Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, ορισμένη στις 3 του Δεκεμβρίου κάθε έτους, η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ) παρουσίασε έρευνα η οποία διεξήχθη σε συνεργασία με την εταιρεία δημοσκοπήσεων G.P.O. σχετικά με τις «Στάσεις και τις Αντιλήψεις για την Αναπηρία στην Ελλάδα και τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, Χρόνιες Παθήσεις και των Οικογενειών τους», η οποία πραγματοποιήθηκε από τις 14 έως τις 21 Νοεμβρίου 2021 σε δείγμα 1.203 νοικοκυριών σε όλες τις περιφέρειες της χώρας και τα αποτελέσματά της σκιαγραφούν μια μάλλον μελανή εικόνα για την καθημερινότητα των πολιτών με αναπηρία, παρά τις καλές προθέσεις που διαφαίνονται εκ μέρους του κοινωνικού συνόλου, σύμφωνα με τις απαντήσεις στην έρευνα.
Πιο συγκεκριμένα, στην ερώτηση ως προς την στάση των πολιτών απέναντι στα άτομα με αναπηρία, στην ερώτηση «Εσείς προσωπικά θα λέγατε ότι νιώθετε άβολα ή άνετα όταν συναντάτε κάποιο άτομο με αναπηρία;» το 14,2% δηλώνει ότι νιώθει «πολύ άβολα» ή «αρκετά άβολα», το 28,6% «ούτε άβολα, ούτε άνετα» ενώ το 57% «αρκετά» ή «πολύ άνετα». Η εικόνα αυτή ωστόσο ανατρέπεται προς το χειρότερο μόλις οι ερωτήσεις αποκτούν πιο προσωπικό περιεχόμενο. Για παράδειγμα, στο ερώτημα «Ανεξάρτητα από το αν στην πραγματικότητα έχετε παιδιά ή όχι, θα θέλαμε να μας πείτε πόσο άνετα θα νιώθατε αν ένα από τα παιδιά σας διατηρούσε δεσμό με ένα άτομο με αναπηρία/χρόνια πάθηση;». Το ποσοστό των πολιτών που νιώθουν «πολύ» ή «αρκετά» άβολα αγγίζει το 24,2%, το ποσοστό των πολιτών που «ούτε άβολα, ούτε άνετα» αγγίζει το 32,3% ενώ το ποσοστό των πολιτών που νιώθει «αρκετά» ή «πολύ» άνετα πέφτει στο 32,6%.
Ως προς τα δικαιώματα των ανθρώπων με αναπηρία, οι πολίτες δηλώνουν πλειοψηφικά κυρίως ανενημέρωτοι αφού το 56,6% αναφέρει ότι γνωρίζει «καθόλου» ή «λίγο» για τα ζητήματα αυτά. Αντίστοιχα, τα ίδια τα άτομα με αναπηρία δηλώνουν ότι δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους κατά 37,5%. Οι πολίτες δηλώνουν, επίσης, μη ικανοποιημένοι σχετικά με τις δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης αναφορικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση και των οικογενειών τους που πραγματοποιούνται από τους κρατικούς φορείς/ υπηρεσίες κατά το συντριπτικό ποσοστό 83% («καθόλου» και «λίγο»).
Σχετικά με την ισότητα, όχι μόνο για τα ζητήματα αναπηρίας αλλά και «φύλου, ηλικίας, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας και γενετήσιου προσανατολισμού», το 78,1% των πολιτών θεωρεί ότι δεν γίνονται αποδέκτες όλοι της ίδιας μεταχείρισης και δικαιωμάτων ενώ μόλις το 20,8% απαντά «ναι» και «μάλλον ναι» στο ερώτημα. Έχει ενδιαφέρον ότι τα ποσοστά μεταξύ των ατόμων με αναπηρία είναι σχεδόν ίδια καθώς το 80,6% απαντά «όχι» ή «μάλλον όχι» και το 18% «ναι» ή «μάλλον ναι».
Στην ερώτηση «πώς πιστεύετε ότι αντιμετωπίζονται τα άτομα με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις στην Ελλάδα», ηγείται η προκατάληψη με 45,4%, έπεται η συμπόνια/οίκτος με 39,6%, η αδιαφορία 21,3%, η αμηχανία 20,9%, η απόρριψη 7,8%, και το «σαν βάρος» με 5,8%. Μόνο το 6,3% απαντά «ισότιμα» και το 5% απαντά «με θαυμασμό».
