«Η καινοτομία είναι πολύ σημαντική ιδίως όταν υπάρχει κρίση ή όταν η κοινωνία βρίσκεται μπροστά σε αλλαγές που καθιστούν αναγκαία την ανανέωση», τονίζει ο Κλάους Ζάιλερ, καθηγητής Επιχειρηματικότητας στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών του Μονάχου και επικεφαλής ενός από τα πιο επιτυχημένα Κέντρα Στήριξης της Επιχειρηματικότητας στην Ευρώπη (Strascheg Center for Entrepreneurship) σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Επειδή «το 86% των νεοφυών επιχειρήσεων προέρχονται από ακαδημαϊκούς ερευνητές, είναι πολύ σημαντικό να διασυνδεθούν πανεπιστήμια και οικονομία. Και αυτό λειτουργεί καλά στην Ελλάδα», η οποία «έχει την δυνατότητα να πρωτοπορήσει στην καινοτομία, ιδίως τώρα που ξεκινά νέους δρόμους, αναπτύσσει νέα μοντέλα, διασυνδέοντας τα πανεπιστήμια με την οικονομία», προσθέτει. Σημαντική κατά τον Κ. Ζάιλερ είναι «η δυναμική που αναπτύσσεται στο θέμα αυτό», ενώ βλέπει «μια πάρα πολύ θετική εξέλιξη ιδίως στην ανάπτυξη της συστημικής καινοτομίας. Στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, δημιουργούνται σταδιακά κόμβοι διασύνδεσης με επιχειρήσεις. Τέτοιου είδους συστημικές αλλαγές είναι η μεγάλη ευκαιρία, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη», τονίζει.
Προσθέτει δε ότι «οι ιδιαιτερότητες αποτελούν ένα τεράστιο πλεονέκτημα για την ανάπτυξη της συστημικής καινοτομίας στην Ευρώπη. Για αυτό αναζητάμε την συνεργασία εντός ΕΕ για την διαμόρφωση ενός “New deal for innovation”. Έτσι θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την Κίνα ή τις ΗΠΑ και θα επιτύχουμε το άλμα».
Υποστηρίζει, επίσης, ότι η κρίση του κορωνοϊού είναι μια τεράστια ευκαιρία για την καινοτομία στην Ευρώπη. Για την Ελλάδα είναι ευκαιρία «διότι μετά την οικονομική κρίση δεν έχει να χάσει τίποτα, μπορεί να αδράξει την ευκαιρία και να καλύψει τη διαφορά», ενώ αποδεικνύεται «πιο ανθεκτική, πιο προοδευτική» στην κρίση του κορωνοϊού από τη Γερμανία και «με τις συστημικές της δραστηριότητες στον τομέα την καινοτομίας θα βρίσκεται στο μέλλον σε πολύ καλύτερη κατάσταση», καταλήγει.
Αναλυτικά η συνέντευξη του Κλάους Ζάιλερ στον Αντώνη Πολυχρονάκη.
Κύριε καθηγητά, τι είναι καινοτομία;
Καινοτομία είναι ο νεωτερισμός, η αλλαγή, αλλά αυτό δεν αρκεί από μόνο του. Πρέπει μια ιδέα να μετατραπεί σε ένα νέο ή βελτιωμένο προϊόν ή σε υπηρεσία. Εάν απλώς υπάρχει μια νέα ιδέα η οποία δεν μεταφέρεται με επιτυχία στην αγορά δεν θα έκανα λόγο για καινοτομία. Η επιτυχία εξαρτάται από το πόσο ώριμη είναι η ιδέα. Υπάρχει επίσης και μια άλλη καινοτομία την οποία ξεχνάμε, η συστημική καινοτομία, πως, δηλαδή, μπορώ να αλλάξω μια κοινωνία με μια καινοτομία.
