Όταν ο Πρωθυπουργός συνέστησε την Ομάδα Foresight(Ομάδα μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού και έρευνας για το μέλλον),με αντικείμενο τη συστηματική προετοιμασία της χώρας για όσα θα έρθουν και θα αλλάξουν τις ζωές μας σε όλα τα επίπεδα, δεν πιστεύαμε -ούτε εμείς που συμμετέχουμε σ’ αυτήν- την έκταση του πλούτου των εναλλακτικών και πιθανών μελλοντικών σεναρίων και προκλήσεων που θα ανοιγόταν μπροστά μας.
των Γρηγόρη Δημητριάδη, Γιάννη Μαστρογεωργίου, Χαρ. Τσέκερη
Πέντε μήνες μετά και έχοντας ήδη παραδώσει την πρώτη Μελέτη για τις Μεγατάσεις του 2040, έχουμε αποκρυσταλλώσει και επεξεργαστεί τα σημαντικότερα ζητήματα που θα πρέπει να απασχολήσουν τη χώρα, ανεξαρτήτως Κυβέρνησης, κομμάτων, ιδεολογιών.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι σαφές ότιο άνθρωπος δρα ως ένας πανίσχυρος παράγοντας επηρεασμού της εξέλιξης του πλανήτη, διατηρώντας τη δυνατότητα να επιδρά καταλυτικά στο περιβάλλον και στην εξέλιξη της ίδιας της ζωής. Η ιστορία της ανθρώπινης εξέλιξης βαφτίζεται με το όνομα μιας νέας εποχής, που προφανώς δεν έχει μόνο γεωλογικά χαρακτηριστικά, αλλά χαρακτηριστικά ολιστικής παρέμβασης, της «Ανθρωπόκαινου Εποχής».
Ο αυτοματισμός των… πάντων και η αύξηση χρήσης των έξυπνων μηχανών και των εφαρμογών της τεχνητής νοημοσύνης εγείρουν σημαντικά ερωτήματα. Πρωτίστως, πώς θα ορίζεται η εργασία στο μέλλον, ποιες θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν, σε ποιους τομείς, πώς θα αλλάξει το περιεχόμενο της απασχόλησης, αλλά και της εκπαίδευσης;
- Ο αυτοματισμός είναι ήδη παντού! Από τα ηλεκτρονικά διόδια έως τα συνδεδεμένα αυτοκίνητα με βιντεοκάμερες και δυνατότητες αυτόματης στάθμευσης, τα ψηφιακά πορτοφόλια και τις πλατφόρμες πληρωμών για κινητά, τις δικτυωμένες ιατρικές συσκευές και εφαρμογές, έως τα δίκτυα αισθητήρων για τον έλεγχο κυκλοφορίας και νοσοκόμες-ρομπότ για ηλικιωμένους – κι αυτό είναι μόνο η αρχή.
Τα επόμενα 10 χρόνια θα επιφέρουν ραγδαίες εξελίξεις σε όλους τους τομείς χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης, της ρομποτικής και του Διαδικτύου των Πραγμάτων – και σχεδόν όλα θα προκαλέσουν περισσότερη αυτοματοποίηση σε κάθε τομέα της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας.
Στο εγγύς μέλλον, οι άνθρωποι θα επικεντρωθούμε σε εργασίες μόνο για …ανθρώπους, εστιάζοντας στη δημιουργικότητα, την κριτική σκέψη, τη φαντασία, τον στρατηγικό σχεδιασμό, την ενσυναίσθηση, τη διαπραγμάτευση και άλλες «δεξιότητες», οι οποίες αντλούν από τη μοναδική νοητική και συναισθηματική μας πολυπλοκότητα.
