Ο νόμος για το επιτελικό κράτος ήταν ο πρώτος που συντάχθηκε και ψηφίστηκε από τη νεοεκλεγείσα τότε, τον Ιούλιο του 2019, κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη. Μεταξύ άλλων, έθετε κανόνες στη λειτουργία του Μεγάρου Μαξίμου και των υπουργείων, άλλαζε την οργάνωση και λειτουργία του γραφείου του πρωθυπουργού και της κυβέρνησης, ενώ βελτίωνε τον συντονισμό και την εποπτεία του κυβερνητικού έργου.
Αυτό, ωστόσο, ήταν το πρώτο από τα δύο μεγάλα βήματα που είχε σχεδιάσει ο πρωθυπουργός με το επιτελείο του για την αλλαγή του μοντέλου διακυβέρνησης της χώρας. Το δεύτερο, το οποίο έχει ήδη προαναγγείλει ως «Επιτελικό Κράτος 2» ο υπουργός Επικράτειας, Γιώργος Γεραπετρίτης, αφορά πλέον το ξεκαθάρισμα των χιλιάδων αρμοδιοτήτων που κατανέμονται μεταξύ υπουργείων, Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, δήμων και περιφερειών, την ορθολογική κατανομή τους και -κυρίως- τη δημιουργία ενός μόνιμου μηχανισμού, που θα αποτρέπει να δημιουργηθεί ξανά στο μέλλον ένα τέτοιο «κουβάρι» αρμοδιοτήτων. Με τον μηχανισμό αυτόν, θα συζητώνται κάθε φορά οι αρμοδιότητες που ανακύπτουν από κάθε νομοσχέδιο που ψηφίζεται από τη Βουλή, θα εκτιμάται η αναγκαιότητά τους και θα λαμβάνεται ξεχωριστή απόφαση για το επίπεδο στο οποίο θα ανατίθενται.
Αυτό, λοιπόν, το δεύτερο μεγάλο βήμα δεν θα γίνει με ένα μόνο νομοσχέδιο, αλλά με μια σειρά παρεμβάσεων, τις οποίες σχεδιάζει εδώ και μήνες ο υπουργός Εσωτερικών, Μάκης Βορίδης, με τους συνεργάτες του, σε συνεννόηση με τον πρωθυπουργό, καθώς και τον υπουργό Επικρατείας Γ Γεραπετρίτη. Το φθινόπωρο, ωστόσο, αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή ένα κομβικό κομμάτι των παρεμβάσεων αυτών, το νομοσχέδιο για τον διαχωρισμό των αρμοδιοτήτων μεταξύ κεντρικής διοίκησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α’ και Β’ Βαθμού, με στόχο, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού μηχανισμού ελέγχου και κατανομής των κρατικών αρμοδιοτήτων. Αλλες σημαντικές παρεμβάσεις που αναμένονται είναι η κωδικοποίηση και ο Ενιαίος Κώδικας Αυτοδιοίκησης, καθώς και η αναβάθμιση των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων της χώρας.
Εδώ βρίσκεται ίσως και το σημείο-κλειδί της όλης μεταρρύθμισης: Η μεταφορά τέτοιων και τόσων αρμοδιοτήτων από το κεντρικό κρότος προς τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, ώστε πλέον τα υπουργεία να έχουν έναν επιτελικό και στρατηγικό ρόλο. Να διαμορφώνουν, δηλαδή, τις πολιτικές και στη συνέχεια να εποπτεύουν και να συντονίζουν την υλοποίησή τους και, έτσι, το κράτος ουσιαστικά να διοικεί με τρόπο αποκεντρωμένο. Για να γίνει αυτό, εξετάζεται, μεταξύ άλλων, τόσο η αύξηση του αριθμού των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων (από 7 σε 13, ώστε να αντιστοιχούν στις περιφέρειες) όσο και η ενίσχυσή τους με προσωπικό.
