Η άσκηση δημόσιας πολιτικής με κοινωνικό πρόσημο καταδεικνύει την ποιότητα της δημοκρατίας ενός κράτους και συμβάλλει στη συλλογική ευημερία, την κοινωνική πρόοδο και την οικονομική ανάπτυξη. Το Κράτος οφείλει να εγγυάται την αξιοπρεπή διαβίωση όλων των πολιτών του, δίνοντας έμφαση στους πιο ευάλωτους.
Γράφει ο Γιώργος Σταμάτης
Πέραν της ακραίας οικονομικής επισφάλειας, η έλλειψη σταθερής, κατάλληλης και επαρκούς στέγης δημιουργεί εμπόδια στην πρόσβαση και σε άλλα δημόσια αγαθά, όπως είναι η ποιοτική υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση, η εργασία. Τα εμπόδια αυτά παράγουν δυσμενείς διακρίσεις και τροφοδοτούν την κοινωνική απομόνωση, εγκλωβίζοντας τους ανθρώπους στο φαύλο κύκλο της ακραίας φτώχειας, της περιθωριοποίησης και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Κομβικό ρόλο για την ενεργή και ομαλή κοινωνική επανένταξη των αστέγων στην Ευρώπη, διαδραματίζουν τα Προγράμματα Κοινωνικής κατοικίας(socialhousing). Πρόκειται για οικονομικά προσιτή κατοικία (affordablehousing), δηλ. κάθε κατοικία που δεν αναγκάζει ένα νοικοκυριό να ξοδέψει πάνω από το 1/3 του μηνιαίου εισοδήματος του σε συνολικά έξοδα κατοικίας (ενοίκιο, δόση δανείου, κοινόχρηστα). Η σημασία της αναγνωρίζεται στο άρ. 34 του Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ε.Ε., στο οποίο γίνεται ρητή αναφορά στο «σεβασμό του δικαιώματος σε κοινωνική και στεγαστική βοήθεια προκειμένου να εξασφαλίσουν αξιοπρεπή διαβίωση όσοι δεν έχουν επαρκή μέσα».
Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) σε πρόσφατη έκθεσή του τονίζει ότι «η κρίση του κορωνοϊού προσφέρει μια σημαντική ευκαιρία να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της εξεύρεσης προσιτής στέγης, αν οι κυβερνήσεις υποστηρίξουν δημόσιες επενδύσεις στην κοινωνική κατοικία, για τη σημαντική επέκταση του τομέα της κοινωνικής στέγασης». Επισημαίνει δε ότι η προσπάθεια αυτή θα συμβάλει στην οικονομική ανάκαμψη με «πράσινο» τρόπο.
Ο θεσμός της κοινωνικής κατοικίας εφαρμόζεται με επιτυχία, υπό διάφορες εκδοχές και μοντέλα, σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Ειδικότερα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, που έχει αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο εθνικό πρόγραμμα στεγαστικής πολιτικής, Το κράτος προωθεί την επιδότηση αγοράς (TheRighttoBuy) καινούριας κατοικίας χαμηλού κόστους. Στη Γαλλία, στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος Δράσης κατά των ανθυγιεινών συνθηκών διαβίωσης και στέγασης, που ξεκίνησε το 2001, παρέχονται επιδοτήσεις στους ιδιοκτήτες ακινήτων, να πραγματοποιούν τις απαιτούμενες επεμβάσεις για την ασφάλεια των κατοικιών, ενώ παράλληλα από το 2004, με το νόμο Raffarin δόθηκε η δυνατότητα στις τοπικές και περιφερειακές αρχές να προγραμματίζουν την κατασκευή κοινωνικών κατοικιών με τη σχετική χρηματοδότηση.
Στην Ολλανδία, γίνονται προσπάθειες διευκόλυνσης της πρόσβασης των ευάλωτων ομάδων στη στέγαση μέσω προσαρμογής του ενοικίου στο εισόδημα του μισθωτή, συμπληρούμενο και από επίδομα ενοικίου. Η παροχή κοινωνικής κατοικίας έχει επίσης ενταχθεί στα εθνικά προγράμματα στέγασης και άλλων ευρωπαϊκών χωρών, όπως η Γερμανία, η Ιρλανδία, η Σουηδία, η Δανία, η Ιταλία, το Βέλγιο κ.α.
Στη χώρα μας, η θέσπιση της κοινωνικής κατοικίας εντάσσεται σε ένα ολιστικό πλαίσιο δημόσιων πολιτικών ενεργούς στήριξης των αστέγων, με στόχο την καταπολέμηση της ακραίας φτώχειας και των συνακόλουθων συνεπειών που αυτή επιφέρει.
Για το σκοπό αυτό, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων εξασφάλισε χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, του ποσού του 1,6 εκατομμυρίου ευρώ για την υλοποίηση έως το 2025 ενός πιλοτικού προγράμματος κοινωνικής κατοικίας σε συνολικά 100 ακίνητα στους δήμους της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Οι ιδιοκτήτες των παλαιών και αναξιοποίητων διαμερισμάτων που θα επιλεγούν θα υπογράψουν συμβόλαιο πενταετούς διάρκειας στην πιο χαμηλή τιμή της στεγαστικής αγοράς. Πριν τη μίσθωση του ακινήτου, ο φορέας υλοποίησης αναλαμβάνει την ανακαίνιση και την ενεργειακή αναβάθμιση του σπιτιού, ενώ ο ιδιοκτήτης επωφελείται πρόσθετων φορολογικών κινήτρων.
Το θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο θα εξειδικεύσει περαιτέρω τα κριτήρια επιλεξιμότητας τόσο των δικαιούχων ιδιοκτητών, όσο και των ωφελούμενων ενοικιαστών. Επιπλέον, θα καθοριστούν οι προϋποθέσεις βάσει των οποίων η κοινωνική κατοικία θα μπορεί να συνδυαστεί και με άλλα προγράμματα, δράσεις και συνοδευτικές υπηρεσίες, όπως είναι το επίδομα ενοικίου και το πρόγραμμα «Στέγαση και Εργασία», με στόχο την πολύπλευρη και ολιστική υποστήριξη και ενδυνάμωση των ευάλωτων συμπολιτών μας, προκειμένου να επανενταχθούν ομαλά στον κοινωνικό ιστό.
Με τη θεσμοθέτηση του προγράμματος της κοινωνικής κατοικίας, όπως και του συνολικού πλέγματος των πολιτικών στέγασης, η Κυβέρνηση στοχεύει στην οικοδόμηση μίας κοινωνίας ίσων ευκαιριών, ανοιχτής και βιώσιμης, στη βάση των αρχών της συμπερίληψης και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Με την υιοθέτηση μίας συνεκτικής, δημόσιας πολιτικής για τη στέγασηκαι ιδίως μέσα από τα προγράμματα κοινωνικής κατοικίας, ενισχύεται η οικονομική ευημερία των πολιτών που βρίσκονται σε κατάσταση ευαλωτότητας και προάγεται η ορατότητα και η κοινωνική συνοχή.
*Άρθρο του Γιώργου Σταμάτη,
Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας.