Ωστόσο, η ανεργία είναι πολύ πιθανό να επηρεάσει μεσοπρόθεσμα αρκετά επαγγέλματα, καθώς οι πιο έξυπνες και φθηνότερες μηχανές θα αυτοματοποιούν όλο και περισσότερο όλες τις τυποποιημένες απασχολήσεις του ανθρώπου και τις λεγόμενες «δουλειές ρουτίνας». Η ίδια η έννοια της απασχόλησης ως το μέσο για «να κερδίζεις τα προς το ζην» θα αναθεωρηθεί. Η απασχόληση θα καλύπτει επιπλέον ανάγκες του ανθρώπου και θα ορίζει τη διαχωριστική γραμμή από το ρομπότ με κριτήρια διαφορετικά από τα σημερινά. Το τέλος της ρουτίνας δεν είναι το τέλος της ανθρώπινης εργασίας. Η τεχνολογία πάντα άλλαζε το περιεχόμενο της εργασίας, αλλά ποτέ δεν ακύρωσε την ανθρώπινη απασχόληση.
- Η κλιματική κρίση. Ακόμα κι αν όλες οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προέρχονται από ανθρώπινες δραστηριότητες σταματήσουν άμεσα, το κλίμα θα συνεχίσει να αλλάζει.
Ωστόσο, η συνεχιζόμενη επίμονη ανθρωπογενής ρύπανση και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα αυξήσουν έτι περαιτέρω την υπερθέρμανση του πλανήτη, την οξίνιση (αύξηση οξύτητας) των ωκεανών, την ερημοποίηση και την αλλαγή των κλιματικών προτύπων.
Η επιδείνωση της ρύπανσης, η υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, θα οδηγήσουν σε σοβαρές, μη αναστρέψιμες αλλαγές για τους ανθρώπους, τις υποδομές, τις οικονομίες και τα οικοσυστήματα σε όλο τον κόσμο. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και η ρύπανση αυξάνονται, κυρίως λόγω της οικονομικής ανάπτυξης αλλά και της αύξησης του πληθυσμού. Εν τω μεταξύ, η βιοποικιλότητα και η ανθεκτικότητα βρίσκονται αμφότερες σε συνεχή και έντονη φθίνουσα τάση.
Οι ορατές σε όλους επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αναμένεται να ενταθούν τις επόμενες δεκαετίες
σε παγκόσμιο επίπεδο. Ακραία καιρικά φαινόμενα εμφανίζονται όλο και πιο συχνά: συνεχής αύξηση της θερμοκρασίας, εμφάνιση κυκλώνων σε χώρες όπως η Ελλάδα, αύξηση της στάθμης των θαλασσών σε παγκόσμιο επίπεδο, λιώσιμο των πάγων, ξηρασίες και συχνές βροχοπτώσεις που επιφέρουν πλημμύρες, επηρεάζουν παράγοντες όπως την ασφάλεια της ζωής, την οικονομική ανάπτυξη και το φυσικό περιβάλλον και αποτελούν απειλή για την ευημερία των ανθρώπων. Αν και ιστορικά το κλίμα δεν σταμάτησε ποτέ να μεταβάλλεται, οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες επηρεάζουν καθοριστικά την -με ταχείς ρυθμούς- κλιματική αλλαγή.
Η χώρα μας, επίσης, θα επηρεαστεί έντονα (τουρισμός, υποδομές, πόλεις) από την αύξηση των παγκόσμιων επιπέδων της θάλασσας, τα οποία αυξάνονται με μέσο ρυθμό 3,4 χιλιοστών το χρόνο, ενώ ο όγκος του πάγου της Αρκτικής έφτασε στο χαμηλό ρεκόρ το 2018. Ο ρυθμός τήξης του πάγου της Ανταρκτικής έχει επιταχυνθεί τριπλά τα τελευταία πέντε χρόνια και η έκθεση σε φυσικούς κινδύνους διπλασιάστηκε τα τελευταία 40 χρόνια, επηρεάζοντας συνεχώς όλο και περισσότερες περιοχές παγκοσμίως.
- Η τεχνολογία και το μέλλον της εκπαίδευσης, της μάθησης και της γνώσης.
