Ενα χρόνο από το καταστροφικό πέρασμα του Ιανού στην περιοχή μας και οι πληγές του δυστυχώς δεν έχουν ακόμα επουλωθεί. Επιχειρώντας μια αναδρομή και τολμώντας μια αποτίμηση ως προς το τι συνέβη από την πρώτη στιγμή της εκδήλωσης του φαινομένου μέχρι και σήμερα, προκύπτουν ορισμένα καίρια συμπεράσματα που πρέπει να αποτελέσουν οδηγό για το μέλλον :
- Η ένταση του φαινομένου και η ποσότητα του νερού που έπληξε την περιοχή, ήταν πρωτόγνωρα όχι μόνο για τη Θεσσαλία αλλά για όλη τη χώρα
- Οι ζημιές ήταν εκτεταμένες και σοβαρές, σε δημόσιες υποδομές, κατοικίες, κτίσματα και αγροτικές καλλιέργειες
- Δεν υπήρξε έγκαιρα σαφής επίσημη ενημέρωση για την σοβαρότητα του φαινομένου στην περιοχή μας, ώστε να ληφθούν τα απαραίτητα έκτακτα μέτρα που πιθανόν να μείωναν το μέγεθος των αρνητικών επιπτώσεων του Ιανού
- Δεν υπήρχε επάρκεια στα μηχανήματα του φορέων του δημοσίου, λαμβάνοντας υπόψη ότι η περιοχή που πλήγηκε από τον Ιανό και στην οποία χρειάστηκε να δράσουν, ήταν πολύ μεγάλη στη Θεσσαλία (Ν. Καρδίτσας, Φάρσαλα, Αλμυρός κλπ.)
- Περιορισμένες ήταν και οι δυνατότητες στα ιδιωτικά μηχανήματα
- Η Αυτοδιοίκηση, Δήμοι και Περιφέρεια, ήταν εξαρχής στην πρώτη γραμμή για την αντιμετώπιση των προβλημάτων και εν συνεχεία για την προώθηση – εκτέλεση των έργων και χορήγηση αποζημιώσεων, παρότι οι πόροι που διέθεταν ήταν περιορισμένοι
- Η ανταπόκριση του Κράτους στον τρόπο αντιμετώπισης των επιπτώσεων ήταν καταλυτική και πρωτοπόρα για τα ελληνικά δεδομένα.
- Η έλλειψη έργων κυρίως αντιπλημμυρικών και συγκράτησης νερού, αλλά και της σοβαρής συντήρησης στις υποδομές λόγω μη χρηματοδότησής τους από τον κρατικό προϋπολογισμό ή την Ε.Ε., συνετέλεσε στην αδυναμία συγκράτησης των επιπτώσεων του φαινομένου.
Το έκτακτο δελτίο επικίνδυνων καιρικών φαινομένων που λάβαμε, από το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη λίγο μετά τις 3 το απόγευμα της Παρασκευής 18/09/20, και υπήρχε πρόβλεψη για την Παρασκευή 18/09, για το Σάββατο 19/09 και για την Κυριακή 20/09, πουθενά δεν μιλούσε για ακραία καιρικά φαινόμενα στην Θεσσαλία για καμία από τις τρεις παραπάνω ημέρες. Οι πληττόμενες περιοχές, ανέφερε το δελτίο ότι θα ήταν η ανατολική Πελοπόννησος, τα νησιά του Ιονίου η Αττική και η Εύβοια την Παρασκευή, το νότιο Ιόνιο, η Πελοπόννησος, η ανατολική Στερεά, οι δυτικές Κυκλάδες και η δυτική Κρήτη το Σάββατο και η νότια Πελοπόννησος και η Αττική την Κυριακή. Όπως θυμόμαστε όμως, Παρασκευή βράδυ οι τεράστιες ποσότητες νερού έπνιξαν πόλεις και χωριά του Νομού μας. Το ύψος της βροχής ξεπέρασε τα 250 χιλιοστά που όπως είναι σε όλους γνωστό σημαίνει πως ένα στρέμμα εδάφους δέχθηκε μέσα σε 12 περίπου ώρες, 250 κυβικά νερού!!! Χωρίς να προσπαθήσουμε να ψάξουμε άλλοθι για τυχόν λάθη ή παραλείψεις όλων των υπεύθυνων, να θυμίσω ότι στις τελευταίες πλημμύρες σε Γερμανία και Βέλγιο, τα χιλιοστά της βροχής που έπεσαν, δεν ήταν ούτε τα μισά του Νομού Καρδίτσας και όμως είχαμε πολλαπλάσια χωριά πλημυρισμένα και περισσότερους από 180 νεκρούς σε δύο κράτη που θεωρούνται πιο προηγμένα από την Ελλάδα. Επιβεβαιώθηκε για μια ακόμα φορά, με τον χειρότερο τρόπο, ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης είναι εδώ και όχι κάτι που στο μέλλον θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε.
