Εξήντα χρόνια μετά την πρώτη πτήση του κοσμοναύτη Γιούρι Γκαγκάριν, ένας Γάλλος αστροναύτης μετρά ώρες για να εκτοξευτεί με έναν αμερικανικό διαστημικό φορέα στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Ο ιατρός της αποστολής του είναι Έλληνας, ο Αδριανός Γολέμης, Flight Surgeon στο Κέντρο Αστροναυτών του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ΕΟΔ), ο οποίος ανήμερα της σημερινής επετείου από τη θρυλική εκείνη πτήση, μίλησε από τη μακρινή Φλόριντα των Ηνωμένων Πολιτειών, στον ραδιοφωνικό σταθμό του Αθηναϊκού/Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων «Πρακτορείο 104,9 FM».
«Η σημερινή ημέρα είναι σημαντική για όλους στον τομέα μας. Πριν από 60 χρόνια, οι ιατροί που ετοίμαζαν τον Ρώσο κοσμοναύτη λειτουργούσαν με προβλέψεις που έκαναν για την επίδραση των συνθηκών του Διαστήματος στο ανθρώπινο σώμα, βάδιζαν στο άγνωστο και βασίζονταν περισσότερο στην “αποτροπή” μιας πιθανής σωματικής ζημιάς, με βάση την εμπειρία των πιλότων. Σήμερα, και ιδιαίτερα τα τελευταία 20 χρόνια περίπου, που έχουμε τον ΔΔΣ σε τροχιά, ξέρουμε πολλά περισσότερα», λέει ο κ. Γολέμης, εξηγώντας πόσο προχώρησε η διαστημική ιατρική μέσα σε έξι δεκαετίες.
Αφιλόξενο Διάστημα, προσαρμοστικό σώμα
Είμαστε όμως σε καλό δρόμο για να ετοιμαστεί ένα ταξίδι στον πλανήτη Άρη; «Σίγουρα, οι γνώσεις μας έχουν αυξηθεί κατά πολύ. Οι αστροναύτες πηγαίνουν στον ΔΔΣ και μένουν εκεί πια για μεγάλη περίοδο ώστε να εκτελέσουμε έρευνα για το πώς το σώμα αλλάζει, τι κινδύνους έχει να αντιπαλέψει στο διαστημικό περιβάλλον», εξηγεί ο κ. Γολέμης, τονίζοντας ταυτόχρονα πως είμαστε «αρκετά μακριά από το να γνωρίζουμε τα πάντα ή έστω και τα περισσότερα για τις συνέπειες της μακροχρόνιας διαστημικής διαβίωσης στο ανθρώπινο σώμα».
«Ακόμη ανακαλύπτουμε νέα πράγματα, όπως έγινε π.χ με μια παθολογία που ονομάζεται SANS, η οποία έχει να κάνει με το πώς αλλάζει η οπτική οξύτητα του οφθαλμού κάποιων αστροναυτών, όταν βρίσκονται για πολύ καιρό στο Διάστημα!», εξηγεί ο Έλληνας Ιατρός Αστροναυτών. Προσθέτει δε, πως μόλις τα τελευταία δύο χρόνια εξετάζεται από τον ίδιο και τους συναδέλφους του και ένα ζήτημα που προκύπτει «με θρομβώσεις εξαιτίας και της διαβίωσης σε περιβάλλον έλλειψης βαρύτητας», ζήτημα που «θα ήταν αδύνατο να μελετηθεί στη Γη».
«Πράγματι, το σώμα μας σε συνθήκες μηδενικής ή πολύ μειωμένης βαρύτητας “αλλάζει”, χάνει π.χ μυική μάζα και οστική πυκνότητα, αυτά όμως τα μελετούμε και ξέρουμε πώς εξελίσσονται, σε μεγάλο βαθμό. Το σώμα μας είναι εν πολλοίς προσαρμοστικό, έχει εξελιχθεί, είναι ένα… “έξυπνο” σύστημα», σχολιάζει ο κ. Γολέμης.
Μέχρι τον Άρη
Για ένα ταξίδι του Ανθρώπου στον πλανήτη Άρη, ο κ. Γολέμης δηλώνει -σε ιατρικό επίπεδο- αισιόδοξος. «Ελπίζω και πιστεύω πως ένα ταξίδι στον Κόκκινο Πλανήτη είναι εφικτό. Πάντα πηγαίνουμε βήμα βήμα και με την έρευνα που διεξάγεται στις πολύμηνες αποστολές έχουμε μια καλύτερη εικόνα το τι συμβαίνει στο ανθρώπινο σώμα και τι μπορούμε να “βελτιώσουμε” για το μέλλον», εξηγεί ο Έλληνας Flight Surgeon του ΕΟΔ που τονίζει πως για τον πλανήτη Άρη υπάρχουν ειδικές προκλήσεις.
