Αν υποθέσουμε ότι το κύριο έργο των επιστημών είναι να παρέχει θεωρητική κατανόηση των γεγονότων που λαμβάνουν χώρα στον κόσμο, τότε ο τελευταίος ενάμισης χρόνος, από το ξεκίνημα της επιδημίας , έχει δώσει αρκετό χρόνο για να γίνει αυτό. Η συγκεκριμένη φύση των κοινωνικών επιστημών του 21ου αιώνα είναι ο σχεδόν υποχρεωτικός συνδυασμός της θεωρίας με ένα σύνολο αξιών και μία ηθική προσταγή. Υπό αυτήν την έννοια το ερώτημα της ηθικής ανάλυσης της πανδημίας είναι αρκετά καίριο.
Σε αυτό το σημείο θα είχε ενδιαφέρον να δούμε προηγούμενα παραδείγματα. Οι παγκόσμιοι πόλεμοι έδωσαν έδαφος στην ιδέα της συλλογικής ασφάλειας. Η κρίση των Κουβανικών πυραύλων έχει διαμορφώσει την σύγχρονη θεωρία της λήψης αποφάσεων στην εξωτερική πολιτική .Το επακόλουθο πολλών σημαντικών καταστροφών του παρελθόντος έχει δώσει προτεραιότητα σε κάποια μορφή ηθικής και ρητορικής ανάλυσης .Μετά το Chernobyl , αναδύθηκε η θεωρία του κοινωνικού ρίσκου ,η οποία αναπτύχθηκε περαιτέρω μετά τη Fukushima .Ποια καινούργια θεωρία θα προκύψει μετά τον covid ; Είναι επιτακτική μόνο η θεωρία της πράσινης αλλαγής; Στο κάτω κάτω ,η αντίληψη ότι η κρίση του covid θα πρέπει να παρέχει μία πιο βολική αρχή για ανοικοδόμηση της παγκόσμιας οικονομίας βασισμένης σε πράσινες αρχές γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής .Αν κοιτάξουμε την παγκόσμια ατζέντα σήμερα, θα παρατηρήσουμε ότι ο κύριος στόχος δεν είναι καθόλου το να ξεπεραστούν οι συνέπειες της πανδημίας, αλλά δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στο κλίμα και την απαλλαγή του πλανήτη από τον άνθρακα. Αυτό σημαίνει ότι η πανδημία, στην πραγματικότητα, έχει γίνει απλά το πρόσχημα για μια πράσινη αλλαγή και ,ως εκ τούτου, δεν χρήζει προσοχής η ίδια;
Κατά τη διάρκεια του ενάμιση χρόνου της πανδημίας ,έχει γίνει πολλή συζήτηση σχετικά με το αν ο κόσμος έχει αλλάξει μετά την πανδημία ή αν έχει παραμείνει ο ίδιος .Ποικίλες απαντήσεις σε αυτό το δίλλημα αποτυπώνονται στον τύπο.
Κατά την άποψή μας, καταλλήλως σε αυτό το πλαίσιο ,το θέμα της ηθικής ευθύνης και μιας ηθικής κατανόησης της πανδημίας,, θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν μας. Αυτό που ίσως είναι αρκετά ξεκάθαρο είναι ότι η πανδημία δεν άλλαξε την υπεροψία των κρατών σχετικά με την παγκόσμια πολιτική . Με αυτήν την έννοια, τίποτα δεν έχει αλλάξει.
Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει το λογικό ερώτημα του τι πρέπει να γίνει (αν υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να γίνει) για να γίνουν οι συνέπειες ενδεχόμενων μελλοντικών πανδημιών λιγότερο καταστροφικές από ότι είναι σήμερα. Για να καταλάβουμε γιατί αυτή η επιλογή είναι ηθική ,είναι λογικό και κατανοητό ότι πρέπει να δούμε προηγούμενες καταστροφές. Πάλι ,μετά το Chernobyl και τη Fukushima ,ο κόσμος άρχισε να αναθεωρεί σχετικά με την πυρηνική ενέργεια και τις ιδέες για την ασφάλειά της. Απομακρύνθηκε από το πράσινο καθαρό φάσμα. Στις συζητήσεις και κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων μετά από αυτά τα δύο ατυχήματα, απόψεις ότι η ηθική επιλογή της ανθρωπότητας θα πρέπει να είναι η απόρριψη της πυρηνικής ενέργειας ακούστηκαν ηχηρά .Με το πέρασμα των χρόνων, όμως αυτές οι φωνές σίγησαν.
