Οι έκνομες ενέργειες και τετελεσμένα της Τουρκίας στην Κύπρο θα έπρεπε να καταδικασθούν από τη διεθνή κοινότητα. Και καταδικάστηκαν με καθαρό τρόπο. Συμβούλιο Ασφαλείας ΟΗΕ, Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ), μεμονωμένες χώρες μέλη τοποθετήθηκαν εμφατικά ενάντια στην παραβατικότητα. «Ο στόχος καταδίκης της Τουρκίας επετεύχθη» όπως είπε και ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας. Λαμπρά. Και τώρα τι; Τι ακολουθεί; Το τέλμα τόσο στο κυπριακό ζήτημα όσο και στα ελληνοτουρκικά με τις διερευνητικές συνομιλίες ως φαίνεται να παγώνουν και η ρητορική ένταση να επιστρέφει ανάμεσα στις δύο χώρες; Και η «αλληλογραφία των καταγγελιών» σε επίπεδο ΟΗΕ να συνεχίζεται. Ο τούρκος μόνιμος αντιπρόσωπος να στέλνει τη νιοστή επιστολή με τις απαράδεκτες αιτιάσεις για τα νησιά του Αιγαίου και τη στρατικοποίησή τους και η Ελλάδα βεβαίως να απαντά με τα καλογραμμένα επιχειρήματά της (νομικά και πολιτικά). Φαύλος κύκλος. Μπροστά σ’ αυτή τη δύσκολη κατάσταση αρκετοί εισηγούνται αλλαγή πολιτικής με σκλήρυνση των θέσεων τόσο για το Κυπριακό όσο και για τα ελληνοτουρκικά. Σκλήρυνση όμως με ποιο στρατηγικό στόχο; Τι ακριβώς προσδοκούμε να πετύχουμε;
Διάβασα αυτές τις μέρες την εξαιρετική βιογραφία του Ελ. Βενιζέλου, τον πρώτο τόμο που καλύπτει την περίοδο 1864-1914, μέχρι δηλαδή και τους Βαλκανικούς πολέμους, γραμμένη από τον Sir Michael Llewellyn-Smith. πρώην πρέσβη της Βρετανίας στην Ελλάδα και γνωστό μελετητή του έργου του Βενιζέλου και της ελληνικής ιστορίας γενικότερα. (Εχει γράψει τη θαυμάσια ανάλυση για τη Μικρασιατική καταστροφή, Το Οραμα της Ιωνίας – The Ionian Vision). Ο τίτλος της βιογραφίας είναι «Venizelos, The Making of a Greek Statesman 1864-1914 / Βενιζέλος, η δημιουργία μιας ελληνικής πολιτικής προσωπικότητας». Η βιογραφία καλύπτει την αντιμετώπιση από τον Βενιζέλο δύο κρίσιμων εθνικών ζητημάτων, του Κρητικού ζητήματος (ένωση Κρήτης με Ελλάδα) και τους Βαλκανικούς πολέμους. Αντιμετώπιση που συνεπαγόταν τον χειρισμό των εγχώριων πολιτικών δυνάμεων και κοινής γνώμης, των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής, τις βαλκανικές χώρες (Βουλγαρία, Σερβία, Μαυροβούνιο) και φυσικά την Πύλη, Οθωμανική Αυτοκρατορία. Με ένα στρατηγικό στόχο: πώς θα μεγαλώσει την Ελλάδα, πώς θα μεγιστοποιήσει το εθνικό συμφέρον. Και το δίδαγμα που βγαίνει από τους χειρισμούς Βενιζέλου είναι ότι το εθνικό συμφέρον μεγιστοποιείται μέσα από πραγματιστικές, ευέλικτες προσεγγίσεις αποτελεσματικότητας και ορίων σε όλα τα επίπεδα – διπλωματικό, πολιτικό, κλπ.- προσεγγίσεις που σπάνε τα αδιέξοδα και τους φαύλους κύκλους. Με λειτουργικές συμμαχίες στην υπηρεσία της επίτευξης αποτελεσμάτων.
Αν ζούσε λοιπόν αυτός ο μεγάλος statesman σήμερα, τι άραγε θα προωθούσε ως πολιτική αντιμετώπισης της Τουρκίας με καταληκτικό στόχο την εξυπηρέτηση του εθνικού συμφέροντος; Θα προσπαθούσε – νομίζω – να φέρει την Τουρκία σ’ ένα πλαίσιο διαπραγμάτευσης στο οποίο δεν θα είχε πολλά περιθώρια να προωθήσει τις εκτός διεθνούς δικαίου θέσεις της. Ας πούμε π.χ. μια Διάσκεψη Κορυφής των χωρών της Αν. Μεσογείου. Αλήθεια τι έγινε αυτή η ιδέα; Την είχε προτείνει τον Σεπτέμβριο του περασμένου χρόνου ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ. Και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σε δήλωσή του την 25η Μαρτίου εφέτος είχε ζητήσει από τον ύπατο εκπρόσωπο «να προωθήσει τις εργασίες υλοποίησής της». Εκτοτε ουδέν. Αν και οι συνθήκες πραγματοποίησης της έχουν τώρα επιδεινωθεί, η ιδέα δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί. Μπορεί υπό όρους να ανοίξει μια προοπτική διεξόδου.
Ο Βενιζέλος της περιόδου των Βαλκανικών πολέμων. Γιατί υπάρχει και ο ακόμη πιο διδακτικός μεταγενέστερος Βενιζέλος.
Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του FEPS και ΕΛΙΑΜΕΠ. Από τις εκδόσεις θεμέλιο κυκλοφορεί το νέο του βιβλίο Επιτεύγματα και Στρατηγικά Λάθη της Εξωτερικής Πολιτικής της Μεταπολίτευσης. Το άρθρο δημοσιεύεται στα Νέα
