Αποτελεί σήμερα κοινή -για τον δυτικό πολιτισμό- παραδοχή ότι η συμπερίληψη και η πραγματική εξίσωση των ευκαιριών είναι απαραίτητες για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Εντούτοις, πολλές κοινωνικές ομάδες βιώνουν διαχρονικά τον κοινωνικό αποκλεισμό, την περιθωριοποίηση, ακόμη και τον στιγματισμό.
Σε αυτές θα πρέπει σίγουρα να προσμετρήσουμε τα Άτομα με Αναπηρία (ΑμεΑ), τα οποία καλούνται με προσωπικό αγώνα να διαχειριστούν μία εξ ορισμού δύσκολη καθημερινότητα σε συνδυασμό με ποικίλους φραγμούς για ισότιμη συμμετοχή στην κοινωνία. Μπορεί οι περιπτώσεις κακοποίησης, εγκλεισμού, εγκατάλειψης και εμπαιγμού να έχουν μειωθεί σημαντικά, όμως η πρόοδος που έχει συντελεστεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες (στις προηγμένες τουλάχιστον χώρες) δεν θα πρέπει να μας δημιουργεί ψευδαισθήσεις. Όταν με βάση στοιχεία του 2018 για τη χώρα μας από το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για θέματα αναπηρίας, 1 στα 2 ΑμεΑ δεν έχει συμμετάσχει ποτέ σε κάποια πολιτιστική ή αθλητική δραστηριότητα, δεν έχει πάει ποτέ σε θέατρο, κινηματογράφο, συναυλία ή αρχαιολογικό χώρο, απέχουμε πολύ από το επιθυμητό.
Η αναπηρία είναι μια παγκόσμια πραγματικότητα, που αφορά άμεσα έναν ετερογενή πληθυσμό με αναπηρίες γενετικές ή επίκτητες, ορατές ή μη εμφανείς, αισθητηριακές, κινητικές, γνωστικές ή ψυχικές. Πρόκειται, σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ., για πάνω από 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους (περίπου το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού), ενώ 1 στους 4 Ευρωπαίους έχει ένα μέλος της οικογένειάς του με κάποια μορφή αναπηρίας. Οι αριθμοί αυτοί παρουσιάζουν διαρκή αυξητική τάση, κυρίως λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της αύξησης των χρόνιων παθήσεων, οι οποίες σχετίζονται με αναπηρίες. Στην Ελλάδα, ο αριθμός αγγίζει το 1.000.000 πολίτες. Εξ αυτών, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΑμεΑ, 6 στους 10 ζουν στο φάσμα της φτώχειας και του αποκλεισμού.
Εύλογα, λοιπόν, η εκπόνηση Εθνικού Σχεδίου Δράσης (ΕΣΔ) για τα ΑμεΑ αποτέλεσε προγραμματική δέσμευση και προτεραιότητα του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη. Έτσι, για πρώτη φορά στη μεταπολίτευση επιχειρείται ολιστικά να συντεθούν σε μια ενιαία ομπρέλα πολιτικής οι δράσεις όλων των Υπουργείων για την ιδιαίτερη μέριμνα που το Κράτος οφείλει στα ΑμεΑ. Συγκεκριμένα το ΕΣΔ διαρθρώνεται σε 6 πυλώνες δράσης, που προάγουν την αυτονομία και την ενσωμάτωση, την αξιοπρέπεια και την ευημερία.
Με τον πρώτο πυλώνα το Κράτος τίθεται στην υπηρεσία του Ατόμου με Αναπηρία, ενεργοποιείται ο Συντονιστικός Μηχανισμός με στόχο την εφαρμογή της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία σε όλη την επικράτεια. Για τον σκοπό αυτόν προβλέπεται σύσταση της Εθνικής Αρχής Προσβασιμότητας, κωδικοποίηση της εθνικής νομοθεσίας για τα ΑμεΑ, αναβάθμιση του μηχανισμού αξιολόγησης αναπηρίας και εισαγωγή της Ηλεκτρονικής Κάρτας Αναπηρίας.
