«Η Ελλάδα πιστεύει ακράδαντα στο σεβασμό του διεθνούς δικαίου. Σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από την άνοδο του αναθεωρητισμού, την επικράτηση των μονομερών ενεργειών και την υποχώρηση της διαβουλευτικής Δημοκρατίας, το σύνθημα της υποψηφιότητας μας για τη θέση μη μόνιμου μέλους στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για την περίοδο 2025-2026 είναι τα τρία "Δ": Δημοκρατία, Διάλογος, Διπλωματία», τόνισε ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης κατά την ομιλία του στο Κέντρο Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ στη Βοστώνη.
Στην κατάμεστη αίθουσα του αφιερωμένου στην προώθηση των ευρωπαϊκών θεμάτων και των διατλαντικών σχέσεων Κέντρου, ο κ. Γεραπετρίτης αναφέρθηκε στις προόδους που έχει σημειώσει η Ελλάδα κατά τα τελευταία χρόνια, εντάσσοντάς τις στο ρόλο που είναι σε θέση να διαδραματίσει για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων: «Η Ελλάδα αποτελεί σήμερα ένα ενεργό μέλος της ΕΕ και βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των παγκόσμιων προκλήσεων».
Είναι μια χώρα που διαπνέεται από τα ιδανικά της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας και ασκεί μία πολύτροπη εξωτερική πολιτική με
πυξίδα το διεθνές δίκαιο, αλλά και τις αρχές και αξίες που εκφράζονται στο Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Η Ελλάδα επιδιώκει σχέσεις καλής γειτονίας και αναγνωρίζει τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας και της Διπλωματίας, αποτελώντας έτσι πυλώνα σταθερότητας σε μια περιοχή, στην οποία εμφανίζονται πολλά και ιδιαίτερα πιεστικά προβλήματα.
Ελληνική εξωτερική πολιτική: Κύπρος, Τουρκία, Ουκρανία
Ο υπουργός Εξωτερικών παρέθεσε ως παραδείγματα της βασισμένης σε αρχές και αξίες ελληνικής εξωτερικής πολιτικής τη στάση της Αθήνας σε σχέση με το Κυπριακό, την Τουρκία, και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Στο Κυπριακό, το οποίο κατά τον κ. Γεραπετρίτη βρίσκεται «στην κορυφή των προτεραιοτήτων της Ελλάδας», ο στόχος «είναι μια ανεξάρτητη, διζωνική και δικοινοτική ομοσπονδία με ενιαία διεθνή νομική προσωπικότητα, είναι η επανένωση του νησιού με βάση τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ». Η Ελλάδα βρίσκεται πάντοτε σε συντονισμό με τη Κύπρο για τις απαραίτητες πρωτοβουλίες και ενέργειες, διαβεβαίωσε ο υπουργός Εξωτερικών.
Ο κ. Γεραπετρίτης επανέλαβε την κατηγορηματική απόρριψη από την Ελλάδα κάθε μορφής αναθεωρητισμού, είτε πρόκειται για αξιώσεις που εγείρει η Τουρκία, είτε για τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αναφερόμενος στην Άγκυρα, τόνισε ότι θα διερευνηθεί η δυνατότητα «της επί τη βάσει του διεθνούς δικαίου ειρηνικής επίλυσης της μοναδικής μας διαφοράς, της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης».
Θα ακολουθηθεί μία πορεία «βήμα προς βήμα»: Στα μέσα Οκτωβρίου θα διεξαχθούν στην Αθήνα οι πρώτες συζητήσεις που θα αφορούν τη θετική ατζέντα και τον πολιτικό διάλογο. Τον Νοέμβριο θα υπάρξει περαιτέρω συζήτηση σε σχέση με τα ΜΟΕ, ενώ στις αρχές Δεκεμβρίου θα λάβει χώρα το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών. Ουσιαστική συζήτηση επί της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών θα υπάρξει μόνον εφόσον παγιωθεί η περίοδος ηρεμίας και στην πράξη επιδειχθεί ειλικρινής διάθεση εκ μέρους της Τουρκίας για απτά αποτελέσματα στους δύο άλλους τομείς, κατέστησε σαφές ο κ. Γεραπετρίτης.
Σε σχέση με τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Ελλάδα έχει από την πρώτη στιγμή καταδικάσει την παραβίαση του διεθνούς δικαίου από τη Μόσχα και έχει παράσχει σημαντική υποστήριξη στο Κίεβο. Ο κ. Γεραπετρίτης ξεκαθάρισε επιπλέον ότι η Αθήνα στηρίζει την ευρωπαϊκή πορεία του Κιέβου.
