Σε άλλες εποχές – όχι και τόσο μακρινές – αν ένας δημοσιογράφος που εργάζεται σε γνωστό μέσο ενημέρωσης και που υπογράφει άρθρα συγκεκριμένου ρεπορτάζ (του μεταναστευτικού στην προκειμένη περίπτωση), πραγματοποιούσε το ρεπορτάζ του χρησιμοποιώντας παραπλανητικά μέσα και χωρίς να δηλώσει την ιδιότητά του, θα σηκωνόταν ο κόσμος στο ποδάρι.
Το έντυπο στο οποίο εργάζεται θα τον εγκαλούσε και η δημοσιογραφική ένωση στην οποία ανήκει θα τον οδηγούσε στα πειθαρχικά όργανα.
Στις μέρες μας, ένας δημοσιογράφος, ο Γιώργος Χρηστίδης, έπραξε ακριβώς αυτό. Μπήκε στο Φυλάκιο και συνάντησε τους 38 πρόσφυγες οι οποίοι διασώθηκαν όταν βρέθηκαν τελικά επί ελληνικού εδάφους, δηλώνοντας «αυτοαπασχολούμενος μεταφραστής, συνοδός δικηγόρου της οργάνωσης Human Rights 36».
Όχι μόνο δεν ίδρωσε το αυτί κανενός, αλλά το γερμανικό Spiegel, για το οποίο εργάζεται ο δημοσιογράφος, πέρασε στην αντεπίθεση, με μια άνευ προηγουμένου κατασυκοφάντηση της Ελλάδας και του πρωθυπουργού της και υπερασπίστηκε τον δημοσιογράφο και τα όσα μεταδίδει – χωρίς να έχει διασταυρώσει και τεκμηριώσει τα γεγονότα, για τα οποία πλέον καλείται να αποφανθεί η ελληνική Δικαιοσύνη.
Και σα να μην έφθαναν όλα αυτά, η δημοσιογραφική ένωση της οποίας είναι μέλος ο συγκεκριμένος δημοσιογράφος, εξέδωσε και ανακοίνωση, επιβραβεύοντάς τον και καταγγέλλοντας στοχοποίησή του. Στην ανακοίνωσή της, η Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας – Θράκης (ΕΣΗΕΜ-Θ), υπενθύμισε μάλιστα ότι οι αρχές «οφείλουν να προστατεύουν τους δημοσιογράφους ώστε να ασκούν ανεμπόδιστα το έργο τους και όχι να ενισχύουν το κλίμα απειλών εναντίον τους από πολέμιους της ελεύθερης ενημέρωσης».
Από πάνω, ήλθαν και οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα» (ξέρετε αυτοί που φέρνουν πρώτες στην κατάταξη ελευθερίας του Τύπου όλες της χούντες του κόσμου) που τιτίβισαν στο Twitter, γράφοντας ότι ο δημοσιογράφος απειλείται με νομικά μέσα «μετά την έρευνά του για τις συνθήκες στο Κέντρο Μεταναστών στο Φυλάκιο, χρησιμοποιώντας την δημοσιογραφική μέθοδο της βύθισης (immersion)»!
Φυσικά, τίποτε δεν θα είχε συμβεί και ουδείς θα μιλούσε για το θέμα αν η αρμόδια δημοσιογραφική ένωση έκανε τη δουλειά της, αντί να αποδέχεται ότι οι δημοσιογράφοι μπορούν να κάνουν την δική τους δουλειά με αθέμιτους τρόπους.
Οπότε δεν θα δινόταν η ευκαιρία στους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα να αναφερθούν σε αθέμιτες μεθόδους τύπου… βύθισης, οι οποίες δεν αναφέρονται σε κανέναν Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας. Μάλλον περί… καταβύθισης της δημοσιογραφικής δεοντολογίας πρόκειται.
Πολύ περισσότερο που όταν ένας δημοσιογράφος ασκεί για το ίδιο αντικείμενο (μεταναστευτικό) παράλληλη δραστηριότητα (Spiegel και ΜΚΟ), τότε βρισκόμαστε μπροστά σε μια καραμπινάτη σύγκρουση συμφερόντων.
Μιλάμε για την μία από τις δύο ΜΚΟ που προχώρησαν στις συγκεκριμένες καταγγελίες και προσέφυγαν στο ΕΔΔΑ, υποστηρίζοντας πως η Ελλάδα έχει εγκαταλείψει τους πρόσφυγες σε νησίδα, που, κατά την γνώμη τους, αποτελούσε ελληνικό έδαφος.
