Η εικόνα μίλησε από μόνη της: ο Σι Τζινπίνγκ, στο κέντρο της Πλατείας Τιενανμέν, με φόντο πυρηνικούς πυραύλους και στρατιωτικές φάλαγγες, πλαισιωμένος από τον Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Κιμ Γιονγκ Ουν. Περίπου πενήντα χιλιάδες θεατές κάτω από τον καυτό ήλιο του Πεκίνου και εκατομμύρια μπροστά στις οθόνες παρακολούθησαν ένα θέαμα που δεν περιορίστηκε σε εορτασμό της λήξης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου: ήταν μια παράσταση ισχύος, ένα μήνυμα προς τη Δύση.
Ο Σι κάλεσε τον κόσμο να επιλέξει: «ειρήνη ή πόλεμος». Η φράση ακούστηκε απλή, αλλά πίσω της έκρυβε μια ξεκάθαρη πρόσκληση για αλλαγή διεθνούς τάξης. Κατά τον Κινέζο ηγέτη, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους φέρουν την ευθύνη για τις συγκρούσεις με την «ψυχροπολεμική νοοτροπία», την «πολιτική των μπλοκ» και τις «εκφοβιστικές πρακτικές».
Το διπλό μήνυμα: ισχύς και θεσμοί
Μόλις λίγες μέρες πριν, στο Τιαντζίν, ο Σι είχε παρουσιάσει την «Πρωτοβουλία Παγκόσμιας Διακυβέρνησης», ένα σχέδιο που δηλώνει πίστη στον ΟΗΕ, αλλά με στόχο να ενισχύσει τον λόγο του Παγκόσμιου Νότου και να αμφισβητήσει την αμερικανική ηγεμονία. Η Κίνα δεν θέλει απλώς να επιδεικνύει δύναμη, θέλει να ξαναγράψει τους κανόνες του παιχνιδιού: από το εμπόριο και τις κυρώσεις μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη, τη ναυσιπλοΐα και το κλίμα.
Η χρονική σύμπτωση του διπλωματικού φόρουμ με την εντυπωσιακή στρατιωτική παρέλαση δεν ήταν τυχαία. Το μήνυμα ήταν διπλό: η Κίνα οικοδομεί «ήπια ισχύ» με νέες θεσμικές προτάσεις, αλλά διαθέτει και «σκληρή ισχύ» – έναν στρατό με υπερηχητικούς πυραύλους, drones μάχης, λέιζερ και δυνατότητα πλήγματος σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι νέες συμμαχίες
Η εικόνα Σι–Πούτιν–Κιμ στο ίδιο βήμα ενίσχυσε τον συμβολισμό. Ο Πούτιν, αρχιτέκτονας του πολέμου στην Ουκρανία. Ο Κιμ, με την κόρη-διάδοχό του, και ένα παράνομο πυρηνικό οπλοστάσιο που τροφοδοτεί τη Μόσχα. Το μήνυμα ήταν ότι το «αντιαμερικανικό μέτωπο» δεν είναι συγκυριακό, αλλά στρατηγικό.
Όπως σημειώνουν αναλυτές, η σύμπλευση αυτών των καθεστώτων δημιουργεί προοπτικές για βαθύτερη συνεργασία σε όπλα, τεχνολογία και εμπόριο, με κοινό στόχο την αποδυνάμωση της διεθνούς τάξης που οικοδομήθηκε υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.
Η κινεζική αφήγηση για «ειρηνική ανάπτυξη» έρχεται σε σύγκρουση με την πραγματικότητα. Οι εδαφικές διεκδικήσεις στη Νότια Σινική Θάλασσα και η ανοιχτή απειλή κατά της Ταϊβάν φέρνουν την Ουάσινγκτον πιο κοντά στους συμμάχους της στην Ασία. Η ιδέα ενός κόσμου όπου η «εθνική ανάπτυξη» υπερισχύει των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως την οραματίζεται το Πεκίνο, και εξυπηρετεί τις φιλοδοξίες του Σι.
Στρατός «παγκόσμιας κλάσης»;
Πέρα από τη διεθνή σκηνή, η παρέλαση είχε και εσωτερική στόχευση. Η Κίνα αντιμετωπίζει οικονομική επιβράδυνση και υψηλή ανεργία. Η επίκληση του εθνικισμού λειτουργεί ως βαλβίδα εκτόνωσης και εργαλείο πολιτικής σταθερότητας. Όπως σχολίασε ο Τονγκ Ζάο (Carnegie Endowment), τέτοιες επιδείξεις ισχύος «συσπειρώνουν την κοινή γνώμη» και ενισχύουν την ανθεκτικότητα του καθεστώτος στην μακροπρόθεσμη αντιπαλότητα με την Ουάσινγκτον.
Η φιλοδοξία είναι ξεκάθαρη: έως το 2049, επέτειο των 100 ετών από την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας, η Κίνα θέλει στρατό «παγκόσμιας κλάσης». Όμως, όπως παραδέχεται και ο απόστρατος συνταγματάρχης Ζου Μπο, υπάρχει ένα παράδοξο: «Πώς αποδεικνύεις ότι διαθέτεις στρατό παγκόσμιας κλάσης χωρίς να δοκιμαστείς στη μάχη;»
Η μεγάλη εικόνα
Η Κίνα προβάλλει τον εαυτό της ως τον εναλλακτικό πόλο στον κόσμο: ένα κράτος που υπόσχεται ειρήνη, ενώ παρελαύνει με πυρηνικά όπλα. Το ερώτημα παραμένει: το «δίλημμα» που έθεσε ο Σι στην Τιενανμέν, ειρήνη ή πόλεμος είναι πραγματική επιλογή για την ανθρωπότητα ή μια επιδέξια ρητορική για να νομιμοποιήσει την άνοδο ενός νέου ηγεμόνα;
*Με πληροφορίες από CNN
