Ο ηγέτης της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν είναι παγιδευμένος σε έναν κλειστό κόσμο της δικής του κατασκευής, πιστεύουν οι δυτικοί κατάσκοποι. Και αυτό τους ανησυχεί. Για χρόνια προσπαθούσαν να μπουν στο μυαλό του κ. Πούτιν, για να κατανοήσουν καλύτερα τις προθέσεις του.
Με τα ρωσικά στρατεύματα φαινομενικά βαλτωμένα στην Ουκρανία, προσπαθούν να βρουν πώς θα αντιδράσει υπό πίεση.
Η κατανόηση της ψυχικής του κατάστασης θα είναι ζωτικής σημασίας για να αποφευχθεί η κλιμάκωση της κρίσης σε ακόμη πιο επικίνδυνο έδαφος.
Υπήρξαν εικασίες ότι ο ηγέτης της Ρωσίας ήταν άρρωστος, αλλά πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι στην πραγματικότητα έχει απομονωθεί και έχει αποκλειστεί σε οποιεσδήποτε εναλλακτικές απόψεις.
Η απομόνωσή του είναι εμφανής στις φωτογραφίες των συναντήσεών του, όπως όταν συνάντησε τον Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν. Φάνηκε επίσης στη συνάντηση του κ. Πούτιν με τη δική του ομάδα εθνικής ασφάλειας την παραμονή του πολέμου.
Το αρχικό στρατιωτικό σχέδιο του κ. Πούτιν έμοιαζε με κάτι που επινοήθηκε από έναν αξιωματικό της KGB, εξηγεί ένας αξιωματούχος των δυτικών μυστικών υπηρεσιών.
Είχε δημιουργηθεί, λένε, από μια σφιχτή «συνωμοτική ομάδα» με έμφαση στη μυστικότητα. Το αποτέλεσμα όμως ήταν χάος. Οι Ρώσοι στρατιωτικοί διοικητές δεν ήταν έτοιμοι και κάποιοι στρατιώτες πέρασαν τα σύνορα χωρίς να ξέρουν τι έκαναν.
Ενιαίος υπεύθυνος λήψης αποφάσεων
Οι δυτικοί κατάσκοποι γνώριζαν περισσότερα για αυτά τα σχέδια από ό,τι πολλοί στο εσωτερικό της ηγεσίας της Ρωσίας. Αλλά τώρα αντιμετωπίζουν μια νέα πρόκληση – να κατανοήσουν τι θα κάνει στη συνέχεια ο ηγέτης της Ρωσίας. Και αυτό δεν είναι εύκολο.
«Η πρόκληση της κατανόησης των κινήσεων του Κρεμλίνου είναι ότι ο Πούτιν είναι ο μοναδικός υπεύθυνος λήψης αποφάσεων στη Μόσχα», εξηγεί ο Τζον Σάιφερ, ο οποίος διηύθυνε στο παρελθόν τις επιχειρήσεις της CIA στη Ρωσία. Και παρόλο που οι απόψεις του γίνονται συχνά ξεκάθαρες μέσω δημόσιων δηλώσεων, το να γνωρίζει πώς θα ενεργήσει σε αυτές, είναι μια δύσκολη πρόκληση.
«Είναι εξαιρετικά δύσκολο σε ένα σύστημα τόσο καλά προστατευμένο όσο η Ρωσία να έχει καλή νοημοσύνη για το τι συμβαίνει μέσα στο κεφάλι του ηγέτη, ειδικά όταν τόσοι πολλοί δικοί του άνθρωποι δεν γνωρίζουν τι συμβαίνει», δήλωσε στο BBC ο Sir John Sawers, πρώην επικεφαλής. της βρετανικής MI6.
Ο κ. Πούτιν, λένε αξιωματούχοι των υπηρεσιών πληροφοριών, είναι απομονωμένος σε μια φούσκα δικής του κατασκευής, στην οποία ελάχιστες εξωτερικές πληροφορίες διεισδύουν, ιδιαίτερα όσες μπορεί να αμφισβητήσουν αυτό που σκέφτεται.
