Με αφορμή την τραγωδία της Πάτρας και τον θάνατο των τριών παιδιών, σκεφτόμουν ότι στη χώρα μας υστερούμε απελπιστικά στον τομέα της κοινωνικής πρόνοιας αναφορικά με την οργάνωση, την αυτονομία και κυρίως την αποτελεσματική λειτουργία της.
Όλα τα άρθρα της Πολυτίμης Λεονάρδου
Όλα τα ευρωπαϊκά κράτη –ή σχεδόν όλα- έχουν την κοινωνική πρόνοια ως αυτόνομο τομέα της δημόσιας διοίκησής τους. Στη χώρα μας, η κοινωνική πρόνοια είναι διάσπαρτη σε αμέτρητα υπουργεία (7-8 ίσως και 9), οι συναρμοδιότητες δημιουργούν αναποτελεσματικότητα, ενώ ακόμη και το βασικό «εργαλείο» πολιτικής, οι κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων, ανήκουν στο υπουργείο Εσωτερικών (!!) κι όχι στο Υγείας και στη Γενική Γραμματεία Πρόνοιας.
Μοιραία, ουδεμία υπηρεσία έχει σχέση κι επαφή με καμιά άλλη. Έτσι βλέπουμε τις κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων να βρίσκονται υποτελείς άλλων υπηρεσιών κι άλλων υπουργείων, όπως το Δικαιοσύνης (εισαγγελείς), το Υγείας και Πρόνοιας (Νοσοκομεία και λοιπές δομές), το Προστασίας του Πολίτη (αστυνομικές παρεμβάσεις) κλπ.
Να πούμε κι αυτά:
Ενώ σε όλες –ή σχεδόν όλες- τις ευρωπαϊκές χώρες λειτουργεί το σύστημα με τις αναγκαστικές προληπτικές επισκέψεις κοινωνικών λειτουργών σε σπίτια μόλις γεννηθεί κάποιο παιδί, για να διαπιστώνεται αρχικά σε ποιο περιβάλλον θα μεγαλώσει, στη χώρα μας δεν υπάρχει το παραμικρό.
Όπως δεν υπάρχει το παραμικρό –εν αντιθέσει με τις χώρες της Ευρώπης- αναφορικά με την αναγκαστική έρευνα κάθε θανάτου παιδιού από διεπιστημονική επιτροπή που ανακοινώνει το πόρισμά της εντός εύλογου χρονικού διαστήματος.
Αν σ’ αυτά προσθέσει κάποιος και τις παντελείς ελλείψεις στην τεχνολογία και σε ηλεκτρονικά μητρώα που θα μπορούσαν να προλαμβάνουν κακές εξελίξεις σε «ύποπτα» σπίτια παιδιών, τότε όλο το σκηνικό της κοινωνικής πρόνοιας μπάζει από παντού, όσες φιλότιμες προσπάθειες κι αν καταβάλλουν οι άνθρωποι που είναι επιφορτισμένοι γι αυτή. Με πολυδιάσπαση υπηρεσιών και μηδενικά «εργαλεία» δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική στον μέγιστο βαθμό η πρόνοια για να μη θρηνούμε παιδιά/θύματα. Και γυναίκες θύματα.
Τι πρέπει να κάνουμε; Δεν είναι δα και υψηλά μαθηματικά.
Σε επίπεδο πρόληψης οφείλουμε να τονώσουμε τον τομέα της παιδικής προστασίας, είτε στους δήμους είτε στις περιφέρειες. Με προσωπικό που θα «παρακολουθεί» και θα στηρίζει ευάλωτες οικογένειες. Που θα έχει τη δυνατότητα να εκφράζει υπόνοιες κακοποίησης, παραμέλησης κι εγκατάλειψης παιδιών. Με πρωτόκολλα που θα αποτελούν κοινά «εργαλεία» σε Δικαιοσύνη, Αστυνομία, Σχολεία, Νοσοκομεία. Με μια και μοναδική υπηρεσία που θα συντονίζει και κατευθύνει τα πάντα.
Σε επίπεδο διαχείρισης οφείλει το κράτος να έχει οργανωμένα «Σπίτια του παιδιού». Με εξειδικευμένο προσωπικό που θα μπορεί να υποδέχεται ένα παιδί που για πολλούς λόγους πρέπει ν’ απομακρυνθεί από την οικογένειά του. Και να έχουν έτοιμες ανάδοχες οικογένειες για να μη μένουν αυτά τα παιδιά σε ιδρύματα. Δεν μπορεί όλα να τα κάνει το ιδιωτικής πρωτοβουλίας «Χαμόγελο του παιδιού», που επί τόσα χρόνια ασκεί εξαιρετικά όσα θα έπρεπε να ασκεί το κράτος. Μα δεν αρκεί.
Είναι όλα αυτά θέμα χρημάτων; Νομίζω όχι. Ανοργανωσιά είναι. Έλλειψη συντονισμού είναι. Κακή νοοτροπία δεκαετιών. Κι αυτό πρέπει να αλλάξει. Με την υπαγωγή αρχικά όλων των κοινωνικών υπηρεσιών της αυτοδιοίκησης πρώτου και δευτέρου βαθμού, στη Γενική Γραμματεία Πρόνοιας. Κι από εκεί να ξεκινήσει το «κτίσιμο» από την αρχή όλου του δικτύου κοινωνικής πρόνοιας σε μια νέα και σύγχρονη πλατφόρμα.
Πρέπει, όμως, να τονίσουμε για μια ακόμη φορά ότι όσο κι αν οι κοινωνικές υπηρεσίες λειτουργούν ή λειτουργήσουν άρτια στο μέλλον, πολλά πράγματα θα παραμένουν «θολά», «σκοτεινά» ή …«πατρινά» αν η κοινωνία, όλοι εμείς, δεν γίνουμε ενεργοί και δεν αποφασίσουμε να κάνουμε και δική μας υπόθεση την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών. Αν όλοι εμείς ανοίγουμε στόματα όταν διακρίνουμε ή μαθαίνουμε πράγματα στη διπλανή μας πόρτα.
Η φρικιαστική ιστορία της Πάτρας ας μας αναγκάσει να δημιουργήσουμε νέα δεδομένα στην υπόθεση της κοινωνικής πρόνοιας για να την καταστήσουμε πιο αποτελεσματική και χρήσιμη. Ας συνειδητοποιηθούν λάθη κι αστοχίες του συστήματος, ας δούμε τις στρεβλώσεις πιο νηφάλια κι επιτέλους ας προχωρήσουμε σε μια μεταρρύθμιση που θα προσφέρει πολλά στην κοινωνία και δη με μηδαμινό κόστος.
- Η Πολυτίμη Λεονάρδου είναι Ιατρός, Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μέλος του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών και περιφερειακός σύμβουλος Αττικής.