Όσο αφορά τώρα στο Δήμο Παλαμά.
Παρασκευή απόγευμα στις 18/09 μας ειδοποίησαν πως έγινε μεγάλη τομή στο ανάχωμα του Ενιπέα στο ύψος της Υπέρειας Φαρσάλων προς την μεριά Λεύκης και Ορφανών και έβγαιναν μεγάλες ποσότητες νερού κατευθυνόμενες προς τα δύο αυτά χωριά. Μέσα σε λίγες ώρες τα Ορφανά πλημύρισαν παρ ότι υπήρχε το φυσικό ανάχωμα της σιδηροδρομικής γραμμής αφού το νερό εισήλθε στο χωριό από την υπόγεια διάβαση πεζών. Η Λεύκη σώθηκε, καθώς είναι ψηλότερα υψομετρικά και ήταν σαν νησί μέσα σε πέλαγος. Πριν το μεσημέρι του Σαββάτου το νερό έφτασε στο Φύλλο παρ ότι τα συνεργεία του Δήμου προσπάθησαν κάνοντας τομές στο οδόστρωμα του δρόμου Φύλλο – Ορφανά να το οδηγήσουν προς τους αγρούς. Στην συνέχεια πλημύρισε ο Αμπελώνας και ένα μεγάλο τμήμα της Αστρίτσας και βέβαια όλοι οι αγροί που βρισκόντουσαν στην πορεία του νερού. Το νερό του Ενιπέα έφθασε μέχρι το ανάχωμα του Σοφαδίτη στο δρόμο Ιτέας – Παλαμά και ενώθηκε με το νερό που βγήκε από μια νέα τομή στον Σοφαδίτη, στο ύψος περίπου που βρίσκεται ο βιολογικός σταθμός του Παλαμά πλημυρίζοντας όλο τον κάμπο. Οι δύο αυτές τομές σε Ενιπέα και Σοφαδίτη έσωσαν τον Βλοχό από τον αφανισμό γιατί ένας μεγάλος όγκος νερού εκτονώθηκε προς τα χωράφια.
Από το Σάββατο 19/08 το απόγευμα άρχισε να εισέρχεται νερό και στα Καλογριανά από την υπερχείλιση του Παμίσου στο ύψος του Παλαιοχωρίου. Μηχανήματα του Δήμου επιχειρούσαν με τομές και καθαρισμούς να οδηγήσουν το νερό έξω από το χωριό αλλά αυτό ήταν αδύνατο καθώς η στάθμη του νερού σε παρακείμενα ποτάμια και τάφρους ήταν ψηλά και υπερχείλιζαν και αυτά.
