Του Στράτου Γεραγώτη
Αυτή η «τρελή» και ανεύθυνη πολιτική κρίση που έχει ξεσπάσει , μετά τις ανακοινώσεις
προς τη Γερουσία από τον πρωθυπουργό Giuseppe Conte, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα
που θα έχει , συμβαίνει στη χειρότερη περίοδο για την Ιταλία. Όχι τόσο επειδή συμβαίνει
με την ψήφιση του νέου εθνικού νόμου για τον προϋπολογισμό, αλλά κυρίως επειδή
συμπίπτει με μια σημαντική περίοδο για την επόμενη κοινοβουλευτική περίοδο της
Ευρωπαϊκής Ένωσης: τη μετάβαση δηλαδή προς τη σύνθεση των νέων ευρωπαϊκών
θεσμικών οργάνων μετά την εκλογή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του Στρασβούργου.
Εδώ αξίζει ίσως να υπενθυμίσουμε το χρονοδιάγραμμα των νέων πολιτικό-θεσμικών
ισορροπιών εντός της ΕΕ το αμέσως επόμενο διάστημα.
Μέχρι τα τέλη Αυγούστου (Δευτέρα 26), η νέα πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula
von der Leyen, θα πρέπει να λάβει από τις κυβερνήσεις προτάσεις για τα ονόματα των
υποψηφίων Επιτρόπων που θα αποτελέσουν το επόμενο κολλέγιο των Βρυξελλών. Η
ημερομηνία δεν είναι δεσμευτική, αλλά ήδη περίπου είκοσι χώρες έχουν παρουσιάσει τους
υποψήφιους τους , συνήθως συνοδεύοντας τους με μια πρόταση ή ένα αίτημα σχετικά με
την αρμοδιότητα και το χαρτοφυλάκιο που επιθυμούν να αναλάβουν. Από την ιταλική
πλευρά, όπως είναι γνωστό, δεν έχει ληφθεί καμία πρόταση , ούτε κατά τη διάρκεια ή μετά
τη συνάντηση της Προέδρου Ursula von der Leyen με τον G. Conte στις αρχές Αυγούστου.
Στη συνέχεια, τον Σεπτέμβριο, η Πρόεδρος της Επιτροπής, σε συμφωνία με το Συμβούλιο
της Ένωσης, θα κοινοποιήσει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την λίστα ονομάτων και των
αρμοδιοτήτων που αποδίδονται στους επιτρόπους. Σε αυτό το σημείο, η συνέλευση του
Στρασβούργου θα ξεκινήσει τις ακροάσεις των επιτρόπων, τις οποίες θα διανείμει στις
διάφορες κοινοβουλευτικές επιτροπές που είναι αρμόδιες για το θέμα: οι "εξετάσεις" αυτές θα διεξαχθούν μεταξύ 30 Σεπτεμβρίου και 7 Οκτωβρίου. Το επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 17ης και 18ης Οκτωβρίου θα εγκρίνει την τελική λίστα και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατά τη σύνοδο ολομέλειας στις 24 Οκτωβρίου θα δώσει ψήφο εμπιστοσύνης στο σώμα, το οποίο μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας θα αναλάβει επισήμως την εξουσία μετά την 1η Νοεμβρίου.
Αν το χρονοδιάγραμμα παραμένει ως έχει , είναι σαφές τουλάχιστον , όσον αφορά την
κατανομή των χαρτοφυλακίων, ότι αυτά θα απονεμηθούν τις επόμενες ημέρες, εν μέσω
μιας ιταλικής κυβερνητικής κρίσης. Κατά την άποψη μου , έχουν ήδη αποφασιστεί σε
μεγάλο βαθμό. Ως εκ τούτου, η Ιταλία κινδυνεύει να παραμείνει με άδεια χέρια δηλαδή να
περιθωριοποιηθεί. Αυτό άλλωστε είπε και ο Πρόεδρος Conte στην ομιλία του, στην οποία
εξέφρασε τους φόβους του ενώπιο της Γερουσίας , πριν υποβάλει την παραίτηση του στον
Πρόεδρο της Δημοκρατίας Sergio Mattarella. Πράγματι, αυτό θα ήταν ένα εφιαλτικό
σενάριο , κυρίως όταν το συγκρίνει κανείς , με την ανάληψη χαρτοφυλακίου υψηλού
κύρους και υπευθυνότητας της Ιταλίας με την θέση του Ύπατου Εκπροσώπου για θέματα
εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας της ΕΕ της εξερχόμενης Federica Mogherini.
