Οι πρόσφατες ρωσικές παραβιάσεις του εναέριου χώρου του ΝΑΤΟ επανέφεραν μνήμες από το 2015, όταν η Τουρκία σε μια ταχεία αντίδραση κατέρριψε ρωσικό μαχητικό που είχε περάσει στα νότια σύνορά της.
Η υπουργός Άμυνας της Λιθουανίας Ντόβιλε Σακαλιένε, καλώντας σε ισχυρότερη δράση απέναντι στις σημερινές «δοκιμές» της Ρωσίας, ανέφερε σε ανάρτησή της στην πλατφόρμα Χ ότι η Τουρκία «έδωσε το παράδειγμα πριν από 10 χρόνια» για το ΝΑΤΟ.
Το 2015, ωστόσο, η Τουρκία ένιωσε εκτεθειμένη καθώς θεωρούσε ότι το ΝΑΤΟ αντέδρασε χλιαρά, αλλά και από τις οικονομικές συνέπειες της κατάρριψης του ρωσικού αεροσκάφους. Αυτό οδήγησε τελικά, παραδόξως, την Άγκυρα να επιδιώξει στενότερους δεσμούς με τη Μόσχα, που διατηρούνται ακόμη και εν μέσω του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Στις 24 Νοεμβρίου 2015, ένα τουρκικό F-16 κατέρριψε ένα ρωσικό Su-24 κοντά στα συριακά σύνορα. Πλάνα έδειχναν το φλεγόμενο αεροσκάφος να συντρίβεται σε δασική πλαγιά, σηματοδοτώντας την πρώτη στρατιωτική εμπλοκή αυτού του είδους μεταξύ μέλους του ΝΑΤΟ και της Μόσχας από την ίδρυση της Συμμαχίας το 1949.
Η Τουρκία, η οποία διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ, δήλωσε ότι είχε εκδώσει επανειλημμένες προειδοποιήσεις πριν εφαρμόσει τους κανόνες εμπλοκής. Η Μόσχα αρνήθηκε οποιαδήποτε παραβίαση, πάγωσε τις σχέσεις και επέβαλε περιορισμούς στο εμπόριο και τον τουρισμό με την Άγκυρα.
Μέσα σε λίγες ώρες, το ΝΑΤΟ συγκάλεσε έκτακτη συνεδρίαση και εξέφρασε αλληλεγγύη ως προς την εδαφική ακεραιότητα της Τουρκίας, αλλά ταυτόχρονα άσκησε πιέσεις για ψυχραιμία. Τα επόμενα βήματα της Συμμαχίας, όπως οι πτήσεις επιτήρησης και έγκαιρης προειδοποίησης, είχαν στόχο την αποκλιμάκωση και όχι την αντιπαράθεση.
Ωστόσο, αξιωματούχοι ανέφεραν ότι αυτό έκανε την Τουρκία να αισθάνεται ευάλωτη απέναντι στη Ρωσία, τον γείτονά της στη Μαύρη Θάλασσα, με τον οποίο ήδη βρισκόταν σε πόλεμο δι’ αντιπροσώπων στη Συρία, όπου η Μόσχα στήριζε τον τότε πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ και η Άγκυρα τους αντάρτες.
«Οι πράξεις μιλούν πιο δυνατά από τα λόγια», δήλωσε ο πρώην Τούρκος πρεσβευτής Τιμούρ Σοϊλεμέζ, έμπειρος στις σχέσεις με τις ΗΠΑ.
Στην περίοδο πριν από το περιστατικό, οι ΗΠΑ και άλλοι σύμμαχοι είχαν αποσύρει κρίσιμα αμυντικά συστήματα από την Τουρκία, αφήνοντάς την να «υπερασπιστεί τον εαυτό της… απέναντι στις επίμονες παραβιάσεις του εναέριου χώρου και στις απειλές πυραυλικών επιθέσεων από τη Συρία», είπε. «Αυτό διαμόρφωσε το σκηνικό για το περιστατικό και τις συνέπειές του».
Η τουρκική οικονομία υπέστη σοβαρό πλήγμα από τους εμπορικούς περιορισμούς της Ρωσίας και αργότερα η Άγκυρα εξέδωσε μια δήλωση που η Μόσχα χαρακτήρισε συγγνώμη.
Αρχικά, η Τουρκία στράφηκε στους συμμάχους του ΝΑΤΟ για να ενισχύσει την άμυνά της, αλλά αποφάσισε να μην αγοράσει αμερικανικούς πυραύλους Patriot λόγω κόστους.
Αργότερα, ωθούμενη από το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 και μια προσέγγιση με τη Μόσχα, προχώρησε στην αγορά ρωσικών S-400, γεγονός που προκάλεσε τις αμερικανικές κυρώσεις και τον αποκλεισμό της Τουρκίας από το πρόγραμμα συμπαραγωγής και αγοράς των μαχητικών F-35. Οι συνέπειες εξακολουθούν να βαραίνουν τις σχέσεις Ουάσιγκτον-Άγκυρας.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει αναπτύξει φιλικές σχέσεις με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντιμίρ Πούτιν, αρνούμενος να συμμετάσχει στις δυτικές κυρώσεις κατά της Μόσχας και φιλοξενώντας συνομιλίες μεταξύ ρωσικών και ουκρανικών αντιπροσωπειών, αν και η ειρήνη ως προοπτική παραμένει μακριά.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, που διανύει πλέον το τέταρτο έτος του, έχει μεταμορφώσει το τοπίο ασφάλειας της Ευρώπης και τους τελευταίους μήνες απειλεί να επεκταθεί σε κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη.
Η Πολωνία κατέρριψε drones στις 10 Σεπτεμβρίου πάνω από το έδαφός της, μετά από αυτό που ο πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ χαρακτήρισε ως «πρόκληση μεγάλης κλίμακας» από τη Ρωσία.
Η Εσθονία ανακοίνωσε ότι τρία ρωσικά στρατιωτικά αεροσκάφη παραβίασαν τον εναέριο χώρο της για 12 λεπτά στις 19 Σεπτεμβρίου.
Η Ρωσία αρνείται οποιαδήποτε εχθρική πρόθεση απέναντι στο ΝΑΤΟ.
Την περασμένη εβδομάδα, η Δανία και η Νορβηγία έκλεισαν προσωρινά τον εναέριο χώρο τους μετά από επανειλημμένες εμφανίσεις drones. Η Δανία «έδειξε» τη Ρωσία, η οποία αρνήθηκε ότι έχει ανάμειξη.
Οι παραβιάσεις προκάλεσαν ισχυρή και ενιαία αντίδραση από το ΝΑΤΟ και επιτάχυναν τα σχέδια για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας.
Τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ απογειώνουν πλέον μαχητικά μέσα σε λεπτά και έχουν συγκαλέσει πολιτικές διαβουλεύσεις βάσει του Άρθρου 4 της ιδρυτικής του συνθήκης για να σηματοδοτήσουν την ενότητα των συμμάχων.
Ωστόσο, το ΝΑΤΟ έχει αποφύγει, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, να ακολουθήσει το παράδειγμα της Τουρκίας το 2015, όταν κατέρριψε ρωσικό επανδρωμένο αεροσκάφος, μια κίνηση που, όπως έχει προειδοποιήσει ο Πούτιν, θα μπορούσε να πυροδοτήσει επικίνδυνη κλιμάκωση.