Από την πρώτη στιγμή τα μηχανήματα και προσωπικό του Δήμου ήταν στην καρδία των προβλημάτων δυστυχώς όμως μόνοι μας καθώς ο μηχανισμός της περιφέρειας και ιδιώτες επιχειρούσαν στην πρωτεύουσα του Νομού ή στα ορεινά όπου τα προβλήματα ήταν μείζωνα. Από το βράδυ του Σαββάτου 19/08 μέχρι το βράδυ της Κυριακής 20/08 οι κάτοικοι Μεταμόρφωσης και Βλοχού προσπαθούσαν μαζί με τον Δήμο με κάθε μέσο να ενισχύσουν τα αναχώματα Ενιπέα και Καλέτζη για να αποτρέψουν το σπάσιμό τους και την είσοδο του νερού στα χωριά. Από το μεσημέρι της Κυριακής στο εγχείρημα συνέδραμαν και δύο ιδιώτες εργολάβοι. Για την ενίσχυση χρησιμοποιήθηκαν πάνω από 200 σάκοι τσιμέντου ταχείας πήξεως και πολλές δεκάδες κυβικά αμμοχάλικο. Με την συλλογική προσπάθεια αποφεύχθηκαν τα χειρότερα για τα δύο χωριά.
Η επόμενη μέρα βρήκε: Δεκάδες σπίτια πλημμυρισμένα σε Καλογριανά, Ορφανά, Φύλλο, Αμπελώνα και Αστρίτσα. Χιλιάδες στρέμματα καλλιεργήσιμης γης καλυμμένα με νερό με τους κόπους μιας χρονιάς να πάνε χαμένοι καθώς βρισκόμασταν στην περίοδο της συγκομιδής. Δεκάδες κτηνοτροφικές μονάδες και ζωικό κεφάλαιο κατεστραμμένα και όλο τον κόσμο σε απόγνωση.
Η επόμενη μέρα όμως είδε και την πολιτεία να βρίσκεται στο πλευρό των πληγέντων και να ενεργεί άμεσα πράγμα ίσως πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα, με άμεσες χρηματοδοτήσεις προς τους Δήμους και την Περιφέρεια για έργα αποκατάστασης ζημιών αλλά και αντιπλημμυρική θωράκιση. Με μόνιμη παρουσία πολλών υπουργών στον τόπο μας για συντονισμό ενεργειών αλλά και επίσκεψη του ίδιου του πρωθυπουργού δύο φορές μάλιστα για να ενημερωθεί για την πορεία και την εξέλιξη των έργων. Η σπουδαιότητα της κατάστασης ήταν τέτοια που τον Νομό μας επισκέφτηκε και η Πρόεδρος της Δημοκρατίας καθώς και οι περισσότεροι αρχηγοί των κομμάτων του κοινοβουλίου. Όσον αφορά στους αγρότες το ύψος και η αμεσότητα χορήγησης των αποζημιώσεων μάλλον ξάφνιασαν ευχάριστα χωρίς ωστόσο να λείψουν οι αδικίες. Στα αρνητικά καταγράφεται δυστυχώς ότι ακόμα και τώρα ένα χρόνο μετά, οι ενστάσεις που έγιναν για τις εκτιμήσεις δεν έχουν εκδικαστεί και πολλοί αγρότες δεν έχουν πάρει καμία αποζημίωση.
Ο Δήμος Παλαμά επιχορηγήθηκε με 1.000.000 ευρώ από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών για αποκατάσταση έργων οδοποιίας σε αγροτικούς αλλά και αστικούς δρόμους και με 1.686.485 ευρώ από το Υπουργείο Εσωτερικών με τα χρήματα να κατανέμονται σε: Μίσθωση μηχανημάτων, προμήθεια οικοδομικών υλικών και υλικών οδοποιίας, αποκαταστάσεις αντλιοστασίων, αντλητικά συγκροτήματα, ηλεκτρολογικό υλικό για αγροτικό εξηλεκτρισμό και φωτισμό, απολυμάνσεις, καθαρισμοί καναλιών, αποκαταστάσεις αρδευτικών δικτύων, συντηρήσεις θυροφραγμάτων και γεωτρήσεων, μεταφορές κατεστραμμένων υλικών, αποκαταστάσεις κοινοχρήστων χώρων, επισκευές αγροτικής και αστικής οδοποιίας κ.α. Ακόμη η ΔΕΥΑΠ επιχορηγήθηκε με 313.486 ευρώ για έργα αποκατάστασης στις εγκαταστάσεις του βιολογικού καθαρισμού που είχε κατακλειστεί από το νερό.