Γιατί είναι σημαντική για την οικονομία;
Διότι μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της παραγωγικότητας, άρα και της ποσότητας των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών και επομένως στην ανάπτυξη. Η καινοτομία είναι πολύ σημαντική ιδίως όταν υπάρχει κρίση ή όταν η κοινωνία βρίσκεται μπροστά σε αλλαγές που καθιστούν αναγκαία την ανανέωση. Οι επιχειρήσεις βρίσκονται αντιμέτωπες με τον διεθνή ανταγωνισμό και πρέπει, επίσης, να προσαρμοστούν για να επιβιώσουν. Και η Ελλάδα θέλει να εξασφαλίσει ευημερία στους πολίτες της και επομένως πρέπει να καινοτομεί, να προσφέρει κάτι νέο με προστιθέμενη αξία, το οποίο να είναι ενδιαφέρον για συνέργειες.
Ποιά είναι η σημασία της σύνδεσης οικονομίας και πανεπιστημίων;
Η γνώση που αποκομίζουμε από τα πανεπιστήμια δεν είναι αρκετή. Πρέπει να εφαρμόζεται στην πράξη και να αξιοποιούνται τα ταλέντα. Αλλά και οι επιχειρήσεις γίνονται πιο επιτυχημένες εάν διασυνδέονται με τα πανεπιστήμια. Επειδή οι ίδιες αδρανούν, αναζητούμε τις καινοτομίες ιδίως στα πανεπιστήμια. Το 86% των νεοφυών επιχειρήσεων προέρχονται από ακαδημαϊκούς ερευνητές. Δεν ενδιαφερόμαστε για καινοτομίες που βελτιώνουν υπάρχοντα προϊόντα, αλλά για νέες τεχνολογίες οι οποίες μπορούν να αλλάξουν ολόκληρα οικοσυστήματα καινοτομίας. Μπορούμε να δημιουργήσουμε εντελώς καινούρια πράγματα εάν παροτρύνουμε τα νέα ταλέντα, τα αξιοποιήσουμε, τα φέρουμε σε επαφή με επιχειρήσεις οι οποίες έχουν πρόσβαση στην αγορά. Εάν το καταφέρουμε θα διαμορφώσουμε ένα νέο μέλλον. Είναι πολύ σημαντικό να διασυνδεθούν πανεπιστήμια και οικονομία. Και αυτό λειτουργεί καλά στην Ελλάδα.
Η Ελλάδα όμως κατατάσσεται στην 119 θέση μεταξύ 131 χωρών στον δείκτη συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων και πανεπιστημίων (Global Innovation Index)…
Οι αριθμοί των δεικτών δεν με ενδιέφεραν ποτέ ιδιαίτερα. Το πρόβλημα το είχαμε και στη Γερμανία. Τα τελευταία 10 χρόνια όμως αλλάζει αυτό διότι μας προσπερνούν άλλες χώρες και οι σημερινές επιτυχίες μας οφείλονται περισσότερο σε προγράμματα προηγουμένων δεκαετιών που καρποφορούν. Το σημαντικό για μένα είναι η δυναμική που αναπτύσσεται, και η Ελλάδα τα πάει καλά στο θέμα αυτό, βλέπω μια πάρα πολύ θετική εξέλιξη, ιδίως στην ανάπτυξη της συστημικής καινοτομίας. Στο πανεπιστήμιο της Αθήνας δημιουργούνται σταδιακά κόμβοι διασύνδεσης με επιχειρήσεις οι οποίες θέλουν να αξιοποιήσουν καινοτομίες της ακαδημαϊκής έρευνας. Τέτοιου είδους συστημικές αλλαγές είναι η μεγάλη ευκαιρία, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη.
