Οι θεωρίες συνωμοσίας εκφράζουν μια σημαντική διάσταση της λαϊκής κουλτούρας και πρέπει να αντιμετωπίζονται με μεγαλύτερη σοβαρότητα, λέει η κοινωνική ανθρωπολόγος Έρικα Λαγκαλίς, συγγραφέας της μελέτης «Occult Features of Anarchism».
Δέσποινα Κουτσομητροπούλου
Η εποχή των ψεκασμών άφησε πίσω της πολλές περίεργες γραμμές από τα καύσιμα των αεροπλάνων. Πιθανόν να γίνονται ακόμα… ψεκασμοί, αλλά να μην γίνονται τόσο συστηματικά «Κάποιοι, από κάπου με αυτό τον τρόπο θέλουν να μας ελέγξουν, να μας κατευθύνουν ή και να μας σκοτώσουν. Ο πιλότος είναι μέλος της λέσχης Μπίλντεμπεργκ…». Συμπολίτες γεμάτοι αγωνία και ένταση σαν τον καταδιωκόμενο Μελ Γκίμπσον στην ταινία «Θεωρίες Συνωμοσίας» με κολλημένα τα μάτια στον ουρανό με τις λευκές, περίεργες «ουρές».
Η κρίση έχτισε μεμιάς ένα περιβάλλον δυστοπικής ταινίας που είχε να κάνει με την αντίληψη με την οποία αντιμετωπίζουμε τα ζητήματα της καθημερινότητας και της ζωής, ή μάλλον με την αδυναμία διαχείρισης όλων των παραπάνω. Οι αεροψεκασμοί ήταν πολλοί δημοφιλείς και δεν ήταν το μόνο λιθαράκι στον ουρανοξύστη των συνωμοσιών που ψήλωνε και ψηλώνει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ έχει περιθωριοποιηθεί στα ‘κανονικά’ μέσα μαζικής ενημέρωση. Σίγουροι ότι μας ψεκάζουν παρέμεναν προ δύο ετών 1 στους 4 Έλληνες σύμφωνα με δημοσκόπηση της διαΝΕΟσις. Να, ήταν και η Ριάνα που είναι «Ιλουμινάτι» και εκείνες οι κιτρινισμένες μετοχές, πραγματικός θησαυρός που θα έβγαζαν την Ελλάδα από την κρίση… ‘Και’, ‘και’, ‘και’ χιλιάδες και. Πιστεύετε ή δεν πιστεύετε στις θεωρίες συνωμοσίας, είναι επιστημονικά διαπιστωμένο ότι οι θεωρίες συνωμοσίας μετράνε. Η κοινωνική ανθρωπολόγος και ακαδημαϊκός Έρικα Λαγκαλίς το επισημαίνει στην αξιομνημόνευτη μελέτή της «Occult Features of Anarchism»(Τα αποκρυφιστικά χαρακτηριστικά του αναρχισμού) . «Ως καθηγήτρια πανεπιστημίου μπορώ ακόμα και να συζητήσω την εμπλοκή της CIA στη διακίνηση ναρκωτικών, αλλά αν ένας οδηγός νταλίκας πει το ίδιο πράγμα χαρακτηρίζεται ως τρελός συνωμοσιολόγος» λέει η Λαγκαλίς.
Το πρώτο μέρος του βιβλίου της είναι αφιερωμένο στο πώς συνδέονται ο αποκρυφισμός με την αριστερή σκέψη. Στο δεύτερο τμήμα η συγγραφέας καταμετρά τις θεωρίες συνωμοσίας στη σύγχρονη εποχή και πως επηρεάζεται το λαϊκό αίσθημα. Η Λαγκαλίς βασίζεται στο δικό της προ-διδακτορικό ακτιβιστικό υπόβαθρο για να εξετάσει κριτικά δύο τάσεις στην αριστερή σκέψη.
Από τη μία πλευρά υπάρχουν ακτιβιστές οι οποίοι έχουν εμμονές με τις θεωρίες συνωμοσίας. Βαθύ πηγάδι συνωμοσιών η 11η Σεπτεμβρίου για αριστερούς και δεξιούς. Υπάρχουν ωστόσο κι αυτοί, οι οποίοι θέλουν να κρατήσουν το ακτιβιστικό κίνημα «καθαρό» βγάζοντας έξω τους θεωρητικούς της συνωμοσίας .