Στην πραγματικότητα, όπως συμβαίνει σε έναν πολυμερή οργανισμό όπως η ΕΕ, τα
αποτελέσματα αποκτώνται μέσω των συνεχών επαφών και επαναλαμβανόμενων
διαπραγματεύσεων με τους εταίρους και με τους κορυφαίους θεσμούς της Ένωσης. Για να
το πω απλά, το ότι μια ιδρυτική χώρα της ΕΕ , τόσο μεγάλη και σημαντική όπως η Ιταλία
μπορεί αυτόματα να μετρά μέσα στην Ένωση δίχως καμία προσπάθεια , είναι μια ευσεβής
και επικίνδυνη ψευδαίσθηση. Η παρουσία και η αξιοπιστία της χώρας , σε αυτή τη λεπτή
περίοδο μετάβασης προς τα νέα θεσμικά όργανα της Ένωσης αποτελεί γεγονός ζωτικής
σημασίας. Η κυβερνητική κρίση κινδυνεύει να αποδυναμώσει περαιτέρω τη χώρα στο
ευρωπαϊκό πλαίσιο και να την καταστήσει ακόμη πιο περιθωριακή.
Τα (ξεχασμένα) μαθήματα του παρελθόντος
Όμως τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι. Αυτές τις μέρες στο Trentino, στο Pieve Tesino,
τιμάται, η μνήμη του Alcide De Gasperi, που πέθανε πριν από 65 χρόνια, στις 19
Αυγούστου 1954, δύο χρόνια μετά την έναρξη της Συνθήκης ΕΟΚ , το πρώτο στάδιο της
εκκολαπτικής διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης . Ένας από τους στόχους του,
ήταν να κάνει την Ιταλία , πρωταγωνιστή της μεγάλης ευρωπαϊκής περιπέτειας,
μετατρέποντάς την σε έναν αξιόπιστο και απαραίτητο εταίρο. Σήμερα, και αυτό είναι το πιο
πονηρό σημείο σε σύγκριση με την περίοδο De Gasperi, η Ιταλία φαίνεται να μην έχει πλέον
αυτή την πρωτοποριακή θέση. Ποτέ πριν, η χώρα δεν ήταν τόσο απομονωμένη στην Ένωση.
Όλα αυτά τα χρόνια της συμμετοχής της χώρας στις ευρωπαϊκές υποθέσεις δεν την
δίδαξαν τίποτα. Μόνο μέσω συμμαχιών με τους άλλους βασικούς εταίρους, ξεκινώντας από τη Γαλλία και τη Γερμανία, μπορεί η Ιταλία να διαφυλάξει τα συμφέροντά της , τα
οποία σε μεγάλο βαθμό μπορεί να είναι δίκαια αλλά μπορούν να επιλυθούν μόνο εντός
της ΕΕ. Οι κακές διμερείς σχέσεις με το Παρίσι και η ψυχρότητα με το Βερολίνο δεν
αποτελούν μια έξυπνη πολιτική. Η πολιτική τάξη οφείλει να αναθεωρήσει την στάση της ,
να υιοθετήσει την σύνεση της πολιτικής κουλτούρας De gasperianiana .
Οι κίνδυνοι απομόνωσης και περιθωριοποίησης
Συνεχίζοντας με αυτόν τον τρόπο, η χώρα κινδυνεύει να επαναφέρει το σενάριο Italexit,
που όσο παράδοξο μπορεί να φαίνεται αυτή την στιγμή , μπορεί να βρει αντικειμενικούς
λόγους στις προβλέψεις μιας νέας μεγάλης επερχόμενης ύφεσης στην παγκόσμια
οικονομία, όπου η χώρα θα είναι η πλέον εύθραυστη μεταξύ των μεγάλων ευρωπαϊκών
χωρών. Ακόμα κι αν αυτό το εφιαλτικό σενάριο δεν εκδηλωθεί, ο άλλος κίνδυνος που
απορρέει από την απομόνωση , μπορεί να είναι η αρωγή δημιουργίας μιας ομάδας χωρών
της ΕΕ που είναι αποφασισμένες να προχωρήσουν μπροστά σε ορισμένους τομείς
ολοκλήρωσης, αφήνοντάς την Ιταλία εκτός.
Έχει ήδη συμβεί στο παρελθόν (βλ. Σένγκεν) και υπάρχουν σοβαροί λόγοι για να
επαναληφθεί αυτό στο μέλλον, ίσως σε βασικούς τομείς όπως η άμυνα ή ακόμα και η
μετανάστευση. Σημάδια προς αυτήν την κατεύθυνση εκδηλώνονται ήδη στην ΕΕ. Ακόμα και
η αποτυχία ή ο καθυστερημένος διορισμός εκπροσώπου στην Επιτροπή μπορεί να πείσει
τους εταίρους μας για την απροθυμία της Ιταλίας να προχωρήσει μαζί με τους άλλους. Η
παρουσία στις Βρυξέλλες είναι επομένως απαραίτητη και για την εθνική αξιοπιστία. Η
Ιταλία έχει ακόμα μερικές εβδομάδες.
*Ο Στράτος Γεραγώτης , είναι τ. Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Παν/μιο της Pavia της Ιταλίας.
