Το τρέχον διεθνές οικονομικό σύστημα υποβάλλεται σε τεστ άγχους με μια σειρά συστημικών προκλήσεων που κυμαίνονται από τις εμπορικές διαφορές και τον προστατευτισμό έως την κλιματική αλλαγή και μια επιδημία παγκόσμιας κλίμακας. Η ανταπόκριση της παγκόσμιας κοινότητας περιορίζεται λόγω των παρατεταμένων κενών στην παγκόσμια διακυβέρνηση, καθώς και της έλλειψης ηγεσίας μεταξύ των χωρών και των περιφερειών, στη συγκέντρωση μιας συντονισμένης απάντησης σε αυτές τις τρομακτικές προκλήσεις.
του Έρολ Ούσερ*
Σε αυτήν την κρίσιμη συγκυρία για την παγκόσμια οικονομία, είναι οι περιφερειακοί θεσμοί και οι ομάδες ολοκλήρωσης που έχουν τη δυνατότητα να ξεπεράσουν τις υπερβολές των στενών εθνικών συμφερόντων και να αυξήσουν τη διεθνή συνεργασία σε υψηλότερο επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ως το πιο προηγμένο μπλοκ περιφερειακής ολοκλήρωσης θα μπορούσε να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στη δημιουργία μιας πλατφόρμας συνεργασίας μεταξύ των ρυθμίσεων περιφερειακής ολοκλήρωσης και των αναπτυξιακών τους φορέων προς όφελος της παγκόσμιας οικονομίας.
Πράγματι, ένα έντονο παράδοξο της εποχής μας είναι ότι σε έναν κόσμο όπου η περιφερειοποίηση διαδραματίζει ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο, δεν υπάρχει ακόμη μηχανισμός συνεργασίας / συντονισμού μεταξύ των ομάδων περιφερειακής ολοκλήρωσης και των αναπτυξιακών τους φορέων. Αυτή η έλλειψη συντονισμού μεταξύ περιφερειακών τμημάτων και τραπεζών / κεφαλαίων περιφερειακής ανάπτυξης στερεί από την παγκόσμια οικονομία πρόσθετα αποθέματα για την προώθηση της ελευθέρωσης του εμπορίου, της συνδεσιμότητας των υποδομών / μεταφορών και την εξασφάλιση μακροοικονομικής σταθερότητας. Πράγματι, όσον αφορά την ολοκλήρωση του εμπορίου, οι ρυθμίσεις περιφερειακής ολοκλήρωσης έχουν επισκιάσει τη σημασία του ΠΟΕ · τα αποθεματικά των τραπεζών περιφερειακής ανάπτυξης καθώς και οι ρυθμίσεις περιφερειακής χρηματοδότησης έχουν ξεπεράσει τα αντίστοιχα της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ αντίστοιχα. Στην πραγματικότητα, το άθροισμα των περιφερειακών τμημάτων είναι μεγαλύτερο από το σύνολο (δηλαδή τα αποθεματικά και τις δυνατότητες των παγκόσμιων θεσμών).
Με βάση τα παραπάνω, η δημιουργία μιας πλατφόρμας συνεργασίας μεταξύ των τμημάτων περιφερειακής ολοκλήρωσης, των τραπεζών περιφερειακής ανάπτυξης και των περιφερειακών χρηματοδοτικών ρυθμίσεων μπορεί να προσφέρει σημαντική θετική ώθηση στην πολυεπίπεδη συνεργασία μεταξύ των χωρών. Το ερώτημα είναι εάν μέσα στην αυξανόμενη δύναμη του παγκόσμιου περιφερειακού χαρακτήρα υπάρχει μια δύναμη που μπορεί να οδηγήσει μια τέτοια προσπάθεια συντονισμού. Από αυτή την άποψη, από όλα τα τμήματα περιφερειακής ολοκλήρωσης, η ΕΕ διαδραματίζει ηγετικό ρόλο στην επιδίωξη της περιφερειακής ολοκλήρωσης σε όλους τους κύριους τομείς, δηλαδή την εμπορική / οικονομική ολοκλήρωση, καθώς και τη δημιουργία οργανισμών περιφερειακής ανάπτυξης, όπως οι τράπεζες περιφερειακής ανάπτυξης και περιφερειακές χρηματοδοτικές ρυθμίσεις. Στον τομέα της εμπορικής ολοκλήρωσης, η ΕΕ είναι η μεγαλύτερη τελωνειακή ένωση στον κόσμο, καθώς αποτελεί επίσης περιφερειακό μπλοκ με το βαθύτερο και πιο θεσμοθετημένο πλαίσιο οικονομικής ολοκλήρωσης. Όσον αφορά το εύρος και το πεδίο εφαρμογής, η ΕΕ αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για άλλα σχέδια περιφερειακής ολοκλήρωσης, όπως η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση.