Σε αυτό το σημείο προκύπτει το ερώτημα σχετικά με το πώς επιλέγονται οι στρατηγικές, και το Chernobyl μπορούμε να πούμε ότι έμοιαζε με πανδημία. Το ερώτημα είναι ,τι είναι καλύτερο να αναπτυχθεί σε αυτή ή την άλλη κατεύθυνση, το οποίο έχει εφαρμοστεί αποτελεσματικά, φυσιολογικά και κερδοφόρα για δεκαετίες(η προσιτή τιμή και η καθαρότητα της πυρηνικής ενέργειας),γνωρίζοντας ότι μία φορά σε μία γενιά μπορεί να προκύψει μία καταστροφή ,ή να εγκαταλειφθεί πλήρως.
Ένα παρόμοιο ερώτημα προκύπτει σε σχέση με την πανδημία. Είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί μεγάλη χωρητικότητα στις μονάδες επειγόντων περιστατικών και εντατικών πτερύγων και νοσοκομεία για μολυσματικές ασθένειες ,κάτι το οποίο δεν χρειάζεται κάθε χρόνο στις προηγμένες χώρες του σύγχρονου κόσμου ,με αυτό το επίπεδο ιατρικής περίθαλψης; Θα ήταν καλύτερα να ανακατευθύνουν αυτές τις πηγές εσόδων προς όφελος της κοινωνίας ,σε άλλους στόχους(δεν θα αναλογιστούμε τη συνιστώσα της διαφθοράς αυτής της βελτίωσης στον τομέα της υγείας σε πολλές περιπτώσεις)Είναι οι πανδημίες κάτι που συμβαίνει μία φορά σε κάθε γενιά(ή πιο συχνά).Μία καταστροφή ,όπως ο covid μπορεί να συμβεί ,για την οποία το ιατρικό σύστημα των περισσοτέρων χωρών δεν θα είναι έτοιμο .Είναι απαραίτητο να διατηρούμε ιατρικά αποθέματα σε ένα παγωμένο οικονομικά κράτος και να σπαταλάμε πόρους σε αυτά ,δεδομένης της συνήθης κατάστασης;
Συνεπώς,ακόμα και τώρα, αν υποθέσουμε ότι ο covid είναι μία εξαίρεση- κάτι παρόμοιο θα μπορούσε να συμβεί μία φορά σε κάθε γενιά-τότε δεν υπάρχει ανάγκη να διατηρούμε ιατρικά αποθέματα πλέον και να επιστρέφουμε στην βελτίωση του συστήματος υπό φυσιολογικές συνθήκες. Φαίνεται ότι αρκετά χρόνια μετά το τέλος της επιδημίας ,αυτή η πολύ αργή μετάβαση στη βελτίωση της δομής του συστήματος υγείας με κάποιον τρόπο θα συμβεί. Έτσι ακριβώς συνέβη και η αργή επιστροφή στην πυρηνική ενέργεια λίγα χρόνια μετά από το Chernobyl και τη Fukushima. Έτσι, υπό το πρίσμα της ηθικής αντίληψης των προκλήσεων της κοινωνίας, τίποτα στην πραγματικότητα δεν έχει αλλάξει .Και η αυξημένη ηθική ευθύνη, τουλάχιστον σε επίπεδο επιθυμίας να αλλάξει κάτι ,θα εξασθενίσει μετά από μερικά χρόνια.
Ένα ξεχωριστό θέμα το οποίο σχετίζεται με την ηθική αντίληψη της πανδημίας είναι ένα είδος ιατρικού απολυταρχισμού, όταν διακεκριμένοι γιατροί καθορίζουν τις βασικές παραμέτρους της ζωής της κοινωνίας (καραντίνες, απαγόρευση κυκλοφορίας, μάσκες ).Καθώς οι πρώτοι φόβοι αβεβαιότητας υποχώρησαν πέρυσι την άνοιξη ,αυτός ο ιατρικός απολυταρχισμός άρχισε να γίνεται αντιληπτός σαν πραγματική απειλή εναντίον των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών. Ως εκ τούτου ,οδήγησε σε μίας ευρείας κλίμακας αντιδράσεις και διαμαρτυρίες σε πολλές χώρες ,οι οποίες συχνά λάμβαναν βίαιο χαρακτήρα. Θα γίνει αυτός ο ιατρικός απολυταρχισμός (ένα είδος ανάλογο της ταινίας The Matrix) μακροπρόθεσμη άποψη του «καινούργιου φυσιολογικού» όπου οι περιορισμοί θα μείνουν μαζί μας για πάντα ή ήταν απλά μία αντίδραση που εφαρμόστηκε μόνο μια φορά για την αντιμετώπιση της πανδημίας; Υπάρχει ένα κατανοητό δέλεαρ για να γίνει αυτό.