Γιατί είναι μεγάλη ευκαιρία ειδικά για την Ελλάδα;
Η Ελλάδα μετά την οικονομική κρίση δεν έχει να χάσει τίποτα και μπορεί να αδράξει την ευκαιρία. Η Γερμανία αντιθέτως επειδή δεν περνά κρίση επαναπαύθηκε και είναι πιο διστακτική. Η Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι εξελίσσεται και βρίσκεται σε ανοδική πορεία, έχει την δυνατότητα να πρωτοπορήσει στον τομέα αυτό. Εδώ βλέπω την μεγάλη της ευκαιρία, ιδίως τώρα που ξεκινά νέους δρόμους, αναπτύσσει νέα μοντέλα, διασυνδέοντας τα πανεπιστήμια με την οικονομία. Και ο νυν υφυπουργός Καινοτομίας είναι επίσης ανοικτός στη συστημική προσέγγιση της καινοτομίας. Αυτός είναι και ο ορθότερος δρόμος. Είναι επίσης πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι η Ελλάδα θέτει στο επίκεντρο τη συστημική καινοτομία, ενώ στη Γερμανία οι υπουργοί ενισχύουν περισσότερο υφιστάμενες επιχειρήσεις, αν και το ποσοστό αποτυχίας φτάνει στο 95%.
Πώς μπορεί η ΕΕ να ανταγωνιστεί χώρες όπως η Κίνα ή οι ΗΠΑ;
Πρέπει να επεξεργασθούμε ένα μοντέλο ανάπτυξης συμβατό με τον δημοκρατικό τρόπο ζωή μας, την ελευθερία και τον σεβασμό του περιβάλλοντος, την προστασία του κλίματος. Ένα μοντέλο στο οποίο να συμβαδίζουν η εξέλιξη της τεχνολογίας με την ποιότητα ζωής και την καινοτομία που να αποτελέσει πρότυπο για τους άλλους. Μπορούμε να κινητοποιηθούμε αντί να τρέχουμε πίσω από τους άλλους. Η καινοτομία μπορεί να συμβάλει σε αυτό.
Αποτελεί εμπόδιο στην καινοτομία η ποικιλομορφία της Ευρώπης;
Ο ανταγωνισμός Βερολίνου-Μονάχου, δύο πόλεων με διαφορετικό τρόπο ζωής, κρίναμε ότι δεν έχει κανένα νόημα, και έτσι δημιουργήσαμε ένα πρόγραμμα ανταλλαγών. Αυτό θα ήταν καλό να γίνει και σε επίπεδο Ευρώπης. Εφόσον μοιραζόμαστε κοινές αξίες, πλην Πολωνίας και Ουγγαρίας, οι ιδιαιτερότητες αποτελούν ένα τεράστιο πλεονέκτημα για την ανάπτυξη της συστημικής καινοτομίας και μια τεράστια ευκαιρία να μάθουμε ο ένας από τον άλλον. Για αυτό αναζητάμε την συνεργασία εντός ΕΕ για την διαμόρφωση ενός «New deal for innovation».
Δηλαδή;
Πώς θα θέσουμε, δηλαδή, όλοι μαζί στο επίκεντρο την συστημική καινοτομία. Αυτό κάνουν ήδη το Μόναχο, η Αθήνα και τρεις άλλες πόλεις. Συνδέουμε πέντε ευρωπαϊκά οικοσυστήματα καινοτομίας τα ταλέντα και τις ιδέες τους με καθιερωμένες και νεοφυείς επιχειρήσεις. Πρόκειται για μια έξοχη ιδέα. Μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλον αντί να ανταγωνιζόμαστε μεταξύ μας και να κάνουμε δύσκολη τη ζωή ο ένας του άλλου. Έτσι θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την Κίνα ή τις ΗΠΑ και θα επιτύχουμε το άλμα. Έτσι βλέπω το μέλλον της Ευρώπης. Ο καθένας μόνος δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τις χώρες αυτές.
Μπορεί η καινοτομία να συμβάλλει στην πολυσυζητημένη ψηφιακή και πράσινη αλλαγή στην Ευρώπη;
Το σημαντικότερο είναι να αξιοποιήσουμε την ψηφιοποίηση ως βάση για να δημιουργήσουμε κάτι νέο, δεν είναι αυτοσκοπός. Σε ό,τι αφορά την πράσινη ανάπτυξη θα αναφέρω το παράδειγμα της κρίσης του κορωνοϊού. Όταν μας απασχολεί κάτι άμεσα καινοτομούμε απίστευτα γρήγορα. Πρέπει να δούμε τον πλανήτη ως «εχθρό» για να δράσουμε άμεσα καινοτόμα.