Υποψηφιότητα για τη θέση μη μόνιμου μέλους στο Συμβούλιο Ασφαλείας στον ΟΗΕ
Η βαθιά δέσμευση της Ελλάδας στη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια καταδεικνύεται και από την υποψηφιότητά της για τη Θέση μη Μόνιμου Μέλους στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. «Οι κορυφαίες προτεραιότητες της υποψηφιότητάς μας στον ΟΗΕ περιλαμβάνουν την ειρηνική επίλυση διαφορών, το σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου, την κλιματική αλλαγή και την ασφάλεια, τις γυναίκες, την ειρήνη και την ασφάλεια, την καταπολέμηση της συμμετοχής των παιδιών σε ένοπλες συγκρούσεις και τη θαλάσσια ασφάλεια», είπε ο κ. Γεραπετρίτης.
Ο ρόλος της Ελλάδας στην ΕΕ
«Είμαστε περήφανοι για τον εξαιρετικά σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη διαμόρφωση των πολιτικών της ΕΕ», δήλωσε ο κ. Γεραπετρίτης. Η Ελλάδα έχει ανακάμψει πλήρως, αφήνοντας πίσω της την οικονομική κρίση και αναπτύσσεται με ρυθμούς υπερδιπλάσιους αυτών της ΕΕ (5,9% το 2022). Πλέον αποτελεί ελκυστικό επενδυτικό προορισμό, ενώ τα ελληνικά ομόλογα ανακτούν την επενδυτική βαθμίδα από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης.
Με ανανεωμένη αυτοπεποίθηση από τη διαρκή ανοδική της πορεία, η Ελλάδα συνέβαλε ουσιαστικά στην ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, στην προώθηση της ευρω-μεσογειακής συνεργασίας, ειδικά στο πεδίο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, στο σχεδιασμό ενός Ευρωπαϊκού Ψηφιακού Πιστοποιητικού Εμβολιασμού και στην υιοθέτηση του συστήματος ανώτατων ορίων τιμών του φυσικού αερίου, μέτρο που μείωσε δραματικά την τιμή του φυσικού αερίου στην Ευρώπη και επέτρεψε στην ΕΕ να αντιμετωπίσει την ενεργειακή κρίση.
Η Ελλάδα αποτελεί επιπλέον ενεργειακό κόμβο και βασικό παράγοντα ενεργειακής ασφάλειας χάρη στο διευρυμένο δίκτυο αγωγών και τη διασύνδεση των ηλεκτρικών δικτύων και τα εναλλακτικά μέσα εφοδιασμού, όπως τα τερματικά LNG.
Μεταναστευτικό
Σε σχέση με τη διαχείριση της μετανάστευσης, ο κ. Γεραπετρίτης υπογράμμισε τις προόδους που έχει σημειώσει η Ελλάδα: «Μεταρρυθμίσαμε το σύστημα ασύλου μας, βελτιώσαμε τις συνθήκες διαβίωσης στα κέντρα προσφύγων, αναπτύξαμε πολιτικές για την προστασία των ασυνόδευτων ανηλίκων και ένταξης των μεταναστών και εργαζόμαστε για να δημιουργήσουμε νόμιμες οδούς
μετανάστευσης για όσους θα ήθελαν να εργαστούν στην Ελλάδα».
Από την άλλη πλευρά, ο υπουργός Εξωτερικών κατέστησε σαφές ότι θα πρέπει να υπάρξει συνεργασία μεταξύ των χωρών της ΕΕ και αποφάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ειδικά σε μία περίοδο αύξησης των μεταναστευτικών ροών τόσο από την Αφρική, όσο και από την Ασία.
Κλιματική αλλαγή
Σε ό,τι αφορά το καίριο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, το οποίο κατά τον κ. Γεραπετρίτη είναι «υπαρξιακής σημασίας» για τον πλανήτη, η Ελλάδα υλοποιεί με ταχείς ρυθμούς τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια. Χάρη στις επενδύσεις στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, οι καθαρές μορφές ενέργειας καλύπτουν πλέον περισσότερο από το ήμισυ του ενεργειακού μείγματος.
Επιπλέον, το 2024 η Ελλάδα θα φιλοξενήσει την «Our Ocean Conference», μια Διάσκεψη υψηλού επιπέδου με στόχο την ενίσχυση της συνεργασίας σε όλα τα σημαντικά ζητήματα που αφορούν τους ωκεανούς και τις θάλασσες, όπως η ασφάλεια, η επίδραση της κλιματικής αλλαγής, η απώλεια της βιοποικιλότητας, η υπεραλίευση και η θαλάσσια ρύπανση.