Τα χρήματα που δόθηκαν μέσω του Δήμου για επίδομα πρώτων βιοτικών αναγκών και αντικατάσταση οικοσκευών προς τους δημότες που τα σπίτια τους πλημύρισαν ανέρχεται στο ποσό των 497.370 ευρώ και κατανεμήθηκε σε 252 άτομα. Ακόμη δόθηκαν 119.200 ευρώ σε 184 οικογένειες για ζημιές από το νερό σε βοηθητικούς χώρους των οικιών.
Το αίτημα που δυστυχώς δεν ικανοποιήθηκε, παρότι ήταν αντικειμενικά απολύτως αναγκαίο, είναι ότι δεν δόθηκε καμία έκτακτη χρηματοδότηση στους Δήμους για λειτουργικές δαπάνες και τα πολλά έξοδα που έγιναν καλύφθηκαν από τον προϋπολογισμό τους. Ενδεικτικά ο Δήμος Παλαμά για 10 τουλάχιστον ημέρες σίτιζε πάνω από 250 άτομα που δεν είχαν την δυνατότητα να μαγειρέψουν, κάλυψε την φιλοξενία σε ξενοδοχεία της περιοχής δεκάδων πληγέντων δημοτών του, είχε υπερκατανάλωση στα καύσιμα, αφού για πάνω από 20 ημέρες τα μηχανήματα του Δήμου δούλευαν σχεδόν σε 24ωρη βάση, ή την πρόσληψη προσωπικού με τετράμηνες συμβάσεις για την αποκατάσταση των ζημιών. Το αίτημα χρηματοδότησης λειτουργικών εξόδων είναι ενεργό και ευελπιστούμε στην επανεξέτασή του από το Υπ. Εσωτερικών.
Παράλληλα ο Δήμος αιτήθηκε χρηματοδότησης για να απαλλάξει τους αγρότες από τα τέλη άρδευσης που χρεώνονται στο Δήμο, καθώς η σοδειά τους πήγε χαμένη αλλά και το αίτημα αυτό δυστυχώς απορρίφθηκε.
Μέσα σε ένα μόλις μήνα μετά τον Ιανό και μετά από μελέτη των δεδομένων, ο Δήμος μας ετοίμασε και υπέβαλε πλήρη φάκελο στην Περιφέρεια Θεσσαλίας με όλες τις παρεμβάσεις που απαιτείται να γίνουν για να αποκατασταθούν οι ζημιές αλλά και να αποφευχθούν στο μέλλον ανάλογες καταστροφές. Η μελέτη αυτή αφορά σε καθαρισμούς ποταμών, συλλεκτήρων και τάφρων, δημιουργία αντιπλημμυρικών αντλιοστασίων σε περιοχές που κατακλύζονται από νερό, ενίσχυση αναχωμάτων, αποκατάσταση αγροτικών δρόμων, αποκατάσταση τεχνικών έργων που καταστράφηκαν και άλλα τεχνικά έργα.