“Είναι θύμα της δικής του προπαγάνδας με την έννοια ότι ακούει μόνο έναν συγκεκριμένο αριθμό ανθρώπων και αποκλείει οτιδήποτε άλλο. Αυτό του δίνει μια περίεργη άποψη για τον κόσμο”, λέει ο Adrian Furnham, καθηγητής ψυχολογίας και συν- συγγραφέας του προσεχούς βιβλίου The Psychology of Spies and Spying. Ο κίνδυνος είναι αυτό που ονομάζεται «ομαδική σκέψη» στο οποίο ο καθένας ενισχύει την άποψή του. «Αν είναι θύμα μιας ομάδας, σκεφτείτε ότι πρέπει να μάθουμε ποια είναι η ομάδα», λέει ο καθηγητής Furnham.
Ο κύκλος αυτών με τους οποίους συνομιλεί ο Πούτιν δεν ήταν ποτέ μεγάλος, αλλά όταν ήρθε η απόφαση για εισβολή στην Ουκρανία, είχε περιοριστεί σε λίγους ανθρώπους, πιστεύουν αξιωματούχοι της Δυτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, σε όλους εκείνους τους «αληθινούς πιστούς» που συμμερίζονται τη νοοτροπία του κ. Πούτιν. και εμμονές.
Ποιοι είναι οι σύμβουλοι στον στενό στενό κύκλο του Βλαντιμίρ Πούτιν;
Η αίσθηση του πόσο μικρός έχει γίνει ο στενός του κύκλος τονίστηκε όταν διέσυρε δημόσια τον επικεφαλής της δικής του Υπηρεσίας Εξωτερικών Πληροφοριών στη συνάντηση εθνικής ασφάλειας λίγο πριν την εισβολή. Η ομιλία του ώρες αργότερα αποκάλυψε επίσης έναν άνδρα θυμωμένο και εμμονικό με την Ουκρανία και τη Δύση.
Όσοι τον έχουν παρατηρήσει λένε ότι ο Ρώσος ηγέτης κινείται από την επιθυμία να ξεπεράσει την ταπείνωση της Ρωσίας τη δεκαετία του 1990 μαζί με την πεποίθηση ότι η Δύση είναι αποφασισμένη να κρατήσει τη Ρωσία κάτω και να τον διώξει από την εξουσία. Ένα άτομο που συνάντησε τον Πούτιν θυμάται την εμμονή του να παρακολουθεί βίντεο με τη δολοφονία του συνταγματάρχη Καντάφι μετά την εκδίωξή του από την εξουσία το 2011.
Όταν ο διευθυντής της CIA, Γουίλιαμ Μπερνς, κλήθηκε να αξιολογήσει την ψυχική κατάσταση του κ. Πούτιν, είπε ότι «μαγειρεύεται σε έναν εύφλεκτο συνδυασμό παράπονου και φιλοδοξίας για πολλά χρόνια» και περιέγραψε τις απόψεις του ως «σκληρυνόμενες» και ότι ήταν «πολύ πιο μονωμένος» από άλλες απόψεις.
Είναι τρελός ο Ρώσος πρόεδρος; Αυτό είναι ένα ερώτημα που έχουν κάνει πολλοί στη Δύση. Αλλά λίγοι ειδικοί το θεωρούν χρήσιμο. Ένας ψυχολόγος είπε ότι ήταν λάθος να υποθέσουμε, επειδή δεν μπορούμε να κατανοήσουμε μια απόφαση όπως η εισβολή στην Ουκρανία, πως το άτομο που την έκανε είναι «τρελό».
Η CIA έχει μια ομάδα που πραγματοποιεί «ανάλυση ηγεσίας», βασιζόμενη σε μια παράδοση που χρονολογείται από τις προσπάθειες κατανόησης του Χίτλερ. Μελετούν το υπόβαθρο, τις σχέσεις και την υγεία.
Μια άλλη πηγή είναι αναγνώσεις από εκείνους που είχαν άμεση επαφή, όπως άλλοι ηγέτες. Το 2014, η Άνγκελα Μέρκελ φέρεται να είπε στον Πρόεδρο Ομπάμα ότι ο κ. Πούτιν ζούσε «σε έναν άλλο κόσμο». Εν τω μεταξύ, ο πρόεδρος Μακρόν, όταν κάθισε πρόσφατα με τον Πούτιν, αναφέρθηκε ότι βρήκε τον Ρώσο ηγέτη «πιο άκαμπτο, πιο απομονωμένο» σε σύγκριση με προηγούμενες συναντήσεις.