Επιπλέον, η ΕΕ είναι επίσης το περιφερειακό μπλοκ που είναι το πιο ενεργό για την οικοδόμηση ενός πλαισίου «ολοκλήρωσης των ενοποιήσεων», ορισμένες από τις οποίες είναι ο Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος (ΕΟΧ) με την ΕΖΕΣ καθώς και μια συμφωνία οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ) με την Κοινότητα Ανάπτυξης της Νοτίου Αφρικής (SADC). Η ΕΕ συμμετέχει επίσης σε συνεχείς συνομιλίες και επικύρωση εμπορικών συμφωνιών με άλλα περιφερειακά τμήματα, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη συμφωνία MERCOSUR-EU FTA καθώς και τη συμφωνία EU-GCC FTA. Το σχέδιο δράσης ASEAN-ΕΕ για την περίοδο 2018-2022 προβλέπει περαιτέρω προσπάθειες για την επίτευξη σύναψης συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου – σύμφωνα με την ΕΕ, «μια κοινή ομάδα εργασίας της ΕΕ για την ανάπτυξη ενός πλαισίου που θα καθορίζει τις παραμέτρους ενός μελλοντικού ASEAN – EU FTA συγκεντρώνεται σε τακτική βάση.
Όσον αφορά τις αναπτυξιακές τράπεζες, η ΕΕ διαθέτει βαρύ πυροβολικό όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), το μεγαλύτερο πολυμερές χρηματοπιστωτικό ίδρυμα στον κόσμο. Το εγγεγραμμένο κεφάλαιο ανέρχεται σε 243,3 δισ. Ευρώ, ενώ το ποσό των εκταμιευθέντων δανείων μέχρι το τέλος του 2018 ανήλθε σε 40,451 δισ. Ευρώ. Εκτός από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η ΕΕ χρηματοδοτεί επίσης την οικονομική ανάπτυξη μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην Τράπεζα Ανάπτυξης του Συμβουλίου της Ευρώπης (CEB) καθώς και σε άλλες πολυμερείς τράπεζες όπως η ΕΤΑΑ.
Μεταξύ των περιφερειακών ρυθμίσεων χρηματοδότησης (RFA), η ΕΕ διαθέτει το μεγαλύτερο RFA στον κόσμο, δηλαδή τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), του οποίου οι πόροι υπολογίζονται από το ΔΝΤ σε περίπου 400 δισεκατομμύρια SDR υπερδιπλάσιοι από το δεύτερο μεγαλύτερο RFA στον κόσμο, το Τσιάνγκ Μάι (CMIM). Η ΕΕ χρησιμοποιεί επίσης τη διευκόλυνση ισοζυγίου πληρωμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της οποίας οι πόροι ανέρχονται σε σχεδόν 40 δισεκατομμύρια SDR. Ο ΕΜΣ είναι ήδη ενεργός συμμετέχων και ένας από τους εμπνευστές του σχηματισμού μιας κοινής πλατφόρμας για περιφερειακές χρηματοδοτικές ρυθμίσεις σε συντονισμό με το ΔΝΤ και την G20. Στην πραγματικότητα, ένα πρωτότυπο μιας παγκόσμιας πλατφόρμας για RFA έχει ήδη ξεκινήσει και έχει προχωρήσει προς την επεξεργασία κοινών αρχών και προτύπων για όλα τα RFA.
Το πιο σημαντικό, μεταξύ των τμημάτων περιφερειακής ολοκλήρωσης, η ΕΕ είναι μοναδικά τοποθετημένη στους παγκόσμιους οικονομικούς θεσμούς, όπως ο ΠΟΕ, το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, όπου έχει επίσημο καθεστώς ένταξης (σε αντίθεση με άλλες ρυθμίσεις περιφερειακής ολοκλήρωσης). Από την άποψη αυτή, η ΕΕ δεν αποτελεί μόνο κρίσιμο σύνδεσμο στον οριζόντιο συντονισμό των περιφερειακών ρυθμίσεων μεταξύ τους, αλλά και τον κάθετο συντονισμό μεταξύ των ρυθμίσεων περιφερειακής ολοκλήρωσης και των παγκόσμιων θεσμών.
Η δημιουργία ενός πλήρους επιπέδου περιφερειακής διακυβέρνησης στην παγκόσμια οικονομία θα επιτρέψει στην ΕΕ να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στη διαμόρφωση μιας ανανεωμένης παγκόσμιας διακυβέρνησης που θα είναι πιο εξοπλισμένη για να αντιμετωπίσει τις αυξανόμενες προκλήσεις που πλήττει την παγκόσμια οικονομία. Θα επιτρέψει επίσης στην ΕΕ να χρησιμοποιήσει το πολιτικό της κεφάλαιο και τη μαλακή εξουσία που απορρέουν από τις δεκαετίες επιτυχίας στην πορεία της περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης προς όφελος της παγκόσμιας ανάπτυξης με σημαντικό «πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα». Όσον αφορά τη γεωοικονομία της ΕΕ, η δημιουργία ενός περιφερειακού επιπέδου συνεργασίας μεταξύ των ρυθμίσεων ένταξης θα μετριάσει τις πιέσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ σε ένα διπολικό παγκόσμιο παράδειγμα, που χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία των ΗΠΑ και της Κίνας. Μια τέτοια πλατφόρμα συνεργασίας μεταξύ περιφερειακών θεσμικών οργάνων θα μπορούσε να δημιουργήσει νέες γραμμές διπλωματικής και επιχειρηματικής επικοινωνίας, καθώς και να δημιουργήσει νέους χώρους για τη διαμεσολάβηση των διαφορών και την οικονομική συνεργασία. Θα παρέχει μεγαλύτερη δυνατότητα επιλογής για την ΕΕ στην επιδίωξη διαπεριφερειακών και μεγαπεριφερειακών έργων μέσω της διατλαντικής εταιρικής σχέσης ή της ολοκλήρωσης και της σύνδεσης Ευρασίας με το BRI της Κίνας και άλλες ηπειρωτικές πρωτοβουλίες στην Ευρασία.
