Ενα από τα θέματα κοινωνικής πολιτικής που πρέπει οπωσδήποτε να ανέβει κλίμακα στις προτεραιότητες της κυβέρνησης είναι το στεγαστικό πρόβλημα. Η προσφορά ενοικιαζόμενης κατοικίας είναι πλέον πολύ ακριβή, ο περιορισμός των δανειοδοτήσεων έχει πλήξει τις ιδιότητες κατασκευές, ενώ παρατηρούνται θεσμικά ελλείμματα και καθυστερήσεις λήψεως μέτρων όσον αφορά τόσο τα ενοίκια γενικά όσο και τη στέγαση ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού. Μην ξεχνάμε ότι το στεγαστικό επηρεάζει άμεσα και το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας.
Παράγοντες, όπως η οικονομική κρίση, η κερδοσκοπία στα ακίνητα, τα αντικρουόμενα συμφέροντα ενοικιαστών και ιδιοκτητών, τα «κλειστά» ακίνητα που δεν διατίθενται από τους ιδιοκτήτες τους για διάφορους λόγους, οι βραχυχρόνιες Airbnb μισθώσεις, η φορολογική αντιμετώπιση, ο περιορισμένος δανεισμός για την κατασκευή ή ανακαίνιση κατοικίας, σε συνδυασμό με τις αυξημένες ανάγκες στέγασης και τον περιορισμό των εισοδημάτων λόγω της ακρίβειας, συνθέτουν ένα εκρηκτικό παζλ. Ητοι ένα επείγον πρόβλημα, που απαιτεί προσοχή και λήψη άμεσων μέτρων, για να μη φτάσουμε να αντιμετωπίσουμε φαινόμενα Βαρκελώνης, όπου τουρίστες αντιμετώπισαν εκδηλώσεις αγανάκτησης από ντόπιους λόγω της μη διαθεσιμότητας προς αυτούς οικονομικά προσιτής ενοικιαζόμενης κατοικίας.
Στην Ευρωπαϊκή Ενωση έχει επισημανθεί το πρόβλημα και η ανάγκη σταθεροποίησης των ενοικίων, πλην όμως εξακολουθούν να προτείνονται από τα όργανά της έμμεσες συστάσεις και ήπιες κατευθυντήριες γραμμές, όπως το Σχέδιο Δράσης της Εταιρικής Συνεργασίας για την Κατοικία (Urban Agenda for the EU). Δηλαδή, δεν έχουν ληφθεί ακόμα σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο δραστικά μέτρα, όπως Οδηγίες και Κανονισμοί, που να επηρεάσουν αποφασιστικά τον τομέα της στεγαστικής πολιτικής των χωρών-μελών. Σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης όμως ήδη τα ενοίκια αυξάνονται πιο γρήγορα από τα εισοδήματα. Σαν αντίδραση, αρκετές χώρες διαθέτουν μηχανισμούς ελέγχου των ενοικίων ή δίκτυα διαμεσολάβησης δημοσίου χαρακτήρα μεταξύ ιδιοκτητών και ενοικιαστών.
Τα προγράμματα επιδοτήσεων ενοικίου του υπουργείου Εργασίας για ανέργους και εργαζόμενους χαμηλού εισοδήματος και του υπουργείου Παιδείας για τους φοιτητές έχουν επικροτηθεί ως καλές πρακτικές. Επίσης, τα προγράμματα «Σπίτι Μου». Απαιτούνται όμως επιπλέον παρεμβάσεις και δράσεις, όπως η παροχή κινήτρων προς τους ιδιοκτήτες για συγκράτηση των ενοικίων και το άνοιγμα των κενών ακινήτων τους. Η διάθεση ακινήτων του Δημοσίου ή άλλων ΝΠΔΔ με φθηνό ενοίκιο προς κοινωνικά και οικονομικά ευάλωτους είναι επίσης μια καλή ιδέα.
Η χρήση των ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων, που παρέχουν η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ή η Τράπεζα Ανάπτυξης του Συμβουλίου της Ευρώπης, μπορεί να είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη όχι μόνο στο γενικότερο ζήτημα της διατήρησης των ενοικίων σε χαμηλά επίπεδα διά της προσφοράς φθηνών ακινήτων μέσω προγραμμάτων τους, αλλά και στο ζήτημα της κατασκευής ακινήτων με κατάλληλες προδιαγραφές για τους ανθρώπους με αναπηρίες.
Ειδικά για τους συμπολίτες μας που αντιμετωπίζουν μια σωματική ή πνευματική κατάσταση που τους δυσκολεύει περισσότερο από άλλους στην καθημερινότητά τους, θα πρέπει για άλλη μια φορά να επισημανθεί ότι οι υποδομές στην Ελλάδα είναι δυστυχώς ακόμα ανεπαρκείς για ανάπηρους και ηλικιωμένους, ότι αν έχουμε ενστερνιστεί την αποϊδρυματοποίηση ως την καταλληλότερη πολιτική στην πράξη, τότε θα πρέπει να φροντίσουμε να υπάρξει χρηματοδοτικό και πολεοδομικό πλαίσιο για ασφαλείς και κατάλληλες κατοικίες και ότι αν θέλουμε να εξασφαλιστεί η ισότιμη συμμετοχή στην κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας, θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για αυτήν, πράγμα που περνάει πρώτα πρώτα από την ασφάλεια της κατάλληλης εστίας.
* Πρώην υποδιοικητής του e-ΕΦΚΑ