Ένα χρόνο μετά έχουν εκτελεστεί πολλά από τα έργα και ετοιμάζονται και νέα, για αποκατάσταση ζημιών και πρόληψη ανάλογων καταστάσεων. Είμαστε εδώ, ως Δήμος Παλαμά, ως Δημοτική Αρχή και υπηρεσίες του, για συνεργασία με κάθε αρμόδιο φορέα, ώστε να αποκτήσουμε επιτέλους ένα μηχανισμό πρόληψης και αντιμετώπισης των έκτακτων καταστάσεων και παράλληλα στήριξης όλων των πολιτών, επιχειρήσεων και αγροτών που πλήττονται. Ακραίες και ίσως όχι πλέον «έκτακτες» καταστάσεις, που επιφέρει η κλιματική κρίση αλλά και κάθε ανάλογη κατάσταση, όπως οι πρόσφατοι σεισμοί ή το φαινόμενο των υδροστροβίλων και καταιγίδων που επίσης έπληξαν την περιοχή μας ή παρατεταμένου καύσωνα και πυρκαγιών. Και παράλληλα, να μελετήσουμε εκ νέου όλοι οι συναρμόδιοι και με τη στήριξη επιστημόνων, πλήρως, αναλυτικά και άμεσα, το Σχέδιο Πλημμυρών Θεσσαλίας, το Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας, τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις που μπορεί να επιφέρουν καταστροφές, τις Υποδομές που χρειάζεται επειγόντως η περιοχή για την συγκράτηση των νερών ξεκινώντας από τα ορεινά, την αποχέτευση των νερών στον κάμπο, τη διαχείριση των ομβρίων στις πόλεις, τη βιώσιμη διαχείριση των νερών.
Γιατί το κύριο υδατικό και το ποτάμιο σύστημα, είναι ένα στη Θεσσαλία και καταλήγει στον Πηνειό. Και παρεμβάσεις σε ένα τμήμα του συστήματος, έστω και αν φαίνονται αρχικά θετικές, μπορεί να επιφέρουν αρνητικές συνέπειες σε επόμενα τμήματα και περιοχές. Γιατί η Θεσσαλία δεν μπορεί να πνίγεται και παράλληλα να μετρά τα κυβικά του νερού που θα διαθέσει για άρδευση, κάθε χρόνο, τόσα χρόνια. Γιατί τα αποθέματα νερού εξαντλούνται και η ερημοποίηση μας κτυπά την πόρτα, αλλά κανένας δεν είναι υπεύθυνος γι αυτό. Χρειαζόμαστε επαναπροσδιορισμό των έργων υποδομής που σχετίζονται με το νερό, άμεσες και γενναίες χρηματοδοτήσεις και άμεση υλοποίηση των έργων, καθώς και χρηματοδοτήσεις για πραγματικές συντηρήσεις των υφιστάμενων έργων. Είναι γνωστό πως το νερό δεν συγκρατείται στον κάμπο αλλά στα ορεινά, επομένως εκεί είναι αναγκαία έργα ανάσχεσης. Κύρια έργα, με ανάγκη άμεσης ολοκλήρωσης και λειτουργίας είναι το φράγμα της Συκιάς, το φράγμα Μουζακίου, τα έργα συγκράτησης των νερών του άνω ρου του Αχελώου, η κατασκευή φραγμάτων στα ορεινά και λιμνοδεξαμενών στον κάμπο, κλειστά αρδευτικά δίκτυα και πλήρη διαχωρισμό τους από τα αποστραγγιστικά δίκτυα, ενισχύσεις αναχωμάτων και συστημάτων, ενίσχυση των μηχανισμών πολιτικής προστασίας Δήμων και Περιφέρειας. Η σχέση και ιδιαιτερότητα αναγκών της Θεσσαλίας με το θέμα «νερό» πρέπει επιτέλους να μπει στο κάδρο των προτεραιοτήτων της χώρας.
Το εύκολο είναι να ρίχνεις την ευθύνη στον Δήμαρχο ή όποιον άλλο αποτελεί την εύκολη λύση. Το δύσκολο είναι να συνειδητοποιήσεις ότι το πρόβλημα είναι πολυσύνθετο, ιδιαίτερα κοστοβόρο και με επιπτώσεις δυστυχώς σε όλους τους τομείς.
Ευελπιστώντας ότι η εμπειρία από τον Ιανό και οι ανάγκες που επιτακτικά πλέον προέβαλαν, θα αποτελέσουν οδηγό για τα επόμενα βήματα της πολιτείας, συνεχίζουμε με τα λιγοστά μέσα που διαθέτουμε ως Δήμος το έργο μας, παραμένοντας καθημερινά δίπλα και στηρίζοντας όλους τους συνδημότες μας.
- Δήμαρχος Παλαμά
