Μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα η συζήτηση για τη σοσιαλδημοκρατία φούντωσε θεωρητικές αναλύσεις και διακηρύξεις ιδεών είδαν το φως της δημοσιότητας. Στη ζώσα πολιτική κατάσταση η χώρα και οι πολίτες ζητάνε λύσεις.
Οι θέσεις των υποψηφίων για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ προσδιορίζουν ένα ευρύ πλαίσιο αξιών και αρχών που θεμελιώνονται στην ιστορική βάση και εξέλιξη του σοσιαλδημοκρατικού κινήματος. Τα βασικά χαρακτηριστικά των κομμάτων αυτών στον ευρωπαϊκό χώρο, είναι γνωστά και κοινα:
Μαζικά και δημοκρατικά κόμματα που αγκάλιασαν κύρια τον κόσμο της εργασίας και τις ευρύτερες λαικές τάξεις.
Το κοινωνικό κράτος δικαίου, με τη διασφάλιση των κοινωνικών αγαθών και υπηρεσιών, αποτελούσε τον πυρήνα των σοσιαλδημοκρατικών πολιτικών.
Οι θεσμοί του αναπτυξιακού και κοινωνικού διαλόγου. (συνδικάτα – εργοδότες – κράτος – ΤΑ) κυριάρχησαν σε όλο τον 20ο αιώνα μετά την μεταπολίτευση.
Το άπλωμα ελευθεριών και δικαιωμάτων στον κόσμο της εργασίας με απώτερο στόχο τη χειραφέτηση των πολιτών, ήταν κοινό γνώρισμα.
Η αποκέντρωση των εξουσιών του κράτους με διάχυση της ανάπτυξης και των εισοδημάτων τοπικά και κλαδικά, μέσα από διαδικασίες συμμετοχής του λαού με δημοκρατικό προγραμματισμό, έγιναν πράξη.
Τα κοινωνικά στρώματα που πλαισίωσαν τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, ήταν οι δυνάμεις της εργασίας, των λαϊκών τάξεων και των ελευθεροεπαγγελματιών, των διανοούμενων και γενικά των «μη προνομιούχων».
Στη μεταπολίτευση ιδρύθηκε και θεμελιώθηκε, στη χώρα μας από τον Αν. Παπανδρέου, το σοσιαλδημοκρατικό λαϊκό κίνημα του ΠΑΣΟΚ.
Από την ίδρυσή του χαρακτηρίστηκε από τον Καραμανλή ως «η αριστερά της αριστεράς». Ο δρόμος προς την εξουσία σημαδεύτηκε από το μεγάλο ρεύμα της «Αλλαγής». Η επαναφορά στην εξουσία το 1993, λαμβάνοντας υπόψη τις διεθνείς και ευρωπαϊκές εξελίξεις (ΟΝΕ), οδήγησε τον Αν. Παπανδρέου να μιλήσει για τον «εκσυγχρονισμό με ανθρώπινο πρόσωπο». Μήνυμα που σημάδεψε, με τον Κ. Σημίτη, τον κύκλο του εκσυγχρονισμού, ως δύναμη εξουσίας για οκτώ και πλέον χρόνια διακυβέρνησης. Μπορεί το 2004 να έχασε το ΠΑΣΟΚ τις εκλογές, αλλά η επιρροή της παράταξης παρέμεινε πολύ ψηλά γύρω στο 40%. Σύντομα ο λαός το 2009 με μεγάλη πλειοψηφία 45%, ο λαός εμπιστεύθηκε και πάλι το ΠΑΣΟΚ. Το «ανέτοιμο» και «ανυπόληπτο» κράτος σε συνδυασμό με την πίεση των γεγονότων (χρεοκοπία) και την ανικανότητα διαχείρισης βούλιαξε το ΠΑΣΟΚ στον αστερισμό των μικρών κομμάτων.
Σε όλη την μακρά περίοδο διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ τα βασικά κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά προτάγματά του με μεγάλες επιτυχίες, αλλά και με απογοητεύσεις, έγιναν πράξεις.
