Η τεχνολογία έχει τεράστιες δυνατότητες και θα μπορούσε να βοηθήσει στην ανάκαμψη από τον κορωνοϊό. Ωστόσο, έχει αναπτυχθεί μία έντονη συζήτηση σχετικά με τη χρήση της, με κάποιους να φοβούνται ότι οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν την πανδημία προκειμένου να επέμβουν στην ιδιωτική ζωή των πολιτών.
Όπως αναφέρει σε άρθρο του το Bloomberg, «υπάρχουν συστήματα παρακολούθησης που μπορούν να χαρτογραφήσουν τις κινήσεις ολόκληρων πληθυσμών, χάρη στα αόρατα σήματα που εκπέμπονται από τα smartphone που μεταφέρουμε στις τσέπες μας. Υπάρχουν drones που πετούν πάνω από τα πάρκα και κάνουν ηχητικές προειδοποιήσεις σε οποιονδήποτε δεν ακολουθεί οδηγίες για την κοινωνική απόσταση. Υπάρχουν κάμερες αναγνώρισης προσώπου με τεχνολογία υπέρυθρων που μπορούν να ανιχνεύσουν εάν η θερμοκρασία σας είναι πάνω από την κανονική. Και υπάρχουν εφαρμογές που μπορούν να εγκατασταθούν στα τηλέφωνά μας για να μας πουν – με διαφορετικούς βαθμούς ακρίβειας – εάν έχουμε έρθει σε στενή επαφή με ένα μολυσμένο άτομο».
Τον Απρίλιο, περισσότερες από 130 ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της Διεθνούς Αμνηστίας και του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, δημοσίευσε μια επιστολή προειδοποιώντας για την επέκταση των μέσων παρακολούθησης εν μέσω της πανδημίας. «Τα κράτη δεν μπορούν απλώς να παραβλέψουν δικαιώματα όπως η ιδιωτική ζωή και η ελευθερία έκφρασης στο όνομα της αντιμετώπισης μιας κρίσης στη δημόσια υγεία», έγραψαν.
«Δεν λέμε ότι η τεχνολογία δεν μπορεί να διαδραματίσει ρόλο σε μια απάντηση στην πανδημία ή ότι η παρακολούθηση δεν μπορεί ποτέ να είναι σωστή», λέει η Rasha Abdul Rahim, αναπληρωτής διευθυντής του τμήματος τεχνολογίας της Διεθνούς Αμνηστίας. «Ωστόσο, η αυξημένη ψηφιακή παρακολούθηση πρέπει να ακολουθεί ορισμένες προϋποθέσεις εάν πρόκειται να συμβεί».
Οποιαδήποτε επιτήρηση, λέει η Abdul Rahim, πρέπει να είναι αναλογική, να περιορίζεται σε αυτό που είναι απολύτως απαραίτητο. Η ελάχιστη ποσότητα ιδιωτικών δεδομένων θα πρέπει να συλλέγεται, για σκοπούς που σχετίζονται μόνο με την αντιμετώπιση της πανδημίας. Επιπλέον, οι δυνάμεις επιτήρησης που σχετίζονται με τον κορωνοϊό θα πρέπει να έχουν μια ρήτρα λήξης ισχύος, η οποία λήγει μετά από μια συγκεκριμένη περίοδο για να διασφαλίσει ότι δεν θα συνεχιστούν επ’ αόριστον. «Αν η ιστορία μάς έχει διδάξει κάτι, στην εποχή μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, είναι ότι όταν οι κυβερνήσεις θέσουν σε εφαρμογή μέτρα επιτήρησης είναι πολύ δύσκολο να τα πάρουν πίσω», λέει.
Η ανησυχία δεν είναι υποθετική, σημειώνει το Bloomberg. Ορισμένες κυβερνήσεις έχουν ήδη εκμεταλλευτεί την κρίση του κορωνοϊού για να εδραιώσουν την εξουσία και να προωθήσουν μέτρα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να στοχεύσουν πολιτικούς αντιπάλους.
Στην Καμπότζη, η κυβέρνηση πρόσφατα ψήφισε έναν νέο νόμο που παρέχει ευρείες εξουσίες για την παρακολούθηση των επικοινωνιών, τον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης, την κατάσχεση ιδιωτικών αγαθών και τον περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας. Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναφέρουν ότι οι αρχές της χώρας χρησιμοποιούν την πανδημία ως κάλυψη για τη σύλληψη ακτιβιστών.
Στο Ισραήλ, η κυβέρνηση εξουσιοδότησε το πρακτορείο κατασκοπείας της να χρησιμοποιήσει ένα σύστημα σχεδιασμένο για την αντιτρομοκρατία για να παρακολουθεί εκατομμύρια τηλέφωνα πολιτών κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Εν τω μεταξύ, με τα γραφεία μετανάστευσης κλειστά λόγω της κρίσης, οι ισραηλινές αρχές ανέθεσαν στους Παλαιστίνιους που ζουν στο Ισραήλ να «κατεβάσουν» μια εφαρμογή για να επαληθεύσουν την κατάσταση διαμονής τους. Η εφαρμογή, ωστόσο, φαίνεται να έχει διπλό σκοπό. Σύμφωνα με μια έκθεση στο Haaretz, επιτρέπει στον ισραηλινό στρατό να παρακολουθεί τις κινήσεις τους και τα μηνύματα που λαμβάνονται στα τηλέφωνά τους.
