«Χαίρε Κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά σου»
«Σήμερον της σωτηρίας ημών το κεφάλαιον και του απ’ αιώνος Μυστηρίου η φανέρωσις. Ο υιός του Θεού υιός της Παρθένου γίνεται και Γαβριήλ την χάριν ευαγγελίζεται. Διό και ημείς συν αυτώ τη Θεοτόκω βοήσωμεν: Χαίρε Κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά σου».
Η λειτουργική παράδοση και η ορθόδοξη πνευματικότητα τοποθετούν σε ιδιαίτερη θέση τη σημερινή εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
Η Εκκλησία γιορτάζει την αναγγελία της χαρμόσυνης είδησης της θείας ενσάρκωσης. Ο θεόσταλτος Αρχάγγελος Γαβριήλ παρουσιάζεται στην Παρθένο Μαρία και της αναγγέλλει ότι θα γεννήσει το Σωτήρα του κόσμου, τον Ιησού Χριστό.
Σύμφωνα με τον ευαγγελιστή Λουκά (α’ 26-38), ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου συνέβη έξι μήνες μετά τη θαυμαστή σύλληψη του Ιωάννη του Προδρόμου από την Ελισάβετ, τη γυναίκα του Ζαχαρία. Εκείνη την περίοδο, η Μαρία ζούσε στη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας και ήταν μνηστευμένη με τον ξυλουργό Ιωσήφ. Ο Γαβριήλ εμφανίσθηκε ξαφνικά μπροστά στη Μαρία και της απηύθυνε τον χαιρετισμό: «Χαίρε Κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά σου». Η νεαρή γυναίκα ήταν λογικό να πανικοβληθεί, αλλά ο Αρχάγγελος την καθησύχασε: «Μη φοβού Μαριάμ, εύρες γαρ χάριν παρά τω Θεώ. Και ιδού συλλήψη εν γαστρί και τέξη υιόν και καλέσεις το όνομα αυτού Ιησούν».
Μόλις συνήλθε από την ταραχή, η Μαρία γεμάτη απορία ρώτησε τον Αρχάγγελο πώς θα συλλάβει, αφού δεν γνωρίζει τον άνδρα. Ο Γαβριήλ της αποκρίθηκε ότι το Άγιο Πνεύμα θα την καλύψει σαν σύννεφο και θα ενεργήσει αφανώς και μυστηριωδώς τη σύλληψη του Υιού του Θεού. Και για να γίνει πιο πιστευτός, επικαλέστηκε τη θαυμαστή σύλληψη του Ιωάννου του Προδρόμου από την Ελισάβετ. Η Μαρία πείστηκε από τα λόγια του Γαβριήλ («Ιδού η δούλη Κυρίου, γένοιτο μοι κατά το ρήμα σου») και ο Αρχάγγελος Γαβριήλ «απήλθε».
Οι αρχές της θεομητορικής εορτής δεν είναι επακριβώς γνωστές. Ωστόσο, καθιερώθηκε να λαμβάνει χώρα ακριβώς εννέα μήνες πριν από τα Χριστούγεννα. Και ενώ βρίσκεται μέσα στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή (που δεν έχουμε ούτε γιορτές ούτε τέλεια Θεία Λειτουργία), τελείται κατ’ εξαίρεση η συνήθης Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου και έχουμε κατάλυση ιχθύος (ψαροφαγία). Συνηθίζεται έδεσμα της ημέρας να είναι ο μπακαλιάρος (βακαλάος) σκορδαλιά. Ο παστός μπακαλιάρος που καταναλώνουμε εμφανίστηκε στο ελληνικό τραπέζι περί τον 15ο αι. και με την πάροδο του χρόνου καθιερώθηκε ως το πιάτο της εορτής. Με εξαίρεση τα νησιά, όπου υπήρχε πάντα φρέσκο ψάρι, στην υπόλοιπη Ελλάδα ο παστός μπακαλιάρος ήταν η φθηνή και εύκολη λύση.
Πλείστες όσες οι εκκλησίες και οι ιερές μονές που είναι αφιερωμένες στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, αρχής γενομένης από τον Ορθόδοξο Καθεδρικό Ναό της Αθήνας.
Εξάλλου, η σύλληψη του Θεανθρώπου από την Παρθένο Μαρία αποτέλεσε πηγή έμπνευσης πολλών και σημαντικών εικαστικών καλλιτεχνών, όπως οι Ντούτσιο, Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Πάολο Ντε Ματέις, Καραβάτζιο, Μποτιτσέλι, Τζιότο, Ρούμπενς, Ελ Γκρέκο (Δομήνικος Θεοτοκόπουλος) και Ντονατέλο.
Ωστόσο, ο δικός μας ποιητής Αριστοτέλης Βαλαωρίτης τη «ζωγράφισε» με λόγια, σε απόσπασμα από το «Εικοστή πέμπτη Μαρτίου Ευαγγελισμός – Ελληνισμός»: «Μεμιάς ανοίγει ο ουρανός τα σύγνεφα μεριάζουν, οι κόσμοι εμείνανε βουβοί, παράλυτοι, κοιτάζουν. Μια φλόγ’ αστράφτει… ακούονται ψαλμοί και μελωδία… Πετάει έν’ άστρο… σταματά εμπρός εις τη Μαρία… ‘’Χαίρε, της λέει, αειπάρθενε, ευλογημένη, χαίρε! Ο Κύριός μου είναι με σε. Χαίρε, Μαρία, χαίρε!’’».