Ο δεύτερος πυλώνας αφορά την Προστασία των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρία, μεριμνώντας για την ισότητα, τη δικαιότερη φορολόγηση, την ανεξάρτητη διαβίωση, την εκπαίδευση και κατάρτιση,την ποιοτική δημόσια υγεία, την εργασία, την κοινωνική προστασία, την ασφάλεια και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για όλους. Προβλέπονται, μάλιστα, ειδικότερα μέτρα για γυναίκες, παιδιά και πολίτες τρίτων χωρών με στόχο τη στήριξη της οικογένειας, την πρώιμη παρέμβαση, την αποϊδρυματοποίηση και την κοινωνική προστασία.
Επιπλέον, το πάγιο αίτημα για Προσβασιμότητα στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον, στις μεταφορές, σε αγαθά και υπηρεσίες καλύπτεται από τον τρίτο πυλώνα του ΕΣΔ. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη διασφάλιση της ψηφιακής προσβασιμότητας καθώς και της πρόσβασης στην πληροφόρηση και την επικοινωνία. Όλα αυτά συνδέονται και με τον τέταρτο πυλώνα Συμμετοχή σε κάθε έκφανση της ζωής, και συγκεκριμένα με την φυσική και αντιληπτική προσβασιμότητα στην πολιτιστική ζωή, την ψυχαγωγία, τον ελεύθερο χρόνο, τον αθλητισμό, τον πολιτικό και δημόσιο βίο. Το στοίχημα είναι κανένα άτομο με αναπηρία ή χρόνια νόσο να μην μείνει στο περιθώριο της ζωής.
Σημαντικότατος πέμπτος πυλώνας δράσης, που αποβλέπει στην αλλαγή κουλτούρας σχετικά με τα θέματα αναπηρίας, είναι η Ευαισθητοποίηση της κοινωνίας και της Δημόσιας Διοίκησης. Πρέπει να ξεφύγουμε αφενός από τη διαδεδομένη αντίληψη περί κοινωνικής αχρηστίας των ΑμεΑ, που οδηγεί σε πράξεις βαρβαρότητας, και αφετέρου από το παρωχημένο ιατρικό μοντέλο αντιμετώπισης των ΑμεΑ, που περιορίζεται στην ιατρική υποστήριξη και οδηγεί σε πράξεις ελεημοσύνης. Χρειάζονται πολιτικές που προβλέπουν, ενισχύουν και προστατεύουν κάθε πολίτη με κάποιας μορφής αδυναμία. Εξάλλου, πολλά από τα μέσα διευκόλυνσης ωφελούν και άλλες ομάδες πληθυσμού: όποιος έχει πάει βόλτα με βρεφικό καροτσάκι, έχει κυκλοφορήσει με πατερίτσες ή έχει υπερήλικες γονείς κατανοεί την αλήθεια του επιχειρήματος. Τέλος, ο έκτος πυλώνας Συνέργεια και Ανάπτυξη στοχεύει στη γόνιμη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων φορέων και την προώθηση του προσβάσιμου τουρισμού, αποδεικνύοντας ότι η Κυβέρνηση δουλεύει σκληρά και ολιστικά για να άρει τα εμπόδια των ατόμων με αναπηρία, τα οποία καταβάλλουν υπερπροσπάθεια για τα πιο απλά πράγματα που συνήθως θεωρούνται δεδομένα.
Η ιστορία έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση των ΑμεΑ βελτιώνεται σε κοινωνίες που εμφορούνται από υψηλά κοινωνικά ιδανικά, ενώ χειροτερεύει, όταν επικρατεί σκοταδισμός και κοινωνικός ρατσισμός. Με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία γίνεται απολύτως σαφές σε ποια κατηγορία θέλουμε ως κοινωνία να ανήκουμε.
* Ο κ. Χρήστος Ταραντίλης είναι βουλευτής Επικρατείας της Ν.Δ., καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
** Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή
