Ολοκληρώθηκε η Σύνοδος Κορυφής ΕΕ- Δυτικών Βαλκανίων που πραγματοποιήθηκε την Τρίτη (6/12) στα Τίρανα της Αλβανίας. Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της σε διαβούλευση με τους ηγέτες των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων ολοκλήρωσαν τη σύνοδο με τη διακήρυξη των Τιράνων.
Σύμφωνα με τη διακήρυξη ο πόλεμος στην Ουκρανία είχε σοβαρές συνέπειες στην ενέργεια, και για το λόγο αυτό οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν συντάξει ένα πακέτο με επιχορηγήσεις αξίας 1 δισεκατομμυρίου ευρώ, το οποίο θα μπορούσε να αποφέρει επενδύσεις 2,5 δισεκατομμυρίων ευρώ, ώστε να βοηθήσει τα Δυτικά Βαλκάνια να μετριάσουν τον αντίκτυπο της ενεργειακή κρίση και επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης στην περιοχή.
Αυτή η δέσμη περιλαμβάνει άμεσα, βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα μέτρα για τη βοήθεια πολιτών και επιχειρήσεων στα Δυτικά Βαλκάνια. Εκ των οποίων τα 500 εκατ. ευρώ με τη μορφή επιχορηγήσεων θα διατεθούν για την άμεση στήριξη ευάλωτων οικογενειών και μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων (ΜΜΕ).
Άλλα 500 εκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις θα διατεθούν σε επενδύσεις για την υποστήριξη της ενεργειακής μετάβασης και της ενεργειακής ανεξαρτησίας, για τη χρηματοδότηση βελτιώσεων στις υποδομές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας και στις διασυνδέσεις που περιλαμβάνουν LNG, καθώς και σε νέα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μέτρα ενεργειακής απόδοσης, βελτιώσεις στη μεταφορά ενέργειας συστήματα, αστική κεντρική θέρμανση και προγράμματα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης διαμερισμάτων σε παλαιά κτίρια.
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε επίσης στη μετανάστευση, για την οποία οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμμερίστηκαν την ίδια άποψη ότι αυτή είναι μια κοινή πρόκληση. Για το λόγο αυτό, έχει συμφωνηθεί πακέτο με στόχο την ενίσχυση της διαχείρισης των συνόρων ύψους 40 εκατ. ευρώ. Από την άλλη, θα τεθεί σε λειτουργία ένα δεύτερο πακέτο αξίας 30 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο αφορά την αύξηση των ικανοτήτων για την καταπολέμηση της λαθρεμπορίας μεταναστών και της εμπορίας ανθρώπων, με προσοχή στις έρευνες και την ποινική δίωξη. Έμφαση έχει επίσης δοθεί στην πολιτική επιστροφής παράτυπων μεταναστών στη χώρα καταγωγής τους.
Ακριβώς για να περιορίσουν αυτό το φαινόμενο και συγκεκριμένα την αποχώρηση των νέων από την πατρίδα τους, οι Ευρωπαίοι ηγέτες υπέγραψαν τη συμφωνία που δίνει τη δυνατότητα στα πανεπιστήμια των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, να ενταχθούν στη Συμμαχία των Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων. Πρόκειται για μια σημαντική συμφωνία, καθώς είναι η πρώτη φορά που χώρες εκτός ΕΕ προσχωρούν σε αυτή τη συμμαχία. Δίνει τη δυνατότητα σε κάθε φοιτητή να σπουδάσει σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια χωρίς να εγκαταλείψει τη χώρα καταγωγής του.
Λόγω του γεγονότος ότι οι χώρες της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων έχουν πέσει πρόσφατα θύματα κυβερνοεπιθέσεων, σε αυτή τη Σύνοδο Κορυφής συμφωνήθηκε ότι από το 2023 η ΕΕ θα παρέχει συγκεκριμένη υποστήριξη για την αποτροπή αυτών των επιθέσεων. Τέλος, τονίζεται ότι οι χώρες θα πρέπει να καταβάλουν περισσότερες προσπάθειες για την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και τη διατήρηση της περιφερειακής σταθερότητας.
Ολόκληρη η διακήρυξη
Σύνοδος Κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων Διακήρυξη Τιράνων, 6 Δεκεμβρίου 2022
Εμείς, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και των κρατών μελών της, σε διαβούλευση με τους ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων και παρουσία περιφερειακών και διεθνών ενδιαφερόμενων φορέων, πραγματοποιήσαμε σήμερα αυτή τη σύνοδο κορυφής για πρώτη φορά στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων και καταλήξαμε στα εξής:
1. Ο κλιμακούμενος επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας θέτει σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή και παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια και υπογραμμίζει τη σημασία της στρατηγικής εταιρικής σχέσης μεταξύ της ΕΕ και της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων.
2. Η ΕΕ επιβεβαιώνει εκ νέου την πλήρη και κατηγορηματική δέσμευσή της στην προοπτική ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ζητεί την επιτάχυνση της ενταξιακής διαδικασίας, με βάση αξιόπιστες μεταρρυθμίσεις των εταίρων, δίκαιους και αυστηρούς όρους και την αρχή της ίδιας αξίας, η οποία είναι προς το αμοιβαίο συμφέρον. Χαιρετίζει την πρόοδο που σημείωσαν οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων στην αντίστοιχη πορεία τους προς την ΕΕ μετά τη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων στο Μπρντο τον Οκτώβριο του 2021. Ειδικότερα, η ΕΕ χαιρετίζει τη διεξαγωγή των πρώτων διακυβερνητικών διασκέψεων με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία.
3. Η ΕΕ χαιρετίζει την αποφασιστικότητα των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων να υποστηρίξουν τις βασικές ευρωπαϊκές αξίες και αρχές, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Η ΕΕ χαιρετίζει επίσης την επαναδιατυπωμένη δέσμευση των Εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων για την υπεροχή της δημοκρατίας, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και αξιών και του κράτους δικαίου, συμπεριλαμβανομένης της διάκρισης των εξουσιών. Υπογραμμίζει την ανάγκη για συνεχείς προσπάθειες για την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, την ενίσχυση της στήριξης της χρηστής διακυβέρνησης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ισότητας των φύλων και των δικαιωμάτων των ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες. Η αξιοπιστία αυτών των δεσμεύσεων εξαρτάται από την ουσιαστική εφαρμογή των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων και από την οικοδόμηση ενός σταθερού ιστορικού που θα υποστηρίζεται από σαφή και συνεπή δημόσια επικοινωνία προς το συμφέρον του λαού τους. Η ενδυναμωμένη κοινωνία των πολιτών και τα ανεξάρτητα και πλουραλιστικά μέσα ενημέρωσης, με πλήρη σεβασμό της ελευθερίας της έκφρασης, αποτελούν κρίσιμες συνιστώσες κάθε δημοκρατικού συστήματος και χαιρετίζουμε και υποστηρίζουμε το ρόλο που διαδραματίζουν στα Δυτικά Βαλκάνια.
4. Η συμπόρευση με την ΕΕ αποτελεί σαφή ένδειξη του στρατηγικού προσανατολισμού των Εταίρων, τώρα περισσότερο από ποτέ, καθώς η Ρωσία κλιμακώνει τον επιθετικό της πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Ένα κοινό όραμα για το μέλλον συνεπάγεται αμοιβαίες ευθύνες και κοινές αξίες. Καθώς εμβαθύνουμε τη συνεργασία μας με τους Εταίρους, τους παροτρύνουμε να σημειώσουν ταχεία και συνεχή πρόοδο προς την πλήρη ευθυγράμμιση με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) της ΕΕ και να ενεργήσουν αναλόγως, μεταξύ άλλων όσον αφορά τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ. Συγχαίρουμε τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων που ήδη επιδεικνύουν τη στρατηγική τους δέσμευση από την άποψη αυτή, ευθυγραμμιζόμενοι πλήρως με την ΚΕΠΠΑ της ΕΕ, και ενθαρρύνουμε εκείνους που δεν το έχουν πράξει να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους.
5. Η ΕΕ παραμένει ο στενότερος εταίρος της περιοχής, ο κύριος επενδυτής και εμπορικός εταίρος και ο κύριος δωρητής. Η εξαιρετική κλίμακα και το εύρος αυτής της στήριξης θα πρέπει να γίνουν πιο ορατές και να αντικατοπτρίζονται προληπτικά από τους εταίρους στο δημόσιο διάλογο και την επικοινωνία τους, ώστε οι πολίτες να μπορούν να εκτιμήσουν τα συγκεκριμένα οφέλη της εταιρικής σχέσης με την ΕΕ.
6. Βασιζόμενο στην αναθεωρημένη μεθοδολογία, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε την Επιτροπή, την Ύπατη Εκπρόσωπο και το Συμβούλιο να προωθήσουν περαιτέρω τη σταδιακή ένταξη της περιοχής ήδη κατά τη διάρκεια της ίδιας της διαδικασίας διεύρυνσης με τρόπο αναστρέψιμο και με βάση την αξία.
7. Η ΕΕ υπενθυμίζει τη σημασία της συνέχισης των μεταρρυθμίσεων, τόσο προς όφελος των πολιτών όσο και ως βάση για τη συνέχιση της στήριξης της ΕΕ, ιδίως στον τομέα του κράτους δικαίου, και ιδίως των μεταρρυθμίσεων που σχετίζονται με την ανεξαρτησία και τη λειτουργία της δικαιοσύνης και την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος.
8. Η ΕΕ εξακολουθεί να υποστηρίζει πλήρως τη δέσμευση των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων για περιφερειακή συνεργασία χωρίς αποκλεισμούς και ενίσχυση των σχέσεων καλής γειτονίας, μεταξύ άλλων με τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η εφαρμογή διμερών συμφωνιών με καλή πίστη και με απτά αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένης της συμφωνίας των Πρεσπών με την Ελλάδα και της συνθήκης για τις σχέσεις καλής γειτονίας με τη Βουλγαρία, εξακολουθεί να είναι σημαντική. Απαιτούνται ακόμη αποφασιστικές περαιτέρω προσπάθειες για την προώθηση της συμφιλίωσης και της περιφερειακής σταθερότητας, καθώς και για την εξεύρεση και εφαρμογή οριστικών, περιεκτικών και δεσμευτικών λύσεων στις περιφερειακές και διμερείς διαφορές και τα ζητήματα των εταίρων που έχουν τις ρίζες τους στην κληρονομιά του παρελθόντος, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και τις καθιερωμένες αρχές, συμπεριλαμβανομένης της συμφωνίας για τα ζητήματα διαδοχής, καθώς και των εναπομεινάντων υποθέσεων αγνοουμένων και των ζητημάτων εγκλημάτων πολέμου. Η ΕΕ καλεί επίσης τους εταίρους να εγγυηθούν τα δικαιώματα και την ίση μεταχείριση των ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες.
9. Συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε πλήρως τις προσπάθειες του Ύπατου Εκπροσώπου της ΕΕ και του Ειδικού Εκπροσώπου της ΕΕ για τον διάλογο Βελιγραδίου-Πρίστινα και άλλα περιφερειακά ζητήματα των Δυτικών Βαλκανίων και αναμένουμε συγκεκριμένη πρόοδο από τα δύο μέρη προς την κατεύθυνση μιας συνολικής νομικά δεσμευτικής συμφωνίας για την εξομάλυνση των μεταξύ τους σχέσεων. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας για τη σταθερότητα και την ανάπτυξη ολόκληρης της περιοχής και για να διασφαλιστεί ότι τα μέρη μπορούν να συνεχίσουν την ευρωπαϊκή τους πορεία. Επαναλαμβάνουμε την ισχυρή προσδοκία μας ότι όλες οι προηγούμενες συμφωνίες θα τηρηθούν πλήρως και θα εφαρμοστούν χωρίς καθυστέρηση. Προτρέπουμε και τα δύο μέρη να συμμετάσχουν εποικοδομητικά για την επίλυση όλων των διμερών διαφορών τους και να απέχουν από μονομερείς ή/και προκλητικές ενέργειες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εντάσεις και βία και από ρητορική που δεν ευνοεί τον διάλογο. Υπενθυμίζουμε στα δύο μέρη την κοινή τους ευθύνη για τη διασφάλιση της ειρήνης και της σταθερότητας.
10. Χαιρετίζουμε την επιτυχή πρώτη συνεδρίαση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2022 στην Πράγα. Η συνάντηση παρείχε μια πλατφόρμα για τον πολιτικό συντονισμό και μια ευκαιρία για εις βάθος ανταλλαγές απόψεων σχετικά με πιεστικά ζητήματα που αφορούν ολόκληρη την ήπειρο. Προσβλέπουμε στην επόμενη συνάντηση που θα πραγματοποιηθεί στη Δημοκρατία της Μολδαβίας το πρώτο εξάμηνο του 2023.
Αντιμετωπίζοντας από κοινού τις αρνητικές επιπτώσεις του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και οικοδομώντας μια ισχυρή οικονομική βάση για το μέλλον
11. Η Ρωσία φέρει την αποκλειστική ευθύνη για την τρέχουσα ενεργειακή και οικονομική κρίση. Η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων στην αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων στις οικονομίες και τις κοινωνίες τους.
12. Η νέα δέσμη μέτρων στήριξης της ΕΕ για την ενέργεια, ύψους 1 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις που μπορούν να αποφέρουν επενδύσεις ύψους 2,5 δισ. ευρώ, θα βοηθήσει τα Δυτικά Βαλκάνια να μετριάσουν τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης και να επιταχύνουν την ενεργειακή μετάβαση στην περιοχή. Η δέσμη χρηματοδοτείται μέσω του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας (ΜΠΒ ΙΙΙ) και περιλαμβάνει άμεσα, βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα μέτρα για την παροχή βοήθειας στους πολίτες και τις επιχειρήσεις στα Δυτικά Βαλκάνια. Επιχορηγήσεις ύψους 500 εκατ. ευρώ θα διατεθούν για την άμεση στήριξη ευάλωτων οικογενειών και ΜΜΕ. Άλλα 500 εκατ. ευρώ σε επιχορηγήσεις θα διατεθούν για επενδύσεις που υποστηρίζουν την ενεργειακή μετάβαση και την ενεργειακή ανεξαρτησία, για τη χρηματοδότηση βελτιώσεων στις υποδομές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας και στις διασυνδέσεις, συμπεριλαμβανομένου του υγροποιημένου φυσικού αερίου, καθώς και για νέα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μέτρα ενεργειακής απόδοσης, αναβαθμίσεις των συστημάτων μεταφοράς ενέργειας, τηλεθέρμανση και προγράμματα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των παλαιών πολυκατοικιών.
13. Υπενθυμίζουμε την απόφασή μας να ανοίξουμε τις κοινές αγορές φυσικού αερίου, LNG και υδρογόνου για τα Δυτικά Βαλκάνια, ζητάμε την ταχεία θέση σε λειτουργία της πλατφόρμας αυτής και ενθαρρύνουμε τους εταίρους να αξιοποιήσουν την ευκαιρία αυτή. Το σχέδιο REPower της ΕΕ θα συμβάλει στη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων από το ρωσικό φυσικό αέριο. Μέσω της Ενεργειακής Κοινότητας, η ΕΕ ανοίγει την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στα Δυτικά Βαλκάνια, υπό την προϋπόθεση ρυθμιστικών μεταρρυθμίσεων.
14. Η συνέχιση της υλοποίησης του Οικονομικού και Επενδυτικού Σχεδίου (ΟΕΠ) και του Πράσινου και του Ψηφιακού Θεματολογίου για τα Δυτικά Βαλκάνια θα συμβάλει στην ενίσχυση της οικονομίας και της ανθεκτικότητας της περιοχής, μεταξύ άλλων μέσω της περαιτέρω στήριξης της συνδεσιμότητας, της ενεργειακής μετάβασης και της διαφοροποίησης του ενεργειακού εφοδιασμού. Το ΕΣΚ καθορίζει μια φιλόδοξη επενδυτική δέσμη, κινητοποιώντας σχεδόν 30 δισεκατομμύρια ευρώ για την περιοχή, που αποτελείται από 9 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις από τον ΜΠΒ ΙΙΙ και έως 20 δισεκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις, με τη μόχλευση του νέου μηχανισμού εγγυήσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια. Στο πλαίσιο του σχεδίου, εγκρίθηκε η έγκριση συνολικής επιχορήγησης ύψους 1,4 δισ. ευρώ για επενδύσεις στο πλαίσιο του επενδυτικού πλαισίου για τα Δυτικά Βαλκάνια (WBIF) κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022 για τη χρηματοδότηση 28 εμβληματικών επενδυτικών σχεδίων συνολικής αξίας 4,5 δισ. ευρώ. Μόλις εγκρίθηκε νέα δέσμη επιχορηγήσεων της ΕΕ ύψους 400 εκατ. ευρώ, επενδυτικής αξίας 1,2 δισ. ευρώ, για τη χρηματοδότηση 12 επενδυτικών σχεδίων, ενώ τα εγκεκριμένα σχέδια εισέρχονται στο στάδιο της υλοποίησης. Κατά το προηγούμενο έτος, συνεχίστηκαν οι εργασίες σε όλα τα επενδυτικά έργα συνδεσιμότητας που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο του θεματολογίου για τη συνδεσιμότητα, με αρκετά έργα να ολοκληρώνουν την υλοποίησή τους, ιδίως τον σιδηροδρομικό διάδρομο Orient-East-Med, τον οδικό διάδρομο Vc και δύο διασυνοριακές γέφυρες, Svilaj και Gradiška. Στο πλαίσιο αυτό, οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων θα πρέπει επίσης να ενισχύσουν το κράτος δικαίου και να αναλάβουν αποφασιστικά οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που περιλαμβάνονται στα προγράμματα οικονομικών μεταρρυθμίσεων και στα κοινά συμπεράσματα του οικονομικού και χρηματοπιστωτικού διαλόγου.
15. Επιπλέον, η ΕΕ είναι έτοιμη να στηρίξει τους ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων στην εκπλήρωση της δέσμευσής τους να εφαρμόσουν πλήρως το Πράσινο Θεματολόγιο για την περιοχή, συμπεριλαμβανομένων των δεσμεύσεών τους για το κλίμα στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού, ως βασικό μοχλό για τη μετάβαση σε σύγχρονες, κλιματικά ουδέτερες, ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή και αποδοτικές ως προς τους πόρους οικονομίες, η οποία αποσκοπεί στην απελευθέρωση του δυναμικού της κυκλικής οικονομίας, στην καταπολέμηση της ρύπανσης, στη βελτίωση της διαχείρισης των αποβλήτων και στην επιτάχυνση της μετάβασης στην πράσινη ενέργεια στην περιοχή. Η ΕΕ θα συνεχίσει επίσης να στηρίζει την περιοχή στην ανάπτυξη μιας πολιτικής τιμολόγησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στο πλαίσιο του μηχανισμού προσαρμογής των συνόρων άνθρακα της ΕΕ (CBAM), μεταξύ άλλων μέσω τεχνικής και χρηματοδοτικής βοήθειας. Το έργο EU 4 Green αποτελεί σημαντικό εργαλείο για να βοηθήσει τους εταίρους στις προσπάθειες υλοποίησής του.
16. Από την αρχή, οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων έχουν επίσης συμπεριληφθεί στον ευρωπαϊκό μηχανισμό ετοιμότητας και αντιμετώπισης κρίσεων επισιτιστικής ασφάλειας για την ενίσχυση της επισιτιστικής ασφάλειας. Η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει τον γεωργικό τομέα στο πλαίσιο του ΜΠΒ ΙΙΙ και του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας για την Αγροτική Ανάπτυξη (IPARD III), αντίστοιχα. Για το τελευταίο, η συνεισφορά της ΕΕ ύψους 560 εκατ. ευρώ για την επόμενη επταετή περίοδο εγκρίθηκε νωρίτερα φέτος.
Εντατικοποίηση της πολιτικής δέσμευσης
17. Η ΕΕ και τα Δυτικά Βαλκάνια είναι αποφασισμένα να επιταχύνουν και να εμβαθύνουν την πολιτική και πολιτική μας δέσμευση, μεταξύ άλλων μέσω της διεξαγωγής τακτικών συνόδων κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων, της συμμετοχής των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων σε εκδηλώσεις υψηλού επιπέδου της ΕΕ και των τακτικών διαλόγων ΚΕΠΠΑ. Οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων έχουν ήδη προσκληθεί να συνεισφέρουν στις συνεδριάσεις του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων, ενώ στη συνέχεια λαμβάνουν ενημέρωση από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης. Αυτή η ενισχυμένη δέσμευση αντανακλά τη δέσμευση της ΕΕ στην περιοχή.
18. Η ΕΕ θα εμβαθύνει περαιτέρω την τομεακή συνεργασία της με τα Δυτικά Βαλκάνια σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος, όπως η δικαιοσύνη και οι εσωτερικές υποθέσεις, η οικονομία και η εσωτερική αγορά της ΕΕ, η ενέργεια, οι μεταφορές και η ψηφιακή πολιτική, η πολιτική προστασία, η υγεία, η κοινωνική πολιτική, η εκπαίδευση και η έρευνα και καινοτομία, καθώς και οι εξωτερικές υποθέσεις, η ασφάλεια και η άμυνα, συμπεριλαμβανομένης της αντιμετώπισης των κυβερνοαπειλών και άλλων υβριδικών απειλών, και της καταπολέμησης της τρομοκρατίας.
19. Η ΕΕ υπενθυμίζει την κοινή δέσμευση για την εντατικοποίηση των προσπαθειών για την ενίσχυση της ενσωμάτωσης των Δυτικών Βαλκανίων στην εσωτερική αγορά της ΕΕ. Η κοινή περιφερειακή αγορά των Δυτικών Βαλκανίων (CRM) θα πρέπει να χρησιμεύσει ως εφαλτήριο για την ολοκλήρωση. Η ΕΕ επιδοκιμάζει τις πρόσφατες συμφωνίες των εταίρων για την ελεύθερη κυκλοφορία και την αναγνώριση των ταυτοτήτων για όλους τους πολίτες της περιοχής, καθώς και για την αμοιβαία αναγνώριση των πανεπιστημιακών διπλωμάτων και των επαγγελματικών προσόντων εντός της περιοχής. Οι συμφωνίες αυτές αποτελούν ορόσημο για την εκπλήρωση της δέσμευσης των εταίρων να δημιουργήσουν μια κοινή περιφερειακή αγορά. Η ΕΕ ενθαρρύνει τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων να επικυρώσουν γρήγορα τις συμφωνίες αυτές, ώστε οι πολίτες να μπορέσουν να επωφεληθούν από αυτές το συντομότερο δυνατό. Χρειάζονται περαιτέρω αποφασιστικές προσπάθειες από όλους τους ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων προκειμένου η Κοινή Αγορά να γίνει πραγματικότητα, ιδίως όσον αφορά την έκδοση πολλών αποφάσεων σχετικά με πρωτοβουλίες που αφορούν το εμπόριο και οι οποίες έχουν ήδη συμφωνηθεί σε τεχνικό επίπεδο στο πλαίσιο της Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών της Κεντρικής Ευρώπης (CEFTA). Μια τέτοια περιφερειακή συνεργασία χωρίς αποκλεισμούς που βασίζεται στους κανόνες και τα πρότυπα της ΕΕ θα τονώσει επίσης το ενδοπεριφερειακό εμπόριο και θα προσελκύσει επενδύσεις.
20. Η ΕΕ χαιρετίζει το έργο όλων των οικονομιών των Δυτικών Βαλκανίων για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων πληρωμών τους ώστε να πλησιάσουν τα πρότυπα της ΕΕ και να πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις για την ένταξη στον Ενιαίο Χώρο Πληρωμών σε Ευρώ.
21. Η ΕΕ χαιρετίζει επίσης τη δέσμευση των εταίρων να συνεχίσουν τις εργασίες τους για την υλοποίηση του θεματολογίου των Δυτικών Βαλκανίων για την καινοτομία, την έρευνα, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό, τη νεολαία και τον αθλητισμό και ήδη σταδιακά συνδέει τους εταίρους σε προγράμματα της ΕΕ, όπως το Erasmus+, το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης και η πρωτοβουλία για τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, με στόχο τη δημιουργία περαιτέρω ευκαιριών για τους νέους. Η πρωτοβουλία για τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια ανοίγει τη δυνατότητα για τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στα Δυτικά Βαλκάνια να συμμετάσχουν σε φιλόδοξες διακρατικές συμμαχίες και να αναπτύξουν μακροπρόθεσμη διαρθρωτική και στρατηγική συνεργασία. Οι εγγυήσεις για τη νεολαία που τίθενται σε εφαρμογή στα Δυτικά Βαλκάνια θα συμβάλουν στη μείωση της διαρροής εγκεφάλων που βιώνει η περιοχή.
22. Στον ψηφιακό τομέα, βασιζόμενοι στην επιτυχή εφαρμογή της συμφωνίας του περιφερειακού χάρτη πορείας “Roam like at Home” από τον Ιούλιο του 2021 και μετά, που καταργεί το κόστος περιαγωγής εντός της περιοχής, χαιρετίζουμε τη σημερινή κοινή δήλωση των τηλεπικοινωνιακών φορέων της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων, η οποία θα επιτρέψει την πρώτη μείωση του κόστους περιαγωγής μεταξύ της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων το 2023, με προοπτική την πλήρη κατάργηση στη συνέχεια. Είναι επίσης αξιέπαινο το γεγονός ότι οι εταίροι έχουν υπογράψει τη δήλωση για το μέλλον του Διαδικτύου και συμμετέχουν πλήρως στο έργο του Σώματος Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών για τις Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες.
23. Χαιρετίζουμε επίσης την πρόοδο στην εφαρμογή των Πράσινων Διαδρομών ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων και ζητούμε την εφαρμογή τους σε όλα τα σχετικά σύνορα, με πλήρη σεβασμό του κεκτημένου και των διαδικασιών της ΕΕ. Επιπλέον, χαιρετίζουμε την καθιέρωση της πρωτοβουλίας Blue Lanes που θα βελτιώσει τις εμπορικές συνδέσεις μεταξύ των λιμένων της Αδριατικής. Οι πρωτοβουλίες αυτές συμβάλλουν στην καλύτερη διαχείριση των συνόρων, στη μείωση των χρόνων αναμονής για τους επιβάτες και τα εμπορεύματα και, ως εκ τούτου, στηρίζουν την οικονομική δραστηριότητα. Αποτελούν μια πολύ δημόσια επίδειξη του τι μπορεί να αποφέρει η συνεργασία μεταξύ των Δυτικών Βαλκανίων και της ΕΕ και των κρατών μελών της.
Ενίσχυση της ασφάλειας και οικοδόμηση ανθεκτικότητας απέναντι σε ξένες παρεμβάσεις
24. Η ΕΕ και τα Δυτικά Βαλκάνια μοιράζονται ορισμένες κοινές προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας που απαιτούν συντονισμένη δράση, η οποία έχει γίνει ακόμη πιο σημαντική στο πλαίσιο του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Η ΕΕ και τα Δυτικά Βαλκάνια είναι αποφασισμένες να ενισχύσουν περαιτέρω τη συνεργασία σε βασικά θέματα ασφάλειας και άμυνας, μεταξύ άλλων και σε επιχειρησιακό επίπεδο. Από την άποψη αυτή, χαιρετίζουμε το γεγονός ότι οι εταίροι έχουν αποδείξει τη δέσμευσή τους στην Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ), συμβάλλοντας στις αποστολές και τις επιχειρήσεις της ΕΕ για τη διαχείριση κρίσεων. Η ΕΕ θα συνεχίσει να συνεργάζεται με την περιοχή για την περαιτέρω ανάπτυξη των αμυντικών δυνατοτήτων και ικανοτήτων της, μεταξύ άλλων μέσω της Ευρωπαϊκής Διευκόλυνσης για την Ειρήνη. Η ΕΕ χαιρετίζει τη συνεχή δέσμευση των εταίρων για την ανάπτυξη αποτελεσματικών μέσων για την ενδοδυτική συνεργασία των Δυτικών Βαλκανίων στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας. Η ΕΕ θα ενισχύσει επίσης περαιτέρω τη δέσμευσή της με την περιοχή σε τομείς όπως το διάστημα και η στρατιωτική κινητικότητα.
25. Η ΕΕ και τα Δυτικά Βαλκάνια δεσμεύονται να καταπολεμήσουν τη χειραγώγηση και την παρέμβαση ξένων πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένης της παραπληροφόρησης, καθώς και άλλες υβριδικές απειλές που είναι παρούσες στις κοινωνίες των Δυτικών Βαλκανίων και επιδιώκουν να υπονομεύσουν τη σταθερότητα της περιοχής, τις δημοκρατικές διαδικασίες και την προοπτική της ΕΕ. Από την άποψη αυτή, θα ενισχύσουμε περαιτέρω τη συνεργασία μας για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας, προωθώντας επίσης τον επαγγελματισμό των μέσων ενημέρωσης και την παιδεία στα μέσα ενημέρωσης και αυξάνοντας τον αντίκτυπο της στρατηγικής επικοινωνίας μας σχετικά με τις σχέσεις ΕΕ – Δυτικών Βαλκανίων και τη διαδικασία διεύρυνσης ειδικότερα.
26. Καθώς οι απειλές στον κυβερνοχώρο δεν γνωρίζουν σύνορα, θα συνεργαστούμε για να ενισχύσουμε τη συλλογική μας ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Οι πρόσφατες επιθέσεις μεγάλης κλίμακας στον κυβερνοχώρο καταδεικνύουν την ανάγκη για ενισχυμένη δέσμευση, με βάση τα υφιστάμενα προγράμματα και τη συνεργασία με τον Οργανισμό της ΕΕ για την Κυβερνοασφάλεια (ENISA) και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Επάρκειας για την Κυβερνοασφάλεια, σε συνδυασμό με διμερείς πρωτοβουλίες των κρατών μελών της ΕΕ και άλλων εταίρων. Στο πλαίσιο του σχεδίου ταχείας αντίδρασης στην κυβερνοασφάλεια, η δράση της ΕΕ επικεντρώνεται στην αύξηση της ανθεκτικότητας στον κυβερνοχώρο και της ετοιμότητας των εταίρων που αποτέλεσαν στόχο των πρόσφατων επιθέσεων, ενώ η παροχή μακροπρόθεσμης υποστήριξης της ΕΕ στον κυβερνοχώρο σε επίπεδο περιφέρειας θα ξεκινήσει το 2023. Η ΕΕ είναι αποφασισμένη να εντείνει τη στήριξή της για την ανθεκτικότητα έναντι επιθέσεων στον κυβερνοχώρο στα Δυτικά Βαλκάνια και να εντείνει τη συνεργασία σε περιφερειακό επίπεδο και με διεθνείς εταίρους. Παράτυπη μετανάστευση, καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος
27. Η μεταναστευτική οδός των Δυτικών Βαλκανίων έχει σημειώσει σημαντική άνοδο από τις αρχές του 2022. Η διαχείριση της μετανάστευσης παραμένει κοινή πρόκληση και ευθύνη, την οποία η ΕΕ και τα Δυτικά Βαλκάνια θα αντιμετωπίσουν από κοινού, σε στενή συνεργασία. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΕ έχει αυξήσει σημαντικά τη χρηματοδοτική της στήριξη προς την περιοχή με πάνω από 170 εκατ. ευρώ διμερούς και περιφερειακής βοήθειας που έχει ήδη χορηγηθεί στο πλαίσιο του ΜΠΒ ΙΙΙ.
28. Παρόλο που συγχαίρουμε τους εταίρους μας για τις προσπάθειές τους και την εποικοδομητική συνεργασία τους μέχρι σήμερα, απαιτούνται συνεχείς και διευρυμένες προσπάθειες για την αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης στη διαδρομή των Δυτικών Βαλκανίων, συμπεριλαμβανομένης της καταπολέμησης της λαθραίας διακίνησης μεταναστών και της εμπορίας ανθρώπων. Η ΕΕ παραμένει προσηλωμένη στη στήριξη της περιοχής, τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό, προτίθεται να αυξήσει σημαντικά τη χρηματοδότηση προς τα Δυτικά Βαλκάνια για τα επόμενα έτη στο πλαίσιο του ΜΠΒ ΙΙΙ. Υπό το πρίσμα της αυξημένης μεταναστευτικής πίεσης στην περιοχή, η ισχυρή χρηματοδοτική στήριξη της ΕΕ μέσω ειδικών προγραμμάτων θα επιτρέψει στους εταίρους να ενισχύσουν τα συστήματα ασύλου και υποδοχής, να ενισχύσουν την προστασία των συνόρων, να καταπολεμήσουν τα δίκτυα λαθρεμπορίου και τις ομάδες οργανωμένου εγκλήματος και να επιταχύνουν τις επιστροφές από τα Δυτικά Βαλκάνια στις χώρες καταγωγής. Προς τούτο, η ΕΕ ενέκρινε ένα νέο πρόγραμμα για την ενίσχυση της διαχείρισης των συνόρων ύψους 40 εκατ. ευρώ και ετοιμάζει ένα δεύτερο πρόγραμμα για την αύξηση της ικανότητας καταπολέμησης της λαθραίας διακίνησης μεταναστών και της εμπορίας ανθρώπων, με έμφαση στις έρευνες και τις διώξεις, ύψους 30 εκατ. ευρώ.
29. Η ταχεία ευθυγράμμιση των εταίρων με την πολιτική θεωρήσεων της ΕΕ είναι επείγουσας και ζωτικής σημασίας για τη διαχείριση της μετανάστευσης και για τη συνολική καλή λειτουργία και βιωσιμότητα των καθεστώτων απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης μεταξύ των Δυτικών Βαλκανίων και της ΕΕ. Οι εταίροι πρέπει να συνεχίσουν να ενισχύουν τα συστήματα επιστροφής τους, μεταξύ άλλων με τη σύναψη συμφωνιών επανεισδοχής με βασικές χώρες προέλευσης και να ενισχύσουν τη συνεργασία με τις σχετικές αεροπορικές εταιρείες. Η αμοιβαία συνεργασία για τις επιστροφές θα εμβαθυνθεί, μεγιστοποιώντας τη χρήση των υφιστάμενων πλαισίων και των διαθέσιμων διαύλων. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ είναι έτοιμη να υποστηρίξει τα Δυτικά Βαλκάνια για την αύξηση των εθελοντικών και μη εθελοντικών επιστροφών, μεταξύ άλλων απευθείας από την περιοχή στις χώρες καταγωγής. Θα πρέπει επίσης να εντατικοποιηθεί η συνεργασία με τον Frontex, μεταξύ άλλων μέσω της ταχείας σύναψης και εφαρμογής επικαιροποιημένων συμφωνιών για το καθεστώς, καθώς και με τον Οργανισμό Ασύλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και με την Europol.
30. Ζητούμε να ενισχυθεί περαιτέρω η συνεργασία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του βίαιου εξτρεμισμού, συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης της ριζοσπαστικοποίησης και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, σύμφωνα με το κοινό σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στα Δυτικά Βαλκάνια. Επαναλαμβάνουμε τη σημασία της ανάληψης αποφασιστικής δράσης για την αντιμετώπιση του σοβαρού και οργανωμένου εγκλήματος, ιδίως της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, της διαφθοράς υψηλού επιπέδου, της καλλιέργειας και διακίνησης ναρκωτικών.
31. Η ΕΕ δεσμεύεται πλήρως να συνεχίσει τις εργασίες για την πρόληψη του παράνομου εμπορίου και της παράνομης διακίνησης φορητών και ελαφρών όπλων και των πυρομαχικών τους, επιδοκιμάζει τον ειδικό χάρτη πορείας των Δυτικών Βαλκανίων για το θέμα αυτό και θα συνεχίσει να στηρίζει τα Δυτικά Βαλκάνια στον τομέα αυτό. Ο οδικός χάρτης αποτελεί διεθνώς αναγνωρισμένο παράδειγμα καλής πρακτικής περιφερειακής συνεργασίας για την ενίσχυση του ελέγχου των φορητών όπλων.
32. Η ΕΕ ενθαρρύνει τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν σχέσεις συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) στον τομέα της αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής σε ποινικές υποθέσεις. Χαιρετίζουμε τις ρυθμίσεις εργασίας που έχουν ήδη καθιερωθεί μεταξύ της EPPO και ορισμένων εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων και ενθαρρύνουμε τους άλλους εταίρους προς παρόμοια συνεργασία το συντομότερο δυνατό.
33. Χαιρετίζουμε την ευθυγράμμιση των εταίρων μας στα Δυτικά Βαλκάνια με τα ανωτέρω σημεία.
