Pixabay
Οι σημαντικές επετείους που γιορτάζουμε το 2020 – η επέτειος της νίκης έναντι του ναζισμού, το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και άλλοι – ενθαρρύνουν την προβολή των τρεχουσών τάσεων στο μέλλον. Ας προσπαθήσουμε να φανταστούμε πώς θα μοιάζει ο κόσμος το 2045 – σε μόλις 25 χρόνια.
του Έρολ Ούσερ*
Εξετάζοντας τα γεγονότα των τελευταίων ετών, φαίνεται ότι τα γεγονότα επιταχύνονται και ο κόσμος βρίσκεται σε μια μόνιμη διαδικασία αλλαγής. Και παρόλο που ο ρυθμός των γεγονότων έχει πράγματι επιταχυνθεί, η γενική αίσθηση της αλλαγής είναι λιγότερο σημαντική από ό, τι φαίνεται με την πρώτη ματιά.
Υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι βρισκόμαστε στην αρχή ενός μακρού πολιτικού κύκλου, το βασικό χαρακτηριστικό του οποίου είναι η διασπορά εξουσίας στον κόσμο.
Μπορούμε να κοιτάξουμε με αισιοδοξία το μέλλον του διεθνούς συστήματος τις επόμενες δεκαετίες για μια σειρά στρατηγικών, οικονομικών και δημογραφικών λόγων, που δείχνουν ότι θα υπάρξει παγκόσμια σταθερότητα.
Ο πρώτος βασικός παράγοντας στην παγκόσμια σταθερότητα είναι γεωπολιτικός. Παρακολουθούμε έναν στρατηγικό ανταγωνισμό μεταξύ των ηγετικών δυνάμεων, οι οποίες, επιδιώκοντας την κυριαρχία, δημιουργούν τα στρατιωτικά τους οπλοστάσια και πολλαπλασιάζουν τις συγκρούσεις μεταξύ τους. Όμως συλλογικά, αυτό οδηγεί στο σχηματισμό συστημάτων αποτροπής μεταξύ τους, τα οποία με τη σειρά τους εμποδίζουν την κλιμάκωση των συγκρούσεων. Παρακολουθούμε την εμφάνιση ενός πολυκεντρικού παγκόσμιου συστήματος που βασίζεται σε μια νέα ισορροπία ισχύος σε διάφορες περιοχές του κόσμου. Δεδομένου ότι αυτή η διαδικασία δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη, παρατηρούμε αυξανόμενες αβεβαιότητες στο πλαίσιο της «καταρρέουσας» προηγούμενης κατασκευής του παγκόσμιου συστήματος.
Ωστόσο, αυτό δεν θα ισχύει πάντα. Χάρη στα stress tests των τελευταίων ετών – τη ρωσική-τουρκική σύγκρουση, τις επιθέσεις των ΗΠΑ στη Συρία, την ουκρανική κρίση, την τριβή μεταξύ Γαλλίας και Τουρκίας για τη Λιβύη, την αντιπαράθεση μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας και, τέλος, των ΗΠΑ-Κινέζων και των Σινο- Ινδικών κρίσεων, βλέπουμε ότι ο κόσμος δεν βρίσκεται στο χείλος του πολέμου. Όλες αυτές οι δοκιμές πίεσης απέδειξαν τη σταθερότητα του διεθνούς συστήματος. Αυτό οφείλεται στην πολυδιάστατη αλληλεξάρτηση των χωρών του κόσμου μεταξύ τους, αλλά και επειδή δεν υπάρχει πραγματική ρεβιζιονιστική δύναμη μεταξύ των ηγετικών δυνάμεων, έτοιμη να θέσει τα πάντα σε κίνδυνο, με την εισαγωγή ριζικών αλλαγών στην ισορροπία ισχύος στον κόσμο.
Το υπάρχον σύστημα ανταποκρίνεται στα συμφέροντα των περισσότερων ηγετικών δυνάμεων και γι ‘αυτό κανείς δεν τολμά να το αλλάξει.
Ο δεύτερος βασικός παράγοντας είναι δημογραφικός. Μέχρι τα μέσα του αιώνα, η αύξηση του πληθυσμού του κόσμου θα έχει επιβραδυνθεί. Ο πλανήτης θα αριθμεί περίπου 9,5-10 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Η παύση μιας τόσο έντονης δημογραφικής ανάπτυξης που παρατηρήσαμε τον 20ο αιώνα σημαίνει μια σταδιακή γήρανση του πληθυσμού και την εμφάνιση σχετικών προβλημάτων. Αλλά αυτό σημαίνει επίσης ότι θα υπάρχουν λιγότεροι νέοι στον κόσμο που θα είναι έτοιμοι να ξοδέψουν την ενέργειά τους σε μια στρατιωτική σύγκρουση. Η ανάπτυξη της γεωργικής τεχνολογίας θα προσφέρει σε αυτόν τον αυξανόμενο πληθυσμό τροφή και, ελπίζουμε, η πανδημία του ιού του κορωνοϊού το 2020 θα δώσει σημαντική ώθηση στην ανάπτυξη ενός παγκόσμιου συστήματος υγειονομικής περίθαλψης που θα μετριάσει τις συνέπειες αυτών των προκλήσεων στο μέλλον.
