Η έκρηξη της τουριστικής κίνησης σε συνδυασμό με την υποκουλτούρα στις επενδύσεις έχει τροφοδοτήσει σε έναν μεγάλο βαθμό την ανεξέλεγκτη και χωρίς ασφαλιστικές δικλείδες οικοδομική ανάπτυξη των νησιών του Αιγαίου και ειδικότερα των Κυκλάδων. Με την ενεργή σεισμική δραστηριότητα στο τετράγωνο Σαντορίνης, Αμοργού, Ιου και Ανάφης, ενεργός παραμένει και ο κίνδυνος κατολισθήσεων, λόγω των ιδιαίτερων γεωλογικών συνθηκών αλλά και της άναρχης δόμησης.
Μόνο στη Σαντορίνη, ένα μοναδικό μέρος σε όλο τον κόσμο, με τη μεγαλύτερη Καλντέρα –της τάξεως των 8 επί 11 χιλιομέτρων– και με το μοναδικό φυσικό και οικιστικό περιβάλλον, οι άδειες για νέες οικοδομές και προσθήκες σε υφιστάμενα κτίρια αγγίζουν τον δυσθεώρητο αριθμό των 450.000 τετραγωνικών μέτρων.
Πίσω από τον κίνδυνο κατολισθήσεων και η υπερδόμηση
Οι παράγοντες κατολισθητικού κινδύνου στο νησί συνδέονται με τους γεωλογικούς σχηματισμούς, τα ηφαιστειακά πετρώματα, τον κίνδυνο διάβρωσης, την πυκνή δόμηση και την υψηλή επισκεψιμότητα. Ενα από τα σημεία που θεωρούνται υψηλής επικινδυνότητας είναι το λιμάνι Αθηνιού – Φηρά που δέχεται πάνω από 1,5 εκατ. επισκέπτες τον χρόνο. Στον παλιό λιμένα σημαντικό ρόλο παίζει η μεγάλη κλίση στο έδαφος.
Άλλη μία περιοχή υψηλής επικινδυνότητας είναι η Αρμένη, αλλά και το Αμμούδι κάτω από την Οία, όπου καταγράφεται άναρχη οικιστική ανάπτυξη. Στη Θηρασιά κατολίσθηση σημειώθηκε τον Απρίλιο του 2024.
Τα τελευταία πέντε χρόνια εκδίδονται πάνω από 1.000 άδειες ανά μέσο όρο σε νησιά που ήδη είναι υπερδομημένα. Ο υπερτουρισμός, η άναρχη δόμηση και η διεκδίκηση της κυκλαδικής γης από επενδυτές επιτείνουν τους κινδύνους.
Η εικόνα είναι αποκαρδιωτική… «Πνίγονται» στις οικοδομές η Μύκονος, η Πάρος, η Σαντορίνη, η Ιος και λιγότερο η Ανδρος και η Σύρος. Τα κτίσματα φθάνουν έως την παραλία κατακλύζοντας την ενδοχώρα και καλύπτοντας ακόμη και τις κορυφές των λόφων.
Χιλιάδες βίλες, μεμονωμένες ή σε συγκροτήματα με πισίνες και άκομψη ψευτο-κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική, χαμόσπιτα, ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, beach bars, κέντρα διασκέδασης και εστιατόρια, κυριαρχούν μαζί με πυκνό δίκτυο δρόμων.
Αρκετοί ιδιοκτήτες γης, ωθούμενοι από «επιτήδειους συμβουλάτορες» και συχνά με την ανοχή ή και με τη συμμετοχή των ασκούντων τον έλεγχο νομιμότητας, εφευρίσκουν τρόπους για να προσπεράσουν τις όποιες απαγορεύσεις του νόμου, χωρίς κανέναν περιβαλλοντικό ενδοιασμό.
Μαζική δόμηση χωρίς όρια και προδιαγραφές
Πρωταθλήτρια στον αριθμό των νέων αδειών είναι η Πάρος, με 1.101 σε μία πενταετία. Στο… βάθρο παραμένουν η Μύκονος και η Σαντορίνη. Με οικοδομική… ασφυξία απειλείται και η Νάξος, ενώ από τα μικρότερα νησιά ξεχωρίζει το οικοδομικό ενδιαφέρον για την Αντίπαρο, το Κουφονήσι, την Αμοργό και τη Φολέγανδρο.
Η Άνδρος, η Τήνος και η Σίφνος έχουν μια αξιοσημείωτη οικοδομική δραστηριότητα, αλλά φαίνεται ότι υπάρχουν και κάποιες εσωτερικές αντιστάσεις που τις κρατούν σε ισορροπία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, για τη νέα δόμηση από το 2018 έως και το 2022 σε 23 κατοικημένα νησιά των Κυκλάδων ο αριθμός των νέων οικοδομικών αδειών αυξάνεται συνεχώς: από 916 στο σύνολο των Κυκλάδων το 2018 έως 1.280 το 2022, καταλαμβάνοντας έκταση 419.232 τ.μ.