Το ΠΑΣΟΚ στην ιστορική του διαδρομή ήταν από τα μαζικότερα σοσιαλδημοκρατικά κινήματα στην Ευρώπη. (Το «κομματαρχιικό» πελατειακό πολιτικό σύστημα ακυρώθηκε ή περιορίσθηκε σε μεγάλο βαθμό. Σήμερα επανέρχεται με τη μορφή σύγχρονων μηχανισμών οπαδών, χωρίς δημοκρατικές λειτουργίες).
Στρατηγική επιλογή, με την ανάληψη της εξουσίας, για το ΠΑΣΟΚ ήταν το «γκρέμισμα» του κράτους της δεξιάς. Η αποκέντρωση της εξουσίας (Τ.Α. – Περιφέρεια) έλαβε «σάρκα και οστά». Θεσμοί που άντεξαν και αντέχουν στον χρόνο.
Το κοινωνικό κράτος δικαίου (ΕΣΥ – Κατοικία – Πρόνοια – Ασφάλιση – Προστασία της εργασίας, τα περήφανα γηρατειά) διασφάλισε ένα αξιοπρεπές επίπεδο ζωής στον πολίτη. (Με το ΠΑΣΟΚ ένιωσε ο λαός τη φροντίδα της Πολιτείας). Στόχος η χειραφέτηση του πολίτη, άλλως η κοινωνική απελευθέρωση.
Η Περιφερεαική κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη, με δημοκρατικό προγραμματισμό έδωσε φωνή στις τοπικές κοινωνίες και την ύπαιθρο.
Στο πεδίο των ελευθεριών και των δικαιωμάτων, έγιναν σημαντικά βήματα για την στήριξη των συλλογικών επαγγελματικών και κοινωνικών δομών.
Σε όλους αυτούς τους κεντρικούς πυλώνες, που περιγράφουμε σήμερα υπάρχει τεράστια υστέρηση και οπισθοδρόμηση. Οι σοσιαλδημοκρατικές αξίες, αρχές και πολιτικές επανέρχονται στο κέντρο της πολιτικής σκηνής.
Πιστεύω ότι η μόνη διέξοδος από τη σημερινή πραγματικότητα της στασιμότητας, είναι η επαναφορά στο προσκήνιο και στη ζώσα πολιτική σκηνή των πολιτικών της σοσιαλδημοκρατίας προσαρμοσμένων στο τωρινό περιβάλλον. «Καιρόν Γνώθι» μάθε τι συμβαίνει γύρω σου.
Πέραν από τις θεωρητικές αναζητήσεις, γιατί υποχώρησε η σοσιαλδημοκρατία στην Ε.Ε., καθώς γιατί φαίνεται να επανέρχεται στο προσκήνιο (στον Βορρά και στον Νότο), που ασφαλώς έχουν ενδιαφέρον, αφού το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι μάς αφορά άμεσα, πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας σε πρακτικά ζητούμενα και πολιτικές που αφορούν τις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις. Να μιλήσουμε για το επόμενο βήμα της δημοκρατικής παράταξης μετά την κάλπη.
Στις τρέχουσες εξελίξεις, για την ανασύνταξη του ΠΑΣΟΚ, η νέα ηγεσία θα πρέπει να διαμορφώσει συλλογική συνείδηση για το ποιο κόμμα θέλουμε και έχει ανάγκη, η πολιτική και κοινωνική ζωή του τόπου. Κόμμα χαρισματικών αρχηγών και προσωπικοτήτων ή κόμμα δημοκρατικό, μαζικό, μεταρρυθμιστικό με ρεαλιστικές πολιτικές που να δίνει απαντήσεις στις ανάγκες της πατρίδας και των πολιτών. Οι στρατηγικές επιλογές για την άσκηση της εξουσίας πρέπει να είναι καθαρές και κατανοητές. Το μοντέλο διακυβέρνησης και η διαχείριση της εξουσίας πρωταρχικός στόχος.