Περιοχές της Ελλάδας καθίστανται πρωτοπόρες σε παγκόσμιο επίπεδο χάρη σε έργα όπως αυτό που υλοποιείται στην Αστυπάλαια σε συνεργασία με τον όμιλο Volkswagen και προωθεί την ηλεκτροκίνηση, την έξυπνη κινητικότητα και τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
Πολλαπλές κρίσεις, η «νέα κανονικότητα»
Η Ελλάδα είναι πλέον σήμερα έτοιμη να παράσχει τη συνδρομή της στην αντιμετώπιση «της παγκοσμιοποίησης των προβλημάτων», σε ένα κόσμο όπου «οι πολλαπλές κρίσεις αποτελούν τη νέα κανονικότητα», όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Γεραπετρίτης. Η κλιματική αλλαγή, η επιθετικότητα στις διεθνείς σχέσεις, οι μεγάλες μεταναστευτικές ροές, η επισιτιστική κρίση και, μετά την πανδημία του Covid-19, η δημόσια Υγεία, είναι οι κρίσεις που βρέθηκαν στο επίκεντρο των συζητήσεων κατά την 78 η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών.
Τα προβλήματα αυτά εξουδετερώνουν βεβαιότητες δεκαετιών, έχουν διαστάσεις που ξεπερνούν τα όρια και τις δυνατότητες αντιμετώπισης από μέρους ενός κράτους ή και μίας ολόκληρης ηπείρου, και συχνά αντιμετωπίζονται από πολιτικές ηγεσίες σε όλο τον κόσμο με όρους μανιχαϊσμού, όχι με ελεύθερη και κριτική σκέψη. Όπως άλλωστε τόνισε και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Antonio Guterres, «ο συμβιβασμός έχει καταντήσει μια "βρώμικη λέξη"».
«Επιστροφή στα θεμελιώδη»
Κατά τον κ. Γεραπετρίτη, η λύση μπορεί να προέλθει μόνον μέσα «από την επιστροφή στα θεμελιώδη»: Το διάλογο, την ενίσχυση της Δημοκρατίας, του Κράτους Δικαίου, αλλά και των πολυεπίπεδων και αντιπροσωπευτικών μηχανισμών παγκόσμιας διακυβέρνησης, με πρώτο και κύριο τα Ηνωμένα Έθνη και τους συνδεδεμένους με αυτά οργανισμούς.
Οι δομές αυτές θα πρέπει να εδράζονται στο διεθνές δίκαιο και να προωθούν τη διαβούλευση, την αντιπροσωπευτικότητα και τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και να λαμβάνουν υπόψη τη δυναμική των εξελίξεων, όπως αυτή καταγράφεται με την άνοδο του Παγκόσμιου Νότου και την αύξηση της επιρροής νέων οργανισμών που δίνουν φωνή σε χώρες που υποεκπροσωπούνταν στις διεθνείς δομές, όπως οι χώρες BRICS.
Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η συζήτηση για δομικού χαρακτήρα αλλαγές στον ΟΗΕ, με τις οποίες θα αντιμετωπιστεί π.χ. η δυσκολία λήψης αποφάσεων λόγω του βέτο των μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας. Αλλά και σε ό,τι αφορά την ΕΕ, η συζήτηση θα πρέπει επίσης να περιστραφεί γύρω από τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και την ικανότητά της να δρα αποτελεσματικά στο διεθνές πεδίο.
Πέρα, όμως, από τις θεσμικές αλλαγές, θα απαιτηθεί και μία ψυχολογική: «Χρειαζόμαστε διαδικασίες διαβούλευσης», είπε ο κ. Γεραπετρίτης. «Η θεωρία του Habermas για τη θεμελιακή σημασία που έχει η ορθολογική διαβούλευση για την ανθρώπινη αλληλεπίδραση μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την τρέχουσα κατάσταση πραγμάτων στον κόσμο».
Σήμερα έχει επικρατήσει ένας διχαστικός πολιτικός λόγος, ο οποίος θέτει σε κίνδυνο τη Δημοκρατία, τις προσπάθειες για αποτελεσματική διακυβέρνηση και το ίδιο το πνεύμα της Διπλωματίας, η οποία βασίζεται σε μια κουλτούρα διαβούλευσης και διαλόγου. Και η νοσηρή αυτή ατμόσφαιρα αναπαράγεται και πολλαπλασιάζεται από τους αλγορίθμους των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, οι οποίοι ενισχύουν τις ομαδοποιήσεις και την αντιπαλότητα.