Όσοι περισσότεροι οι περιορισμοί και οι απαγορεύσεις ,τόσο πιο εύκολος και απλός γίνεται ο έλεγχος των πολιτών. Σε αυτό το σημείο μια καινούργια χροιά εμφανίζεται στην θέση «τίποτα δεν έχει αλλάξει στον κόσμο».
Ένας άλλος τομέας της νέας πραγματικότητας μετά τον covid είναι το θέμα της φτώχιας, της διασφάλισης τροφής και της πείνας. Η οικονομική κρίση που αναμένεται να ακολουθήσει την πανδημία, η αύξηση της ανεργίας μπορεί να αποτελέσουν μακροπρόθεσμα εφαλτήρια για να εντατικοποιηθούν αυτές οι διαδικασίες. Η διασφάλιση τροφής συνδέεται επίσης με την κλιματική αλλαγή. Όλα αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε φανερές κοινωνικές συνέπειες- συμπεριλαμβανομένης της πιθανής διάβρωσης και εξαφάνισης της μεσαίας τάξης παγκοσμίως. Με τη σειρά τους, αυτές οι διεργασίες μπορούν να αυξήσουν τη μεταναστευτική ροή, παρά το ότι-αυτή τη στιγμή-τα σύνορα φυλάσσονται πολύ πιο αυστηρά. Επιπλέον, είναι αρκετά πιθανό να διατηρηθούν οι εντατικοί έλεγχοι στα σύνορα λόγω covid ή να ανοίγουν επιλεκτικά-καθώς για τις προηγμένες χώρες το κλείσιμο των συνόρων αποτελεί ένα βολικό εργαλείο ελέγχου της ανεπιθύμητης εισροής μεταναστών καθώς και της πίεσης που επιφέρει, ένα δέλεαρ το οποίο δε θα αγνοηθεί με ευκολία.
Με αυτόν τον τρόπο, είναι πιθανό να προβλέψουμε μια αυξανόμενη κοινωνική διαστρωμάτωση και μέσα στη χώρα και ανάμεσά τους-ως μια πραγματική μεσοπρόθεσμη συνέπεια της πανδημίας . Επιβεβλημένη στην σχεδόν αναπόφευκτη διαστρωμάτωση νικητών και χαμένων στην ‘πράσινη αλλαγή’ της οικονομίας ,αυτό θα μπορούσε να είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην εξέλιξη του κόσμου στο μέλλον. Και έτσι ,ο μετά κορωνοϊού κόσμος θα είναι κοινωνικά πιο πολωμένος από ότι είναι τώρα .Αυτό θα γίνει επίσης κομμάτι του νέου φυσιολογικού και ακόμα άλλη μία απόχρωση στην άποψη ότι’ τίποτα δεν έχει αλλάξει στον κόσμο’. Και οι νέες ηθικές θα πρέπει να το εξηγήσουν αυτό.
Σαν αποτέλεσμα, φαίνεται ότι ο κορωνοϊός δεν χρήζει σοβαρής ηθικής κατανόησης (τουλάχιστον μέχρι τώρα) σε επίπεδο καθοριστικού παράγοντα της παγκόσμιας πολιτικής ,παρόμοια με την κατανόηση των πολέμων και των πυρηνικών καταστροφών. Αυτό σημαίνει ότι η πανδημία είναι απλά ένα ενοχλητικό ατύχημα, το οποίο δεν πρέπει να αποσπά την προσοχή της ανθρωπότητας από άλλα σημαντικά θέματα;
*O Έρολ Ούσερ (Erol User) είναι πρόεδρος και CEO της USER HOLDİNG. Επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος, πρόκειται έναν από τους καινοτόμους παίκτες της επιχειρηματικής τουρκικής σκηνής. Η USER HOLDİNG είναι επενδυτική τραπεζική εταιρεία που προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες τόσο σε τουρκικές όσο και διεθνείς εταιρείες.
