Όσοι γυμνάζουν τη μνήμη τους και δεν την αφήνουν να χαλαρώνει, σπάνιο οφείλουμε να ομολογήσουμε για τα ελληνικά δεδομένα, θυμούνται ότι το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα δεν υπήρξε ποτέ τοποθετημένο στο χώρο του Κέντρου. Μέχρι και τις φωτογραφίες του Ελευθέριου Βενιζέλου είχαν αποκαθηλώσει προς χάριν του Άρη Βελουχιώτη προκειμένου να πιστοποιήσουν την ιδεολογική τους προέλευση. Για όσους ξέχνουν εκείνο το ΠΑΣΟΚ του «θα τον γιορτάσουμε τον ήλιο» το Κέντρο ήταν απαγορευμένη λέξη και η σοσιαλδημοκρατία ήταν «το δεκανίκι της Δεξιάς».
του Χάρη Παυλίδη
Προφανώς εκείνο το ΠΑΣΟΚ ανήκει στο παρελθόν, όπως στο παρελθόν ανήκει και η ταύτισή του με τα αυταρχικά αραβικά καθεστώτα και οι στενές σχέσεις με τον Καντάφι και τον Άσαντ, όπως και η αντίθεση του με την είδοδο της Ελλάδας στην ΕΟΚ και σήμερα Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως και πολλά άλλα που το κατέταξαν στη συλλογική μνήμη στο χώρο της ριζοσπαστικής Αριστεράς με εθνικά χαρακτηριστικά και αργότερα σ’ αυτό που σήμερα αποκαλούμε Κεντροαριστερά.
Προς άρση όποιας παρεξήγησης οφείλουμε να διευκρινήσουμε ότι το ΠΑΣΟΚ αν και δεν υπήρξε κεντρώο και σοσιαλδημοκρατικό, εν τούτοις στις τάξεις του είχε μεγάλο αριθμό κεντρώων στελεχών καθώς και σημαντικό αριθμό στελεχών από το χώρο της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας με προεξάρχοντα τον Κώστα Σημίτη. Ωστόσο το «πάνω χέρι» στη λήψη των αποφάσεων και στη χάραξη πολιτικής είχαν οι αριστεροί και όχι οι κεντροαριστεροί. Θυμίζουμε την περίφημη τρόικα την οποία συγκροτούσαν ο Κώστας Λαλιώτης, ο Γιώργος Γεννηματάς και ο Άκης Τσοχατζόπουλος. Οι κεντρώοι Αλευράς, Πεπονής, Χαραλαμπόπουλος καθώς και αρκετοί άλλοι, ήταν «χρήσιμοι» αλλά μέχρι εκεί.
Εκείνο το ΠΑΣΟΚ με την πάροδο των χρόνων μετεξελίχθηκε ώστε να πλησιάσει τα νέα κοινά και να προσαρμόσει την πολιτική του στα νέα δεδομένα, αλλά ούτε η φυσιογνωμία του άλλαξε ούτε βέβαια το σοσιαλιστικό του γονιδίωμα. Μπορεί να μη χρησιμοποιεί τον μαρξισμό ως εργαλείο σκέψης όπως τα πρώτα χρόνια από την ίδρυσή του, αλλά ιδεολογικά και πολιτικά είναι αντίπαλος του φιλελευθερισμού στο ίδιο μπλόκ με το ΣΥΡΙΖΑ, το ΚΚΕ και τα κόμματα της Αριστεράς. Ασφαλώς δεν είναι το ίδιο με αυτά τα κόμματα, συγγενεύει όμως και πάντως ενδόμυχα θεωρεί το Κέντρο «προθάλαμο της Δεξιάς» όπως έλεγε ο ιδρυτής του.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, τώρα, ξεκίνησε την πορεία του αντίστροφα από το ΠΑΣΟΚ στο χώρο της μετριοπαθούς Αριστεράς (ΕΑΡ, ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ κλπ) και κατέληξε υιοθετώντας τις πρακτικές του ΠΑΣΟΚ της μεταπολίτευσης σ’ ένα κόμμα θεωρητικά «αντισυστημικό», κατ’ εξοχήν λαϊκιστικό και προφανώς ακραία ριζοσπαστικό ως προς τη στάση του έναντι των κοινωνικοοικονομικών ζητημάτων που απασχολούν τη χώρα. Η αύξηση της εκλογικής του δύναμης προήλθε κατά κύριο λόγο από τους ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ και σ’ ένα βαθμό από μια γενιά νέων ψηφοφόρων που γαλουχήθηκαν την περίοδο της οικονομικής κρίσης, των μνημονίων και της απαξίωσης των κομμάτων και του πολιτικού συστήματος.
Ο ηγέτης του Αλέξης Τσίπρας ως προϊόν του κομματικού μηχανισμού και σε μεγάλο βαθμό «ευνοούμενος» της αριστερίστικης τάσης που δια της εισπήδησης είχε καταλάβει το πάλαι ποτέ μετριοπαθές κόμμα της Αριστεράς, κατάφερε αφού εξόντωσε τους εσωκομματικούς του αντιπάλους και τον Αλέκο Αλαβάνο που τον ανέδειξε, να πείσει ότι αυτός μπορεί να ηγηθεί ενός λαϊκού κινήματος που θα έχει τα χαρακτηριστικά του ΠΑΣΟΚ αλλά επιπλέον θα αποτελέσει την ιστορική ρεβάνς των ηττημένων του εμφυλίου. Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία και η συνεργασία του με την λαϊκή Δεξιά των ΑΝΕΛ του Πάνου Καμμένου, έφερε πιο κοντά τον Αλέξη Τσίπρα στις πρακτικές που χρησιμοποίησε το ΠΑΣΟΚ του ’81 προκειμένου να κομματοποιήσει τη λειτουργία του κράτους.