Θα πρέπει δηλαδή να δούμε την κρίση του κορωνοϊού ως ευκαιρία και όχι ως εμπόδιο;
H κρίση του κορωνοϊού είναι μια καταστροφή αλλά είναι και μια τεράστια ευκαιρία, και για την Ελλάδα, διότι μπορεί να καλύψει τη διαφορά. Η επικοινωνία έγινε πιο γρήγορη, μπορέσαμε να διεθνοποιηθούμε πιο γρήγορα, οι μετακινήσεις δεν χρειάζονται τόσο, μπορούμε να δημιουργήσουμε εντελώς νέους συνεργατικούς σχηματισμούς (cluster) πέραν των συνόρων, μάθαμε από την κρίση πώς να αντιμετωπίζουμε μεγάλες κρίσεις, πώς θα γίνουμε πιο γρήγορα καινοτόμοι και σε άλλους τομείς, όπως η πράσινη συμφωνία ή η κλιματική αλλαγή. Γι’ αυτό την βλέπω ως μια τεράστια ευκαιρία, αλλά και για να ανακατέψουμε την τράπουλα. Πρέπει να κάνουμε το καλύτερο δυνατόν. Από αυτό θα εξαρτηθεί ποιος θα συνέλθει πιο γρήγορα και θα έχει το πλεονέκτημα. Στην Γερμανία έχουμε μεγαλύτερο φόβο να προσαρμοστούμε, ενώ στο θέμα αυτό η Ελλάδα είναι πιο ανθεκτική, πιο προοδευτική.
Πώς καταφέρνει όμως η Γερμανία να είναι στην ομάδα των «ισχυρών καινοτόμων» του ευρωπαϊκού πίνακα αποτελεσμάτων για την καινοτομία 2021;
Θα μπορούσαμε να είμαστε πολύ πιο μπροστά. Όλα γίνονται πολύ αργά, παρά την συμβολή των Πρασίνων. Ήμασταν πρώτοι στην ηλιακή ενέργεια, αλλά τώρα προηγείται η Κίνα. Ένας υπουργός είχε την γνώμη ότι πρέπει να διατηρήσουμε τoν λιγνίτη, σταματήσαμε την υποστήριξή της και μείναμε πίσω. Είχαμε εξελίξει ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο αλλά δεν τολμήσαμε να προχωρήσουμε. Χάσαμε χρόνο και η καινοτομία χρειάζεται χρόνο. Πρέπει να είμαστε προσανατολισμένοι στο μέλλον και όχι σε βραχυπρόθεσμες λύσεις.
Πώς καταφέρνει η Άνω Βαυαρία, το Μόναχο να είναι από τις πιο καινοτόμες περιφέρειες της Ευρώπης;
Το Μόναχο είναι καινοτόμο επειδή στη δεκαετία του ΄60 ήταν φτωχό και τότε ενεργοποιηθήκαμε, ώστε να έχουμε σήμερα το αποτέλεσμα. Ο στόχος μας τώρα είναι να δρούμε καινοτόμα και να συνδέουμε την γνώση με την επιχειρηματικότητα. Γι’ αυτό και πιστεύω ότι η Ελλάδα, με τις συστημικές της δραστηριότητες στον τομέα την καινοτομίας, θα βρίσκεται στο μέλλον σε πολύ καλύτερη κατάσταση. Το κακό είναι ότι οι πολιτικοί μας δεν σκέφτονται με τέτοιο ορίζοντα και δεν λαμβάνουν θαρραλέες αποφάσεις τις οποίες οι πολίτες θα εκτιμήσουν. Το κράτος δεν χρειάζεται να ενισχύει άμεσα την καινοτομία, αλλά να προετοιμάζει το πλαίσιο. Παράδειγμα το Silicon Valley. Μπορούμε να το αντιγράψουμε.