Ο υπουργός Εξωτερικών τόνισε ότι «θα πρέπει να σκεπτόμαστε ευρύτερα και βαθύτερα» για τα παγκόσμια ζητήματα, οι αποφάσεις να είναι προσανατολισμένες όχι τόσο στο «εμείς» και το «σήμερα», όσο στις ανάγκες «όλου του κόσμου» και κυρίως των «επόμενων γενεών». Οι λέξεις-κλειδιά θα πρέπει να είναι η «Παγκόσμια Αλληλεγγύη και η Διαγενεακή Βιωσιμότητα», επεσήμανε ο κ. Γεραπετρίτης και παρατήρησε ότι η φτώχεια και οι ανισότητες βρίσκονται πίσω σε σημαντικό βαθμό πίσω από την αστάθεια και την επιθετικότητα στις διεθνείς σχέσεις.
Ερωτήσεις και απαντήσεις (Κίνα, Διεύρυνση ΕΕ, Τουρκία, Κύπρος)
Απαντώντας στις ερωτήσεις του κοινού, ο κ. Γεραπετρίτης τόνισε οι κινεζικές οικονομικές επενδύσεις στην Ελλάδα δεν συνδέονται με τη λήψη πολιτικών αποφάσεων. Επιπλέον, η Ελλάδα καλλιεργεί και άλλες συνεργασίες, όπως συνέβη πρόσφατα με την απόφαση αναβάθμισης της σχέσης της με την Ινδία σε στρατηγική. Νέοι διάδρομοι εμπορίου, ενέργειας και τεχνολογίας, όπως ο India-Middle East-Europe Economic Corridor, ο οποίος θα περνά και από την Ελλάδα, δίδουν την ευκαιρία για νέες συνεργασίες. Η Ελλάδα διατηρεί άλλωστε στρατηγικές συμμαχίες με σημαντικές χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, όπως είναι το Ισραήλ, η Αίγυπτος, αλλά και με διεθνείς δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ και η Γαλλία.
Ο υπουργός Εξωτερικών επανέλαβε ότι εδώ και είκοσι χρόνια, από τη Σύνοδο Κορυφής της Θεσσαλονίκης το 2003 και μετά, ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων είναι προτεραιότητα της πολιτικής της Ελλάδας στην περιοχή. Η Ελλάδα θα συνεχίσει να στηρίζει τις προσπάθειες των χωρών αυτών να ανταποκριθούν στα κριτήρια προσχώρησης και να εκπληρώσουν τα ορόσημα που έχουν τεθεί για την ενσωμάτωσή τους στην ευρωπαϊκή οικογένεια, και το ίδιο θα κάνει και για την Τουρκία, την Ουκρανία και τη Μολδαβία. «Η κάθε χώρα θα πρέπει να κριθεί χωριστά, και όχι σε εξάρτηση ή σε συνδυασμό με κάποια άλλη», είπε ο υπουργός Εξωτερικών.
Σε σχετική ερώτηση Γεωργιανού φοιτητή, ο κ. Γεραπετρίτης κατέστησε σαφές ότι η Ελλάδα στηρίζει την ευρωπαϊκή προοπτική και της Γεωργίας. Εξίσου θετικός εμφανίστηκε στην ένταξη της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας στο Χώρο Schengen. Ως προς τις προσπάθειες συνεννόησης της Ελλάδας με την Τουρκία, ο κ. Γεραπετρίτης υποστήριξε ότι οι συνθήκες στις οποίες διεξάγεται αυτή τη στιγμή η συζήτηση είναι πολύ πιο ευνοϊκές, αλλά μένει να φανεί αν θα υπάρξει συνέπεια και συνέχεια. «Δεν είμαστε αφελείς και επεξεργαζόμαστε όλα τα πιθανά σενάρια», είπε χαρακτηριστικά, «αλλά θέλουμε να δώσουμε χώρο στη διπλωματία, να της επιτρέψουμε να μιλήσει. Είμαστε γείτονες και θα πρέπει να δώσουμε μία ευκαιρία στην ειρήνη».
Απαντώντας σε ερώτηση για το Κυπριακό, ο Υπουργός Εξωτερικών εξέφρασε την απογοήτευσή του για το γεγονός ότι η κατάσταση δεν έχει βελτιωθεί σημαντικά, καθώς δεν υπάρχει η διάθεση από την τουρκοκυπριακή πλευρά για συνομιλίες υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. Η Ελλάδα, ξεκαθάρισε, απορρίπτει κατηγορηματικά τη «λύση των δύο κρατών».
