, ότι οι ελληνικές τράπεζες διασφαλίζουν γραμμές ρευστότητας από τη διατραπεζική, χωρίς να υπάρχει ο παραμικρός κίνδυνος προσφυγής στον ELA
- Στο «οπλοστάσιο» έρχονται να προστεθούν περίπου 4.5 δις από κοινοτικά κονδύλια, που «λίμναζαν» σε επενδυτικά προγράμματα και που πλέον μπορούν να αξιοποιηθούν στην αγορά, κυρίως ως κεφάλαια κίνησης Αυτό που τονίζουν, μάλιστα, αρμόδιες πηγές είναι ότι αυτά τα κονδύλια έχουν ειδικό πολλαπλασιαστή. Για παράδειγμα τα 2 δια ευρώ, που εγκρίθηκαν από τις Βρυξέλλες για το Ταμείο Εγγυοδοσίας, εκτιμάται ότι μπορούν να μοχλεύσουν δάνεια περίπου 7 δις ευρώ. Ηδη, τα «εργαλεία» αυτά αξιοποιούνται για την επιδότηση τόκων επιχειρηματικών δανείων, για την κατάρτιση των επιστημόνων, για κρατικά δάνεια σε μικρές επιχειρήσεις Αυτό που τονίζουν πηγές του οικονομικού επιτελείου, με φόντο τις «μαύρες» προβλέψεις του ΔΝΤ. οι οποίες, δυστυχώς, δεν απέχουν από τις αντίστοιχες εκτιμήσεις των Ευρωπαίων, είναι ότι όλα τα ευρωπαϊκά «όπλα» επαρκούν μόνο για τους επόμενους 4-5 μήνες
Η δεύτερη φάση του «πολέμου», δηλαδή η χρηματοδότηση της ανάκαμψης, έτσι ώστε να επουλωθούν τα «τραύματα» της πανδημίας, θα απαιτήσει ανάλογα κεφάλαια. Με αυτήν ακριβώς τη λογική, το Ταμείο Ανάκαμψης. που βρίσκεται στο τραπέζι έπειτα από εισήγηση των Γάλλων και συμφωνία των Γερμανών, ενδέχεται να δώσει λύσεις, ειδικά αν οδηγήσει στην έκδοση ειδικών ευρωομολόγων, όπως πιέζει ο πρόεδρος Μακρόν. Το Ταμείο, θεωρητικά, θα έχει δύναμη πυρός 500 δις ευρώ, ωστόσο στη Σύνοδο Κορυφής της επόμενης εβδομάδας θα φανεί εάν μπορεί να υπάρξει έγκαιρη συμφωνία για τη σύνδεσή του με το επόμενο ΕΣΠΑ, πόσο μάλλον για την έκδοση κοινού χρέους…
Του Γιώργου Παππού από τα Παραπολιτικά