Η Σαντορίνη χτίζεται στο σύνολό της. Το μόνο τμήμα της Σαντορίνης που διασώθηκε και παρέμεινε παραδοσιακό είναι αυτό της Οίας, όπου θεσπίστηκαν χρήσεις γης και απαγορεύει τη δημιουργία μπαρ και ντισκοτέκ. Οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων όμως στην Οία της Σαντορίνης είναι οι δεύτερες υψηλότερες της χώρας μετά την οδό Ηρώδου Αττικού της Αθήνας, με συνέπεια να… απογειώνονται οι εμπορικές αξίες των ακινήτων. Οι ιδιοκτήτες σπεύδουν να πουλήσουν. Ηδη η ενδοχώρα της Οίας πωλείται και οικοδομείται.
Στα Φηρά της Σαντορίνης κτίστηκε όλη η Καλντέρα, με «μοντέλο» τον οικοδομικό τύπο της Αθήνας και χωρίς να συνεκτιμάται η φυσιογνωμία του νησιού. Η δόμηση επεκτείνεται σε όλο το εσωτερικό του νησιού, το οποίο και έχει κατατεμαχιστεί από τους δεκάδες δρόμους που ανοίχτηκαν για να δημιουργηθεί πρόσβαση στα οικοδομήσιμα οικόπεδα. Η πολιτεία έχει προχωρήσει σε ειδική νομοθέτηση για τις οικοδομικές άδειες στην Καλντέρα της Σαντορίνης.
Όμως η… αναρχία στη δόμηση βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, αν και η Σαντορίνη διαθέτει εδώ και 15 χρόνια νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία της.
Στην Πάρο οι οικοδομικές άδειες της τελευταίας πενταετίας αντιστοιχούν σε 281.094 τ.μ., επιβεβαιώνοντας τη συνεχιζόμενη οικιστική επιβάρυνση του νησιού.
Στην Αντίπαρο τριώροφες κατοικίες που έχουν μετατραπεί σε ενοικιαζόμενα δωμάτια και μεγάλα συγκροτήματα αντικαθιστούν τις «νησιωτικές» μονώροφες κατοικίες, κάνοντας χρήση των ασαφών πολεοδομικών διατάξεων.
Σημαντική, για τη μικρή έκτασή του, επιβάρυνση εξακολουθεί να δέχεται το –ήδη υπερδομημένο τις προηγούμενες δεκαετίες– Κουφονήσι, όπου εκδόθηκαν άδειες για 12.653 τετραγωνικά. Αντίστοιχη και η οικοδομική επιβάρυνση στη Φολέγανδρο, όπου οι άδειες που εκδόθηκαν αντιστοιχούν σε 12.075 τ.μ.
Στη Μύκονο εκδόθηκαν 634 οικοδομικές άδειες, που αντιστοιχούν σε 321.999 τετραγωνικά κτιρίων. Σε μία πενταετία περισσότερες από 100 άδειες, που αντιστοιχούν σε 60.000-70.000 τ.μ. ετησίως.
Φρένο στο αναπτυξιακό βραχυκύκλωμα που δημιουργεί η αυθαίρετη δόμηση και άναρχη ανάπτυξη επιχειρεί να βάλει το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο της Μυκόνου, με ρυθμίσεις που αφορούν τόσο στον εξωαστικό χώρο όσο και στους οικισμούς του και άξονα τον καθορισμό μίας ενιαίας ζώνης τουρισμού στις νότιες και δυτικές περιοχές της Μυκόνου και όλο το υπόλοιπο τμήμα του νησιού να θεωρείται κατ’ αρχάς ως περιοχή προστασίας και ήπιου ή/και εναλλακτικού τουρισμού.
Στη Νάξο το παραλιακό μέτωπο έχει αλλάξει ριζικά, η πόλη εμφανίζει επάλληλες επεκτάσεις και έχει δημιουργήσει μεγάλες πιέσεις στις αξίες γης και ακινήτων, ενώ με απόφαση του ΣτΕ «μπλόκαρε» η αλόγιστη επέκταση του υπάρχοντος λιμανιού και εκκρεμούν άλλες προσφυγές για πολεοδομικές παρανομίες στην περιφέρεια της πόλης.
Στους μικρούς πεζόδρομους της Χώρας το μεσαιωνικό τοπίο καταρρέει. Πεζοί, τραπέζια και κινητές προθήκες στριμώχνονται και το βράδυ οι συνθήκες κυκλοφορίας και στάθμευσης είναι ιδιαίτερα δύσκολες.