Η μετάλαξη του ΣΥΡΙΖΑ ξεκίνησε μετά το δημοψήφισμα και την αποχώρηση των στελεχών που προέρχονταν από το ΚΚΕ, χωρίς βέβαια να αλλάξει το στρατήγημα που φούσκωσε τα ποσοστά του και το κατέστησε από το κόμμα του περιθωρίου κόμμα εξουσίας. Προσοχή, όμως: Ο ΣΥΡΙΖΑ διατηρεί και συντηρεί τη νοοτροπία και τις αντιλήψεις του περιθωρίου, παραμένει δυσανεκτικός με την ανοιχτή οικονομία και την επιχειρηματικότητα, διαπνέεται από το σύνδρομο της αντιδεξιάς την οποία θεωρεί ταξικό αντίπαλο, ενώ ο αυταρχικός χαρακτήρας του κάνει αισθητή την παρουσία του μέσα από τα επιχειρήματα που χρησιμοποιεί κατά του φιλελευθερισμού.
Η προσπάθεια του ΣΥΡΙΖΑ να εμφανισθεί ως κατ’ εξοχήν εκφραστής της Κεντροαριστεράς στηρίζεται κατά κύριο λόγο στις «μετεγγραφές» στελεχών από το ΠΑΣΟΚ, στα σύμβολα και στη ρητορική που έχει αντιγράψει ο Αλέξης Τσίπρας από τον Ανδρέα Παπανδρέου της περιόδου ’74- ’81, αλλά και στις εγγενείς αδυναμίες του πολιτικού συστήματος της Μεταπολίτευσης που έχουν επιτρέψει στην Αριστερά να εμφανίζεται περίπου ως «τοποτηρητής» της λειτουργίας της δημοκρατίας και δεικλίδα σταθερότητας και ασφάλειας του πολιτικού συστήματος.
Σε κάθε περίπτωση ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν και παραμένει ένα «θεματικό» κόμμα με ημερομηνία λήξης. Αυτή την ημερομηνία σπεύδει να προλάβει ο Αλέξης Τσίπρας και να παρουσιάσει το ΣΥΡΙΖΑ ως κόμμα της σοσιαλδημοκρατίας και της Κεντροαριστεράς. Δεν θα τα καταφέρει όμως, αφενός γιατί δεν το πιστεύει και αφετέρου γιατί δεν μπορεί μετά μάλιστα και τις εξελίξεις στο ΚΙΝΑΛ. Πολύ απλά δεν θα ακούσει ποτέ κανείς τον Αλέξη Τσίπρα να λέει ότι είναι σοσιαλδημοκράτης, πολλώ δε μάλλον κεντρώος. Θα μείνει μια ελληνική περίπτωση Τζέρεμι Κόρμπιν, Λαφοντέν και θα καταλήξει ως Μελανσόν.
Από την άλλη το ΚΙΝΑΛ είτε με τον Νίκο Ανδρουλάκη είτε με τον Γιώργο Παπανδρέου θα κινηθεί στην πέραν του Κέντρου Αριστερά του πολιτικού εκκρεμούς. Δεν πρόκειται να ακούσετε ούτε από τον έναν ούτε από τον άλλον ότι είναι κεντρώοι. Ωστόσο και ο ένας και ο άλλος πείθουν ότι εκφράζουν την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία η οποία σημειωτέον εντάσσεται στην ευρύτερη Αριστερά. Ειδικά ο Νίκος Ανδρουλάκης με την ευρωπαϊκή του εμπειρία και τις παραστάσεις σε συνδυασμό με το προνόμιο της ηλικίας, μπορεί να ανανεώσει το ΚΙΝΑΛ. Ακόμα, όμως, κι έτσι το ΚΙΝΑΛ με όποια «ανακαίνιση» δεν θα είναι κεντρώο κόμμα. Πολύ απλά γιατί έτσι δεν θα ήταν ΠΑΣΟΚ.
Συνεπώς όταν μιλάμε για Κέντρο, «πολιτικό», «προοδευτικό», ή όπως αλλιώς προσδιορίζεται, η ταύτιση του πρέπει να γίνεται με τον φιλελευθερισμό. Σ’ αυτό το πλαίσιο δεν είναι υπερβολή να λεχθεί ότι το ΚΙΝΑΛ και ο ΣΥΡΙΖΑ ερίζουν για ένα χώρο που δεν τους ανήκει και που στο παρελθόν (όπως και τώρα) δεν το ήθελαν γιατί το θεωρούσαν χώρο «διερχομένων» και «συμφερολογόντων». Εν ολίγοις «μαλώνουν σε ξένο αχυρώνα», κατά την παροιμία, αλλά και κυριολεκτικά μια και ο χώρος αυτός της σύνθεσης και της συνεννόησης ιδεολογικά και πολιτικά εκφράζεται από τον φιλελευθερισμό. Και ο μόνος που σήμερα δεν κρύβει την ταυτότητα του και δηλώνει βαθιά φιλελεύθερος είναι ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Άρα οι όποιες πολιτικές εξελίξεις στο ΚΙΝΑΛ ασφαλώς έχουν ενδιαφέρον για το πολιτικό σύστημα, προφανώς θα πρέπει να απασχολούν τη Νέα Δημοκρατία και το χώρο του Κέντρου και της Κεντροδεξιάς, αλλά πρωτίστως αφορούν την Αριστερά και την Κεντροαριστερά με την ιστορική έννοια του όρου.