«Τι θα γίνει εάν συμβεί κάτι ιατρικό σε έναν αστροναύτη στον έναν περίπου χρόνο που θα ταξιδεύει προς τον Άρη; Πώς θα λειτουργήσουν οι αστροναύτες στον συγκεκριμένο εγκλεισμό; Είναι πολύ διαφορετικό το να βρίσκεται κανείς στον Διαστημικό Σταθμό που είναι πάνω από τη Γη ή ακόμη και στο Σελήνη όπου σχεδιάζεται να λειτουργήσει ο νέος μικρός Διαστημικός Σταθμός Gateway από το να είσαι εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά...», σημειώνει ο κ. Γολέμης συνοψίζοντας της οργανικές και ψυχολογικές προκλήσεις του ταξιδιού στην Άρη.
«Όσο πιο μακριά πηγαίνουμε, τόσο μεγαλύτερη αυτονομία πρέπει να υπάρχει για τους ανθρώπους. Για εμάς, τους ιατρούς, αυτό σημαίνει μια ακόμη καλύτερη προετοιμασία, να έχουμε εκπαιδεύσει τους αστροναύτες ώστε να ανταπεξέλθουν σε επείγον ιατρικά γεγονός χωρίς να υπάρχουμε εμείς για να μας… πάρουν τηλέφωνο ώστε να δώσουμε οδηγίες!», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Έλληνας ειδικός επιστήμονας.
Ο κ. Γολέμης αναφέρεται επίσης στον έτερο σημαντικό παράγοντα αυτονομίας που μελετάται για μια αποστολή στη Σελήνη και περισσότερο στον Άρη. «Η αυτονομία των αστροναυτών σχετίζεται και με τον εγκλεισμό, αυτό που έχουμε βιώσει σε κάποιο βαθμό πια και… όλοι μας με τα λοκντάουν! Έτσι και οι αστροναύτες θα πρέπει να βρίσκονται στο ίδιο μέρος, με τους ίδιους ανθρώπους επί μακρόν, συνθήκη που επίσης μελετούμε», σημειώνει.
«Mission ALPHA»
Στο μακρινό Ακρωτήριο Κανάβεραλ, όπου βρίσκεται, ο Ανδριανός Γολέμης φροντίζει τον Γάλλο αστροναύτη Τομά Πεσκέ (Thomas Pesquet), ο οποίος πριν από λίγες ημέρες μάλιστα «τίμησε με ειδική ανάρτηση στη σελίδα του την Ελλάδα για τα 200 χρόνια της»! Ο Γάλλος αεροναυπηγός, μετέπειτα επαγγελματίας πιλότος, επελέγη από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος ως Αστροναύτης το 2009. Η πρώτη του διαστημική αποστολή πραγματοποιήθηκε ήδη το 2017, όταν «ο Τομά και το υπόλοιπο πλήρωμα έφτασαν στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό μέσα στο ρωσικό σκάφος Soyuz MS-03 και διέμειναν εκεί για 6 μήνες».
Η νέα του αποστολή λέγεται «Mission ALPHA» και ξεκινάει με την εκτόξευση στις 22 Απριλίου 2022 στις 05:11 π.μ. τοπική ώρα, από το Ακρωτήριο Κανάβεραλ των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, με το σκάφος Crew Dragon της SpaceX.
«Ο Τομά και οι υπόλοιποι αστροναύτες του πληρώματος Crew-2 προετοιμάζονται από τις αρχές του 2019, με αυξημένη δυσκολία λόγω της πανδημίας του COVID-19. Η διαμονή στο διάστημα θα διαρκέσει περίπου έξι μήνες, κατά τους οποίους θα εκτελέσει διάφορα πειράματα που άπτονται πολλών επιστημονικών κλάδων, όπως και διαστημικούς περιπάτους για επισκευή και αναβάθμιση τμημάτων του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού. Θα χριστεί μάλιστα Αρχηγός του πληρώματος του ΔΔΣ, μόλις ο τέταρτος Ευρωπαίος που λαμβάνει αυτή την τιμή και ευθύνη!», εξηγεί, καταλήγοντας, ο Αδριανός Γολέμης.