Η εμφάνιση μιας περιφερειακής πλατφόρμας στην παγκόσμια διακυβέρνηση θα αποτελούσε επίσης έναν σημαντικό χώρο για την αντιμετώπιση τέτοιων παγκόσμιων προκλήσεων όπως η κλιματική αλλαγή και η υπερθέρμανση του πλανήτη. Ειδικότερα, η «Πράσινη Συμφωνία» που προωθήθηκε από την ΕΕ ως απάντηση στις περιβαλλοντικές προκλήσεις θα μπορούσε να προωθηθεί αποτελεσματικά μέσω της περιφερειακής πλατφόρμας όχι μόνο εντός της Ευρώπης και της Ευρασίας, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Η οικοδόμηση μιας περιφερειακής πλατφόρμας για μπλοκ ολοκλήρωσης και των θεσμών τους θα ενημερώνει τα έργα ολοκλήρωσης σε όλες τις ηπείρους σχετικά με τις αξίες και τις καινοτόμες προσεγγίσεις για την ένταξη και θα εξασθενήσει τον κατακερματισμό σε επίπεδο χώρας για την οικοδόμηση συναίνεσης σε βασικά παγκόσμια ζητήματα όπως το περιβάλλον.
Οι μηχανισμοί της δημιουργίας μιας πλατφόρμας για περιφερειακές ρυθμίσεις θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τη συνεργασία μεταξύ περιφερειακών θεσμών με τους αντίστοιχους παγκόσμιους οργανισμούς με ενεργή υποστήριξη από τους G20. Κατά συνέπεια, οι ρυθμίσεις περιφερειακής ολοκλήρωσης θα μπορούσαν να ενισχύσουν τη συνεργασία τους με τον ΠΟΕ, οι τράπεζες περιφερειακής ανάπτυξης θα εντείνουν τη συνεργασία τους με την Παγκόσμια Τράπεζα, ενώ οι RFA θα ενισχύσουν περαιτέρω τον συντονισμό τους με το ΔΝΤ. Αυτές οι γραμμές συνεργασίας θα μπορούσαν να ενταχθούν σε μια ομπρέλα μιας R20 (Περιφερειακή 20) στο πλαίσιο της G20, με σημαντικές συνέργειες να αξιοποιηθούν και στους τρεις βασικούς τόπους οικονομικής συνεργασίας, δηλαδή την ολοκλήρωση / απελευθέρωση του εμπορίου, τη συνδεσιμότητα και τη μακροοικονομική σταθερότητα. Η ΕΕ ως ηγέτιδα δύναμη και στους τρεις τομείς συνεργασίας θα μπορούσε να διαδραματίσει συντονιστικό ρόλο σε στενή συνεργασία με όλους τους διεθνείς θεσμούς και την G20.
Στο τέλος θα ελπίζαμε ότι η πρόκληση της πολιτιστικής ανάπτυξης δημιουργεί απάντηση. Η σοβαρότητα των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η παγκόσμια κοινότητα σήμερα χρειάζεται μια πολύ πιο συντονισμένη και τολμηρή απάντηση που απαιτεί ηγεσία και δέσμευση για την προώθηση των αναπτυξιακών στόχων της ένταξης και της αειφορίας σε ολόκληρο τον κόσμο. Η ευρωπαϊκή περιφερειακή ολοκλήρωση και η Pax Europaea κατά την περίοδο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν κρίσιμα για τη διασφάλιση της ευημερίας και της σταθερότητας στην Ευρώπη. Ίσως ήρθε η ώρα να μεταφέρουμε αυτήν την ενάρετη αποστολή της περιφερειοποίησης σε παγκόσμιο επίπεδο.
*O Έρολ Ούσερ (Erol User) είναι πρόεδρος και CEO της USER HOLDİNG. Επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος, πρόκειται έναν από τους καινοτόμους παίκτες της επιχειρηματικής τουρκικής σκηνής. Η USER HOLDİNG είναι επενδυτική τραπεζική εταιρεία που προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες τόσο σε τουρκικές όσο και διεθνείς εταιρείες.