Η εκπαίδευση είναι ο επόμενος κλάδος στη λίστα των τομέων που θα διαταραχθούν στην κοινωνία μας, μαζί με τη μουσική, τα μέσα ενημέρωσης, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση, τα έντυπα και τη δημοσιογραφία. Τα υπάρχοντα εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι μάρτυρες ενός παλιρροιακού κύματος διαταρακτικών καινοτομιών που οδηγούνται από την τεχνολογία, καθώς και από την παγκοσμιοποίηση. Η πραγματική γνώση-και πέρα από αυτό, η Παιδεία- θα απαιτήσει από εμάς να κοιτάξουμε πέρα από την απλή ροή πληροφοριών. Ποιο θα είναι το μέλλον των Πανεπιστημίωνκαι άλλων εκπαιδευτικών ιδρυμάτωνεντός των επόμενων 10 ετών;
Επαναπροσδιορισμός της έννοιας της γνώσης και της μάθησης σε μια δικτυωμένη κοινωνία
Οι ψηφιακές υπηρεσίες και η λεγόμενη κοινωνική-τοπική-κινητή (SoLoMo) τεχνολογία αλλάζουν γρήγορα και ριζικά τον ορισμό της μάθησης, της κατάρτισης και της εκπαίδευσης. Τα επόμενα τρία έως πέντε χρόνια είναι βέβαιο ότι θα φέρουν γρήγορη και παγκόσμια αλλαγή σε όλα σχεδόν τα τμήματα της κοινωνίας, της διακυβέρνησης, των επιχειρήσεων και του πολιτισμού.
Επαναπροσδιορισμός της ηγεσίας για έναν ψηφιακό κόσμο
Στο εγγύς μέλλον, όλο και περισσότερα προϊόντα θα γίνουν υπηρεσίες, όπως συμβαίνει σήμερα στην τηλεόραση, τα βιβλία και τις μεταφορές. Όπως υπογραμμίζει ο MarcAndreessen: «Το λογισμικό καλύπτει τον κόσμο». Προσθέστε την άνοδο του «ψηφιακού δαρβινισμού», δηλαδή μια πολύ αυξημένη ανάγκη για αποδοτικότητα που προκύπτει σχεδόν πάντα από την πλήρη ψηφιοποίηση της κοινωνίας και θα έχετε έναν κόσμο…ΜΑΠΑ (Μεταβαλλόμενος, Αβέβαιος, Πολύπλοκος και Ασαφής). Έναν ρευστό κόσμο, με διαρκή ζητούμενο εφεξής τη δημιουργικότητα, την αφύπνιση της φαντασίας, την ανθρώπινη εφευρετικότητα, τη δημιουργία προνοητικών ενεργειών και τη γρήγορη αναγνώριση μοτίβων μεταξύ ενός συνεχώς αυξανόμενου ρυθμού αλλαγής και την εστίαση σε αυτό που κάνουν οι άνθρωποι καλύτερα – διότι όλη η πραγματική οικονομική και πολιτιστική αξία θα δημιουργηθεί από τον άνθρωπο και μόνο.
Μελλοντικές δεξιότητες
Στο μέλλον, οι περισσότερες επαναλαμβανόμενες εργασίες και εκείνες που θα μπορούν να γίνουν καλύτερα, πιο γρήγορα και με μεγαλύτερη ασφάλεια από μηχανές θα πραγματοποιούνται σε μεγάλο βαθμό από το εξαιρετικά έξυπνο λογισμικό και τις έξυπνες μηχανές. Θα χρειαστεί να απομακρυνθούμε από δουλειές που μπορούν να κάνουν -και θα κάνουν- τα ρομπότ και να επικεντρωθούμε ξανά σε εκείνα που μόνο εμείς οι άνθρωποι μπορούμε να κάνουμε. Δεξιότητες, ικανότητες και χαρακτηριστικά γνωρίσματα, όπως η δημιουργικότητα, η συνθετική σκέψη και η φαντασία, θα γίνουν για άλλη μια φορά όλο και πιο σημαντικά, καθώς οι μηχανές δεν τα προσεγγίζουν καν (τουλάχιστον, όχι για το άμεσο μέλλον). Πώς θα προετοιμαστούμε για αυτή τη νέα «αναγέννηση» του ανθρώπου;
*Γρηγόρης Δημητριάδης, Γενικός Γραμματέας του Πρωθυπουργού, Γιάννης Μαστρογεωργίου, Γενικός Γραμματέας Επικοινωνίας, Επικεφαλής Ομάδας Foresightυπό τον Πρωθυπουργό, Χαρ. Τσέκερης, Αντιπρόεδρος Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και Τεχνοηθικής.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο capital.gr