Η αποκέντρωση του «επιτελικού κράτους», το «κοινωνικό κράτος» που συρρικνώνεται, και ευδοκιμούν οι πατερναλιστικές, επιδοματικές πολιτικές («πάρε και εσύ κάτι»), η αποδυνάμωση των συλλογικοτήτων, ο περιορισμός του δημοκρατικού και αναπτυξιακού προγραμματισμού, ο δραματικός περιορισμός δικαιωμάτων και ελευθεριών είναι ορισμένα από τα βασικά πεδία αντιπαράθεσης και σύγχυσης με τις πολιτικές της τωρινής διακυβέρνησης. Καθώς επίσης επιλογές διακριτές από τα προτάγματα τις «προοδευτικής διακυβέρνησης» της άλλης αριστεράς.
Η δεξιά παράταξη, καβάλα στις καπιταλιστικές καινοτομίες (τεχνολογία, ψηφιακός κόσμος, τεχνητή νοημοσύνη κ.ά.) προσπαθεί να εμφανισθεί στην κοινή γνώμη ως πολιτική δύναμη μεταρρυθμιστική και νεοτεριστική.
Γκρεμίζει όμως με τις πολιτικές της όλες τις αρχές και τους θεσμούς που το ΠΑΣΟΚ θεμελίωσε μετά την μεταπολίτευση. Με πρόσχημα την οικονομική κρίση και σήμερα την πανδημία το «κράτος πρόληψης» έχει αντικατασταθεί με το «κράτος καταστολής». Το μοντέλο διακυβέρνησης, ως ενός ανδρός αρχή, έχει πάρει ολιγαρχικά χαρακτηριστικά (μιας μικρής ελίτ πολιτικών και τεχνοκρατών). Με απλά λόγια. Ο τόπος κυβερνάται με διαγγέλματα και έκτακτα μέτρα, χωρίς καμία συμμετοχή θεσμών και πολιτών. Η Δημοκρατία χωρίς το οξυγόνο της συμμετοχής των πολιτών ασφυκτιά.
Η αποκατάσταση του κοινωνικού κράτους δικαίου το επόμενο βήμα (Υγεία – Κατοικία – Πρόνοια – Ασφάλιση). Κόντρα στις πατερναλιστικές, επιδοματικές πολιτικές και τα έκτακτα μέτρα, πάρε και εσύ κάτι. Κόντρα στις μεγάλες ανισότητες και αδικίες και στον περιορισμό τις θεσμικής προστασίας της εργασίας.
Το επόμενο βήμα της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ, πρέπει να επικαιροποιήσει των βασικών αρχών, σκέψεων και πολιτικών της σοσιαλδημοκρατίας, με βάση τις εξελίξεις, στην Ευρώπη και στη χώρα μας, αποτελέι πρώτιστο καθήκον. Η ποιότητα του πολιτικού διαλόγου θα διαμορφώσει ένα νέο πολιτικό τοπίο.
Ο πλούτος των ιδεών, αλλά και των δομικών αλλαγών του ΠΑΣΟΚ παραμένει φωτοδότης για την ανασύνταξη και τις πολιτικές της δημοκρατικής παράταξης.
Το επόμενο βήμα της νέας ηγεσίας με το ισχυρό μήνυμα της κάλπης, συμπυκνώνεται στο πολιτικό τοπίο του «πάμε κεντροαριστερά». Ο πολιτικός χώρος που επί δεκαετίας με την ψήφο του εμπιστεύθηκε πολλάκις το ΠΑΣΟΚ. Ο χώρος στον οποίο χαμογελάει τοσο η ΝΔ, όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά αδυνατούν να αποκτήσουν την εμπιστοσύνη του.
Ο ήλιος του ΠΑΣΟΚ, φαίνεται να φωτίζει ξανά το επόμενο βήμα μιας σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας, που θα ανοίξει ένα νέο μεγάλο κύκλο ιδεών, σκέψεων και πολιτικών για την πατρίδα μας και τους πολίτες.
* Ο Λουκάς Αποστολίδης είναι δικηγόρος και πρώην βουλευτής του ΠΑΣΟΚ