Ως βασικότερα πρόβλημα προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία οι πολίτες αναγνωρίζουν κατά 91,6% την κίνηση στην πόλη και κατά 90,3% στα μέσα μαζικής μεταφοράς με εξίσου απογοητευτικά ποσοστά για την απασχόληση, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό αλλά ακόμα και τις υπηρεσίες υγείας και πρόνοιας. Πράγματι, τα άτομα με αναπηρία που ερωτήθηκαν στο πλαίσιο της έρευνας επιβεβαιώνουν ότι η πρόσβαση τους δυσχεραίνεται κατά 88,2% στα μέσα μαζικής μεταφοράς, κατά 87,5% στην κίνηση στην πόλη, κατά 81,9% στην απασχόληση, κατά 75% στον πολιτισμό, κατά 74,3% στις υπηρεσίες υγείας και πρόνοιας και κατά 68,1% στην εκπαίδευση.
Πάντως φαίνεται προς ως προς τις ευθύνες των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία οι πολίτες πετάνε το μπαλάκι στο κράτος αφού στο ερώτημα «Ποιοι από τους παρακάτω αποτελούν κατά τη γνώμη σας παράγοντες που εμποδίζουν τα άτομα με αναπηρία να ζουν ισότιμα με τα υπόλοιπα άτομα» κατά 71,3% απαντούν «η ανεπάρκεια των πολιτικών του κράτους» ενώ το 56,6% βλέπει ως παράγοντα που συντελεί «τις κοινωνικές προκαταλήψεις». Δεν λείπει ένα 22,5% που θεωρεί ότι «η ίδια η αναπηρία/χρόνια πάθηση» είναι ο παράγοντας ενώ μόλις το 12% αναγνωρίζει ευθύνες στο συγγενικό και φιλικό περίγυρο.
Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσίασε στο πλαίσιο διαδικτυακής εκδήλωσης ο Αντώνης Παπαργύρης, επιστημονικός υπεύθυνος της G.P.O. ο οποίος, εξετάζοντας τις αμφισημίες των αποτελεσμάτων μεταξύ του πώς δηλώνουν οι πολίτες ότι στέκονται απέναντι στα άτομα με αναπηρία, το ποια εκτιμούν ότι είναι η πρόοδος σχετικά με τα δικαιώματα τους αλλά και το ποια είναι η πραγματική κατάσταση, διερωτήθηκε «γιατί συνεχίζουν και υπάρχουν όλα αυτά τα προβλήματα;» απαντώντας αμέσως μετά «θα μου επιτρέψετε να επισημάνω ότι προσωπικά θεωρώ ότι μεγάλο μέρος των απαντήσεων των οποίων παρουσιάσαμε σήμερα υπαγορεύονται από την πολιτική ορθότητα. Σίγουρα η αναγνώριση των τεραστίων δυσκολιών αποτελεί μεγάλη κατάκτηση για το αναπηρικό κίνημα, ωστόσο μένουν ακόμα να γίνουν πολλά».
«Η 3η του Δεκέμβρη για το κίνημα των οργανώσεων των ατόμων με αναπηρία, με χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους είναι ημέρα κοινωνικής διαμαρτυρίας, άσκησης κοινωνικού ελέγχου, είναι ημέρα δικαιωμάτων» υπογράμμισε ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ, Ιωάννης Βαρδακαστάνης προσθέτοντας «ασφαλώς και γιορτάζουμε, αλλά το μόνο που γιορτάζουμε είναι την αναπηρία ως μέρος της ανθρώπινης ποικιλομορφίας». Ο κ. Βαρδακαστάνης απηύθυνε κάλεσμα υπέρ του εμβολιασμού ως υπεύθυνη στάση, προκειμένου να προστατευτούν και όλοι οι ευάλωτοι πολίτες με αναπηρία ή χρόνιες παθήσεις. «Μέσα από την κοινωνία αντλούμε την δύναμή μας, εμείς δεν έχουμε στα χέρια μας να κλείσουμε διακόπτες, να σταματήσουμε παραγωγικές διαδικασίες. Η κοινωνία θέλουμε πάντα να βλέπει τα άτομα με αναπηρία ως κοινωνικούς πρωταγωνιστές, ως κοινωνικούς αγωνιστές και όχι ως ζήτουλες κρατικής ή ιδιωτικής φιλανθρωπίας» τόνισε ο κ. Βαρδακαστάνης εξηγώντας γιατί έχουν πολύ μεγάλη σημασία οι έρευνες γύρω από τα άτομα με αναπηρία αλλά και την στάση της κοινωνίας απέναντί τους.
Τα αποτελέσματα της έρευνας σχολίασαν επίσης ο Κωνσταντίνος Στεφανίδης, πρόεδρος Εθνικής Αρχής Προσβασιμότητας, καθηγητής στο Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κρήτης, Επικεφαλής του Εργαστηρίου Αλληλεπίδρασης Ανθρώπου – Υπολογιστή (HCI), η Μαρία Γαβουνέλη, πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και καθηγήτρια στη Νομική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και ο Ξενοφώντας Κοντιάδης, καθηγητής Δημοσίου Δικαίου και Δικαίου Κοινωνικής Ασφάλειας στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου και πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου.