Στην Ουγγαρία, ο ακροδεξίος εθνικιστής πρωθυπουργός της χώρας, Βίκτορ Ορμπάν, αποφασίζει τώρα με διάταγμα – το κοινοβούλιο έχει ανασταλεί, διαλύοντας ουσιαστικά τη δημοκρατία στη χώρα. Εν τω μεταξύ, στη Βουλγαρία, η κυβέρνηση αύξησε τις δυνάμεις παρακολούθησης των ατόμων που έχουν τεθεί σε καραντίνα. Οι επικριτές λένε ότι ο νόμος επιτρέπει στην αστυνομία, χωρίς δικαστική εξουσία, να κατασκοπεύει τα αρχεία τηλεφώνου και διαδικτύου των ανθρώπων.
«Ακόμα κι αν αποδεχτούμε την κατάργηση απορρήτου ως τιμή που αξίζει να πληρώσουμε, παραμένουν ερωτήματα σχετικά με το πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι η επιτήρηση ως εργαλείο για την καταπολέμηση του Covid-19», αναφέρει το Bloomberg. Σύμφωνα με τις αρχές του Ισραήλ, οι μέθοδοι παρακολούθησης των τηλεφώνων έχουν μέχρι στιγμής βοηθήσει στον εντοπισμό περισσότερων από 4.000 επαληθευμένων περιπτώσεων κορωνοϊού στη χώρα. Όμως, δοκιμές παρόμοιας τεχνολογίας σε άλλες περιοχές παρέχουν ελάχιστα στοιχεία επιτυχίας.
«Το δέλεαρ της αυτοματοποίησης της επίπονης διαδικασίας ανίχνευσης επαφών είναι προφανές. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, κανείς δεν έχει αποδείξει ότι είναι δυνατόν να το κάνει αξιόπιστα παρά τις πολλές ταυτόχρονες προσπάθειες», κατέληξαν οι ερευνητές στο Brookings Institution τον Απρίλιο. «Καμία έξυπνη τεχνολογία – μόνη της – δεν θα μας βγάλει από αυτήν την άνευ προηγουμένου απειλή για την υγεία και την οικονομική σταθερότητα».
«Πολλές από τις προσεγγίσεις που ακολουθούν οι κυβερνήσεις δεν έχουν δοκιμαστεί ποτέ πριν. Είμαστε εργαστηριακά ποντίκια σε ένα τεχνολογικό πείραμα και μπορεί να χρειαστούν χρόνια πριν μάθουμε τα αποτελέσματα. Σε ορισμένες χώρες, οι μορφές ψηφιακής παρακολούθησης θα προσφέρουν αναμφίβολα κάποιες χρήσιμες πληροφορίες, βοηθώντας τους επιδημιολόγους να κατανοήσουν καλύτερα την εξάπλωση του ιού. Σε άλλες, οι κυβερνήσεις θα χρησιμοποιήσουν τη στιγμή για να επεκτείνουν την εμβέλεια της επεμβατικής τεχνολογίας, με μικρό όφελος για την ανάκαμψη της πανδημίας. Και τα δύο αυτά αποτελέσματα, όπως ο ίδιος ο ιός, θα αφήσουν μια κληρονομιά που θα γίνει αισθητή από τις μελλοντικές γενιές», αναφέρεται στο άρθρο.
Για τη Shoshana Zuboff, συγγραφέα του «The Age of Surveillance Capitalism» και καθηγήτρια στο Harvard Business School, ένας από τους κύριους κινδύνους είναι ότι τα δημοκρατικά έθνη κινούνται προς αυταρχικά μοντέλα στις προσπάθειές τους να περιορίσουν το Covid-19. «Εκείνοι που έχουν εξουσία έχουν καταλάβει εδώ και πολύ καιρό ότι οι καιροί της κρίσης είναι ευκαιρίες για καταστάσεις εξαίρεσης που επιτρέπουν την ομαλοποίηση κάθε είδους παρανομίας», λέει η Zuboff. Ωστόσο, η προοπτική της μετά την πανδημία παραμένει αισιόδοξη. «Δεν συμφωνώ ότι είμαστε καταδικασμένοι στο μέλλον της βιοεπιτήρησης και της δυστοπίας», λέει. «Εδώ, δεν υπάρχει τίποτα αναπόφευκτο. Πρέπει να ξυπνήσουμε. Και πρέπει να προχωρήσουμε μπροστά, διπλασιάζοντας τη δημοκρατία ως διέξοδο από αυτό».