Η Λαγκαλίς μελέτησε αντισημιτικές, αντικαπιταλιστικές συνωμοσίες που αγγίζουν το …παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα, αφορμή για αυτό στάθηκε το ενδιαφέρον συντρόφων της επί των θεμάτων. Αυτό προσέφερε ένα πρωταρχικό παράδειγμα: ναι, οι παγκόσμιες τραπεζικές συναλλαγές και το ελεύθερο εμπόριο μπορεί να χαρακτηρίζονται από ένα πλέγμα συνωμοσιών (αν θεωρήσουμε ότι η «συνωμοσία» είναι απλώς μια μορφή «χειραγώγησης» από την πολιτική ελίτ ),αλλά δύσκολα ενορχηστρώνεται από μια ομάδα ανθρώπων με κοινή ταυτότητα. Οι «τάδε» δεν είχαν πάει στη δουλειά την ημέρα που κατέρρευσαν σαν χάρτινοι οι Δίδυμοι Πύργο, λίγη ώρα μετά τις συγκρούσεις των αεροσκαφών πάνω τους. Η άλλη τάση την οποία ερευνά είναι η ανθυγιεινή εμμονή με τον κοσμικό χαρακτήρα ανάμεσα σε ορισμένους αριστερούς διανοούμενος, που ρέπει προς τον πουριτανικό ορθολογισμό. Αυτό εκδηλώνεται ως μια τάση ανάμεσα στους αριστερούς ακτιβιστές να κοροϊδεύουν τη θρησκεία και την πνευματικότητα ως κάτι πρωτόγονο, ανάξιο της σύγχρονης προοδευτικής σκέψης. Αλλού πάλι μπλέκεται τόσο πολύ το λογικό, με το κοσμικό και το πνευματικό που τα όρια μεταξύ πολιτικής και συνωμοσίας είναι δυσδιάκριτα.
Η μελέτη της Λαγκαλίς περιλαμβάνει ένα συναρπαστικό γενεαλογικό δέντρο μυστικών οργανώσεων, αρκετές από τις οποίες διασπούν την πολύπλοκη λεπτή γραμμή μεταξύ πολιτικής και πνευματικότητας. Ο κατακερματισμός των συντεχνιών στη μεσαιωνική περίοδο έδωσε τη θέση του στο σχηματισμό ελευθεριακών μυστικών οργανώσεων, όπως οι Ελευθεροτέκτονες και οι Ιλλουμινάτι και τους περίπου απογόνους τους. Οι ριζοσπάστες μπορούν να μάθουν πολλά από τους Ιλουμινάτι, σημειώνει η Λαγκαλίς. Μπορεί να μην υπάρχουν εξωγήινοι που ταξιδεύουν στο χρόνο, πιλότοι μέλη της λέσχης Μπίλντεμπεργκ που εκτρέφουν μαύρα λιοντάρια, αλλά στη σύγχρονη πολιτική υπάρχουν άφθονα στοιχεία για τη «βασιλικές συνωμοσίες» στα δεξιά και τη «λαϊκές συνωμοσίες» στα αριστερά.
Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου η Λαγκαλίς ρωτά γιατί τόσοι διανοούμενοι και άλλες ελίτ επιμένουν να διακωμωδούν τους θεωρητικούς των συνωμοσιών (αναφέρεται σε αυτούς ως «λαϊκούς θεωρητικούς») και τους απορρίπτουν χαρακτηρίζοντας τους γελοίους, ανόητους και χωρίς νομιμοποίηση.
Οι θεωρίες συνωμοσίας αποτελούν μια πελώρια αγορά. Περιθωριοποιημένη από τα μέινστριμ μίντια (τα οποία διοικούνται από τις ελίτ, όπως γράφει), αλλά με απόλυτη κυριαρχία στο You Tube και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μια αγορά με εκατομμύρια πελάτες.
Ο αναπόσπαστος ρόλος που διαδραμάτισαν οι θεωρίες συνωμοσίας και οι θεωρητικοί συνωμοσίας στην προώθηση του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, γράφει η ακαδημαϊκός, προσφέρει περαιτέρω στοιχεία για τη λαϊκή και πολιτική δύναμή τους.
Και αυτές οι συνωμοσίες λένε μια ιστορία ότι και τόσο διαφορετική, σε βασικές γραμμές, από αυτά που λένε οι «επιστημονικοί» αριστεριστές για τους χειρισμούς των εξουσιών από τις ελίτ, για τον έλεγχο του παγκόσμιου καπιταλισμού για τους εθνικούς/διακρατικούς θεσμούς και πάει λέγοντας.
Τα γεγονότα μπορεί να διαφέρουν, αλλά μόλις βγάλουμε από μέσα τα μαύρα λιοντάρια και τους εξωγήινους ταξιδιώτες του χρόνου το αποτέλεσμα είναι αρκετές φορές παρόμοιο. Εδώ υπάρχει και ένας κοινός παρανομαστής, όπως κι αν λέγεται ο αριθμητής, σύμφωνα με έρευνα της WSJ. Οι άνθρωποι που πιστεύουν στις θεωρίες συνωμοσίας είναι πολύ πιο πιθανό να υποστηρίξουν τη βία.