Η διαδικασία διαμόρφωσης του «Επιτελικού Κράτους 2» ξεκίνησε ουσιαστικά στην αρχή του 2022 και η ολοκλήρωσή της προγραμματίζεται να έχει γίνει μέχρι το τέλος του έτους. Στα μέσα Ιανουάριου, μιλώντας στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Περιφερειών, ο κ. Βορίδης είχε ανακοινώσει ότι ανοίγει ο διάλογος σε θεσμικό επίπεδο γύρω από το θέμα της περαιτέρω μεταβίβασης αρμοδιοτήτων στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, καθώς και της αξιολόγησης των υφιστάμενων αρμοδιοτήτων και κατά πόσο αυτές ασκούνται με ικανοποιητικό τρόπο ως προς τους στόχους που τίθενται.
Παράλληλα, είχε ξεκαθαρίσει ότι επί του παρόντος η κυβέρνηση δεν προ-τίθεται να μεταφέρει την Πρωτοβάθμια Υγεία και την Εκπαίδευση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και απαρίθμησε την πληθώρα αρμοδιοτήτων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, διευκρινίζοντας ότι η μεταφορά ορισμένων εξ αυτών προσκρούει στο Σύνταγμα, ενώ για άλλες θα μπορούσε να γίνει διάλογος.
ΑΛΛΑΓΕΣ
Ποιοι, είναι, όμως οι βασικοί άξονες του κυβερνητικού σχεδιασμού για την ολοκλήρωση της αλλαγής στο μοντέλο διακυβέρνησης της χώρας; Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, οι κεντρικοί άξονες είναι επτά και διαμορφώνονται ως εξής:
► Ανάλυση και αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης στο Δημόσιο ανά τομέα πολιτικής (ευθύνες, επικαλύψεις ευθυνών, πολυπλοκότητα κ.λπ.).
► Καταγραφή των βέλτιστων πρακτικών και της αντίστοιχης ευρωπαϊκής εμπειρίας.
► Εντοπισμός και καταγραφή των υπηρεσιών και των αρμοδιοτήτων που θα κατανεμηθούν στα διάφορα επίπεδα της Δημόσιας Διοίκησης (κεντρική κυβέρνηση, Αποκεντρωμένη Διοίκηση και Τοπική Αυτοδιοίκηση).
► Επανεξέταση της θεσμικής ικανότητας των τεχνικών υπηρεσιών των δήμων (εκσυγχρονισμός του πλαισίου λειτουργίας τους).
► Τροποποίηση του αντίστοιχου νομοθετικού πλαισίου για την ανακατανομή των αρμοδιοτήτων και των υπηρεσιών στα διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης, με αντίστοιχη ανακατανομή πόρων.
► Ανάπτυξη διαδικτυακής εφαρμογής για την ψηφιοποίηση των διατάξεων των Οργανισμών όλων των φορέων της Δημόσιας Διοίκησης. Η εφαρμογή στοχεύει στη δημιουργία ενός σημείου απόθεσης, συστηματικής καταγραφής και διανομής της οργανωσιακής πληροφορίας για όλη τη Δημόσια Διοίκηση.
► Ανάπτυξη συστήματος το οποίο θα χρησιμοποιηθεί ως κεντρικός μηχανισμός για την οργάνωση και την παρακολούθηση των πολιτικών πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, καθώς και της καλύτερης αξιοποίησης των πόρων της Δημόσιας Διοίκησης για την εφαρμογή των πολιτικών αυτών.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΜΕ ΟΡΙΖΟΝΤΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
Οι τέσσερις φάσεις της ολοκλήρωσης του σχεδιασμού για το «νέο κράτος»
Ως προς το χρονοδιάγραμμα, το πολυσύνθετο έργο που θα οδηγήσει στο «Επιτελικό Κράτος 2» θα αναπτυχθεί σε τέσσερις φάσεις. Η πρώτη έχει ήδη ξεκινήσει και αφορά την καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης (1.000 σελίδες είναι μόνο η νομοθεσία για την Αυτοδιοίκηση, όπως τονίζει χαρακτηριστικά αρμόδιος παράγοντας). Αφορά, επίσης, την αναζήτηση βέλτιστων πρακτικών, μοντέλων δηλαδή που έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία στο εξωτερικό και ιδιαίτερα σε κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, των οποίων το σύστημα διακυβέρνησης παρουσιάζει παρόμοια χαρακτηριστικά με το ελληνικό, ως προς την οργάνωση της κεντρικής διοίκησης και τη διαχείριση τομέων πολιτικής από αποκεντρωμένους και τοπικούς θεσμούς.