Άλλαξε κάτι; Μερικοί εικάζουν, χωρίς πολλά στοιχεία, για πιθανή κακή υγεία ή τον αντίκτυπο της φαρμακευτικής αγωγής. Άλλοι επισημαίνουν ψυχολογικούς παράγοντες όπως η αίσθηση ότι ο χρόνος του τελειώνει για να εκπληρώσει αυτό που θεωρεί ως το πεπρωμένο του να προστατεύσει τη Ρωσία ή να αποκαταστήσει το μεγαλείο της. Ο Ρώσος ηγέτης έχει εμφανώς απομονωθεί από τους άλλους κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid και αυτό μπορεί επίσης να είχε ψυχολογικό αντίκτυπο.
«Ο Πούτιν πιθανότατα δεν είναι ψυχικά άρρωστος, ούτε έχει αλλάξει, παρόλο που βιάζεται περισσότερο και πιθανότατα πιο απομονωμένος τα τελευταία χρόνια», λέει ο Ken Dekleva, πρώην κυβερνητικός γιατρός και διπλωμάτης των ΗΠΑ και επί του παρόντος ανώτερος συνεργάτης στο Ίδρυμα George HW Bush για τις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας.
Αλλά μια ανησυχία τώρα είναι ότι αξιόπιστες πληροφορίες εξακολουθούν να μην βρίσκουν τον δρόμο τους στον κλειστό βρόχο του κ. Πούτιν. Οι υπηρεσίες πληροφοριών του μπορεί να ήταν απρόθυμες πριν από την εισβολή να του πουν οτιδήποτε δεν ήθελε να ακούσει, προσφέροντας ρόδινες εκτιμήσεις για το πώς θα πήγαινε μια εισβολή και πώς θα δεχόντουσαν τα ρωσικά στρατεύματα πριν από τον πόλεμο. Και αυτή την εβδομάδα, ένας δυτικός αξιωματούχος είπε ότι ο κ. Πούτιν μπορεί να μην έχει ακόμα τη διορατικότητα για το πόσο άσχημα πάνε τα πράγματα για τα δικά του στρατεύματα που έχουν οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών. Αυτό οδηγεί σε ανησυχία για το πώς θα μπορούσε να αντιδράσει όταν βρεθεί αντιμέτωπος με μια επιδεινούμενη κατάσταση για τη Ρωσία.
Ο ίδιος ο Πούτιν μπορεί να υποστηρίξει την αίσθηση ότι είναι επικίνδυνος ή ακόμη και παράλογος – αυτή είναι μια πολύ γνωστή τακτική (συχνά αποκαλούμενη θεωρία του «τρελού») στην οποία κάποιος με πρόσβαση σε πυρηνικά όπλα προσπαθεί να κάνει τον αντίπαλό του να υποχωρήσει πείθοντας ότι μπορεί κάλλιστα να είναι αρκετά τρελός για να τα χρησιμοποιήσει παρά το ενδεχόμενο να χαθούν όλοι.
Για τους δυτικούς κατασκόπους και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής η κατανόηση των προθέσεων και της νοοτροπίας του κ. Πούτιν σήμερα δεν θα μπορούσε να είναι πιο σημαντική. Η πρόβλεψη της απάντησής του είναι ζωτικής σημασίας για να καταλάβουμε πόσο μακριά μπορούν να τον ωθήσουν χωρίς να πυροδοτήσουν μια επικίνδυνη αντίδραση.
“Η αντίληψη του Πούτιν για τον εαυτό του δεν επιτρέπει την αποτυχία ή την αδυναμία. Περιφρονεί τέτοια πράγματα”, λέει ο Ken Dekleva. “Ένας στριμωγμένος, αποδυναμωμένος Πούτιν είναι πιο επικίνδυνος Πούτιν. Μερικές φορές είναι καλύτερα να αφήσετε την αρκούδα να σκάσει από το κλουβί και να επιστρέψει στο δάσος”.
