Το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο, που βρίσκεται περίπου 7 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Σαντορίνης, αποτελεί ένα από τα πιο δραστήρια ηφαίστεια της Μεσογείου και ένα ανεκτίμητο φυσικό εργαστήριο για τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Εδώ και δύο δεκαετίες, η δραστηριότητά του παρακολουθείται και αναλύεται μέσω του ερευνητικού προγράμματος SANTORY, στο οποίο συμμετέχουν επιστήμονες από Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία.
Η σημασία του προγράμματος SANTORY
Το πρόγραμμα, που χρηματοδοτείται από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ), έχει αποφέρει εξαιρετικά επιστημονικά αποτελέσματα, εστιάζοντας στη μελέτη της ηφαιστειακής δραστηριότητας του Κολούμπο και της πιθανής επικινδυνότητάς του για τις γειτονικές περιοχές. Την ομάδα συντονίζει η Παρασκευή Νομικού, καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το υποθαλάσσιο εργαστήριο του Κολούμπο
Με τα τελευταία γεγονότα σεισμικής δραστηριότητας στη θαλάσσια περιοχή της Σαντορίνης, το ενδιαφέρον στρέφεται στο αόρατο από την επιφάνεια ηφαίστειο, το οποίο είχε προκαλέσει την καταστροφική έκρηξη του 1650. Η εν λόγω έκρηξη είχε ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση τοξικών αερίων και την πρόκληση τσουνάμι που έπληξε τη Σαντορίνη και τα γύρω νησιά.
Οι επιστήμονες του SANTORY έχουν εγκαταστήσει μέσα στον κρατήρα του Κολούμπο (σε βάθος 500 μέτρων) εξειδικευμένα όργανα, όπως αισθητήρες φυσικοχημικών παραμέτρων, κλισιόμετρα, θερμόμετρα, και οπτικές κάμερες. Αυτά τα όργανα καταγράφουν τη θερμοκρασία, το pH, τη ροή υδροθερμικών ρευστών και την ακτινοβολία-γ σε πραγματικό χρόνο. Για πρώτη φορά, εφαρμόζεται διεθνώς η χρήση UV κάμερας CHERI για την καταγραφή ακτινοβολίας Cherenkov, ανοίγοντας νέους δρόμους στην παρακολούθηση των υποθαλάσσιων ηφαιστείων.
Το πρόγραμμα έχει αποκαλύψει σημαντικά καινοτόμα ευρήματα:
- Μεταβολές φυσικών και γεωχημικών παραμέτρων: Η καταγραφή αυτών των αλλαγών προσφέρει πληροφορίες για την ηφαιστειακή δραστηριότητα και την επικινδυνότητα του Κολούμπο.
- Υψηλά επίπεδα φυσικής ακτινοβολίας: Καταγράφηκαν πρωτοφανή δεδομένα που δείχνουν έντονη ακτινοβολία στο υδροθερμικό πεδίο του.
- Απομόνωση μικροοργανισμών: Από το ακραίο περιβάλλον του ηφαιστείου απομονώθηκαν μικροοργανισμοί με μοναδικούς μηχανισμούς προσαρμογής, που έχουν προοπτικές για χρήση στη βιοτεχνολογία.
- Μεταγονιδιωματικές αναλύσεις: Αποκάλυψαν νέες πληροφορίες για τον κύκλο του άνθρακα και του μεθανίου, οι οποίες συνδέονται άμεσα με το κλίμα της Γης.