Η καταγραφή από μόνη της είναι τεράστιο έργο, καθώς αφορά την ανάλυση και αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης στο Δημόσιο ανά τομέα πολιτικής, τους τομείς πολιτικής στους οποίους αναπτύσσουν το έργο τους, τις ευθύνες που αναλαμβάνουν στον εκάστοτε τομέα πολιτικής και τις επικαλύψεις ευθυνών. Το ζήτημα των επικαλύψεων, εξάλλου, είναι κάτι που ανακύπτει με τρόπο δραματικό στις μεγάλες φυσικές καταστροφές, γρήγορα ωστόσο ξεχνιέται στη συνέχεια. Το κομμάτι αυτό, λοιπόν, υπολογίζεται να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος Ιουνίου, μαζί με τη δεύτερη φάση, που αφορά την καταγραφή αρμοδιοτήτων. Ο εντοπισμός και η καταγραφή αρμοδιοτήτων σε κάθε επίπεδο διοίκησης θα γίνουν στη Ανάπτυξη της πλατφόρμας και του συστήματος παρακολούθησης αρμοδιοτήτων μεταξύ των φορέων και καλύτερης αξιοποίησης των πόρων του Δημοσίου βάση αναγνώρισής τους σε πολλαπλά επίπεδα διακυβέρνησης: Ποιες αρμοδιότητες, π.χ., απαντώνται και στους δήμους και σε ένα υπουργείο ή και στις περιφέρειες και στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις; Η καταγραφή αφορά και το πλαίσιο που διέπει τις τεχνικές υπηρεσίες των δήμων (δημόσιες συμβάσεις). Θα ακολουθήσει το σχέδιο για την τυποποίηση, την κωδικοποίηση και τον εκσυγχρονισμό του πλαισίου λειτουργίας τους.
Η τρίτη φάση αφορά το νομοσχέδιο που προαναφέραμε και θα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, αποσαφήνιση αρμοδιοτήτων ανά επίπεδο διακυβέρνησης, άρση επικαλύψεων σε ίδια αντικείμενα, εισαγωγή νέων αρμοδιοτήτων σε φορείς, κατάργηση άλλων κ.λπ.
Η τέταρτη και τελευταία φάση, την οποία το Μαξίμου και το υπουργείο Εσωτερικών φιλοδοξούν να έχουν τελειώσει μέχρι τα Χριστούγεννα, είναι η ανάπτυξη της πλατφόρμας και του συστήματος παρακολούθησης αρμοδιοτήτων μεταξύ των φορέων. Θα πρόκειται, δηλαδή, για μια διαδικτυακή εφαρμογή για τη δημιουργία ενός μοναδικού σημείου συγκέντρωσης, συστηματικής καταγραφής και διανομής της πληροφορίας για όλη τη Δημόσια Διοίκηση. Ενα σύστημα, με άλλα λόγια, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί ως κεντρικός μηχανισμός για την οργάνωση και την παρακολούθηση των πολιτικών πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, καθώς και για την καλύτερη αξιοποίηση των πόρων του Δημοσίου για την εφαρμογή των πολιτικών αυτών.
(Του ΚΩΣΤΑ ΠΑΠΑΧΛΙΜΙΝΤΖΟΥ, Πηγή: Εφημερίδα Παραπολιτικά)