Η τρίτη βασική τάση είναι η τεχνολογική. Χάρη στην ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, τα μεγάλα δεδομένα, η ρομποτική και η συνδεσιμότητα υψηλής ταχύτητας, οι μεταφορές, η διαχείριση, οι επικοινωνίες και η εκπαίδευση θα υποστούν βαθιές αλλαγές. Όλα αυτά θα οδηγήσουν στην εμφάνιση μιας πιο καλά τροφοδοτούμενης και βιώσιμης κοινωνίας ευκαιριών, η οποία θα δαπανήσει το πλεόνασμα των πόρων της στην εξερεύνηση του διαστήματος και την κατάκτηση νέων συνόρων.
Ωστόσο, αυτή η αισιόδοξη εικόνα καλύπτεται από μια σειρά από ριζοσπαστικές αβεβαιότητες ή ακόμα και από ριζοσπαστικές απειλές.
Η πρώτη από αυτές είναι οι ιδεολογικές σταυροφορίες. Καθώς οι βασικές ανάγκες της κοινωνίας είναι κορεσμένες, αυξάνεται η ανάγκη για αυτοπραγματοποίηση. Οι απαιτήσεις μιας ανώτερης τάξης – αυτοπραγμάτωση και ατομικισμός – αρχίζουν να γίνονται αντιληπτές ως ζωτικής σημασίας και απαιτητικής ικανοποίησης. Ωστόσο, η ικανοποίηση της επιθυμίας για προστασία της ταυτότητάς μας μπορεί να διασχίσει τα σύνορα και να χρησιμεύσει ως πρότυπο για μια επιθετική ιδεολογία, η οποία με τη σειρά της μπορεί να δώσει ώθηση για ιδεολογικές σταυροφορίες, όπως παρατηρήσαμε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Εκείνη τη στιγμή, η ιδέα του μετασχηματισμού των κοινωνιών της Μέσης Ανατολής σύμφωνα με τις δυτικές γραμμές είχε υιοθετηθεί μεταξύ των πολιτικών ελίτ των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτό οδήγησε σε στρατιωτική-πολιτική κρίση στην περιοχή που διήρκεσε δύο δεκαετίες και είχε συνέπειες που μας επηρεάζουν ακόμη.
Η δεύτερη ριζική απειλή είναι μια πιθανή τεχνολογική καταστροφή. Σε έναν ολοένα και περισσότερο αλληλεξαρτώμενο κόσμο, κορεσμένο με ηλεκτρονικά και δεδομένα, μια καταστροφή τεχνολογίας θα είναι συγκρίσιμη αξία με μια ένοπλη επίθεση που χρησιμοποιεί κινητικά όπλα. Οποιαδήποτε μεγάλη διακοπή στη λειτουργία συστημάτων επικοινωνίας ή συνδέσεων στο Διαδίκτυο θα έχει ως αποτέλεσμα απώλειες συγκρίσιμες με μια περιφερειακή σύγκρουση.
Μια τρίτη πιθανή απειλή βρίσκεται στο σταυροδρόμι της δημογραφίας και της οικολογίας. Η ερημοποίηση των κατοικημένων περιοχών απειλεί και εκατομμύρια πληθυσμού είναι έτοιμα να μεταναστεύσουν σε διάφορες κατευθύνσεις. Μαζί, αυτές οι μεταναστεύσεις θα φέρουν νέες πιέσεις στην παγκόσμια ισορροπία ισχύος και θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως αφετηρία για ένα νέο παγκόσμιο σύστημα.
Ωστόσο, γενικά, πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι ότι το μέλλον θα είναι καλύτερο από το παρελθόν. Ο ανθρώπινος πολιτισμός κινείται από έναν αιώνα γεμάτο στρατιωτικές συγκρούσεις και θυσίες σε έναν αιώνα που θα περιγραφεί καλύτερα με όρους κατανάλωσης, εξέλιξης και ανάπτυξης. Αλλά η ραχοκοκαλιά αυτού είναι ένας κόσμος που προστατεύεται καλά από σύγχρονα όπλα, που ελέγχονται από την αμοιβαία αποτροπή των ηγετικών δυνάμεων.
*O Έρολ Ούσερ (Erol User) είναι πρόεδρος και CEO της USER HOLDİNG. Επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος, πρόκειται έναν από τους καινοτόμους παίκτες της επιχειρηματικής τουρκικής σκηνής. Η USER HOLDİNG είναι επενδυτική τραπεζική εταιρεία που προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες τόσο σε τουρκικές όσο και διεθνείς εταιρείες.