Ποιοι είναι όλοι αυτοί;
Συγγνώμη, αλλά ποιοι είναι όλοι αυτοί που θα αποφασίσουν αν η μία ή η άλλη νησίδα αποτελεί ελληνικό έδαφος; Και γιατί να μην πουν ότι πρόκειται για τουρκικό έδαφος; Το Spiegel και η ΕΣΗΕΜ-Θ δεν πληροφορήθηκαν ότι οι πρόσφυγες δεν βρίσκονταν σε ελληνικό έδαφος; Και όταν το πληροφορήθηκαν με τον πλέον επίσημο τρόπο, ρώτησαν τον δημοσιογράφο για ποιο λόγο δεν είχε φροντίσει να μάθει σε ποιον ανήκει η νησίδα; Έκαναν επανόρθωση;
Και καλά το Spiegel. Όλοι οι άλλοι; Δεν καταλαβαίνουν ότι η Τουρκία επιδιώκει να προκαλέσει συνοριακό επεισόδιο; Δεν βλέπουν ότι ο Ερντογάν με τον πιο απάνθρωπο τρόπο αρπάζει τους δυστυχισμένους πρόσφυγες, τους μεταφέρει στις φυλακές της Ανδριανούπολης και εκεί τους εκβιάζει πως είτε θα δεχθούν να εγκατασταθούν – ως έποικοι και ο εποικισμός κατά τον ΟΗΕ αποτελεί έγκλημα πολέμου – στην κατεχόμενη από την Τουρκία βόρεια Συρία, είτε θα τους μεταφέρουν και θα τους παρατήσουν σε κάποια νησίδα στον Έβρο;
Δεν γνωρίζουν – οι δημοσιογράφοι και οι ενώσεις τους – πως ο Ερντογάν διώχνει τους Σύρους, τους Παλαιστίνιους και τους Γεζίντι για να ικανοποιήσει το θρεμμένο με μπόλικο εθνικισμό δημόσιο αίσθημα στη χώρα του και να κερδίσει τις εκλογές;
Είναι δυνατόν να μην ενοχλούνται από το γεγονός ότι όλα αυτά τα ρεπορτάζ και όλες αυτές οι καταγγελίες προσφέρουν εκλογική χορηγία στον Ερντογάν;
Δεν ενδιαφέρονται για την εθνική μας ασφάλεια;
Μα πρώτες οι ελληνικές δημοσιογραφικές ενώσεις όφειλαν να αντιδράσουν και να ζητήσουν την εφαρμογή των Αρχών Δεοντολογίας του Δημοσιογραφικού Επαγγέλματος.
Και επιτέλους, είναι δυνατόν οι ίδιοι που ψήφισαν αυτές τις αρχές να δέχονται την παραβίασή τους και επομένως να τις παραβιάζουν οι ίδιοι;
Θυμίζω ότι ο Κώδικας Δεοντολογίας (Κώδικας Επαγγελματικής Ηθικής και Κοινωνικής Ευθύνης των Δημοσιογράφων) ψηφίστηκε ομόφωνα τον Ιούλιο του 1998, στο 2ο Συνέδριο της ΠΟΕΣΥ. Ο Κώδικας αυτός διέπει τις Ενώσεις-μέλη της Ομοσπονδίας και υιοθετήθηκε αμέσως από όλα τα μέλη της (ΕΣΗΕΑ, ΕΣΗΕΜ-Θ, ΕΣΗΕΘΣτΕΕ, ΕΣΗΕΠΗΝ και ΕΣΠΗΤ).
Ποιες Αρχές Δεοντολογίας παραβιάστηκαν
Εκεί, λοιπόν, αναφέρονται συγκεκριμένα, μεταξύ πολλών άλλων, ότι ο δημοσιογράφος δικαιούται και οφείλει:
– Να θεωρεί προσβολή για την κοινωνία και πράξη μειωτική για τον εαυτό του τη διαστρέβλωση, την απόκρυψη, την αλλοίωση ή την πλαστογράφηση των πραγματικών περιστατικών.
Στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από τις μαρτυρίες των προσφύγων, και υπήρξαν διαστρεβλώσεις των πραγματικών περιστατικών και δεν παρουσιάστηκαν όλα και αλλοιώθηκαν και πλαστογραφήθηκαν.
– Να σέβεται και να τηρεί το διακριτό της είδησης, του σχολίου και του διαφημιστικού μηνύματος, την αναγκαία αντιστοιχία τίτλου και κειμένου και την ακριβή χρησιμοποίηση φωτογραφιών, εικόνων, γραφικών απεικονίσεων ή άλλων παραστάσεων.
Και εδώ, αν κρίνουμε από το λιβελλογράφημα του Spiegel, που καθυβρίζει μια ολόκληρη χώρα και έναν ολόκληρο λαό τα σχόλια παρουσιάζονται ως ειδήσεις. (Και ναι, κύριοι του Spiegel, δεν βλέπει η Ελλάδα τον εαυτό της ως το λίκνο της Δημοκρατίας, ΕΙΝΑΙ το λίκνο της Δημοκρατίας).
– Να μεταδίδει την πληροφορία και την είδηση ανεπηρέαστα από τις προσωπικές πολιτικές, κοινωνικές, θρησκευτικές, φυλετικές και πολιτισμικές απόψεις ή πεποιθήσεις του.
Εδώ κι’ αν μπλέκουν οι προσωπικές πολιτικές και λοιπές απόψεις στο ρεπορτάζ.
– Να ερευνά προκαταβολικά, με αίσθημα ευθύνης και με επίγνωση των συνεπειών, την ακρίβεια της πληροφορίας ή της είδησης που πρόκειται να μεταδώσει.
Πώς έγινε αυτή η «προκαταβολική» έρευνα; Εδώ ούτε πού βρίσκονταν οι πρόσφυγες δεν γνώριζαν.
–Να επανορθώνει χωρίς χρονοτριβή, με ανάλογη παρουσίαση και ενδεδειγμένο τονισμό, ανακριβείς πληροφορίες και ψευδείς ισχυρισμούς, που προσβάλλουν την τιμή και την υπόληψη του ανθρώπου και του πολίτη και να δημοσιεύει ή να μεταδίδει την αντίθετη άποψη, χωρίς, αναγκαστικά, ανταπάντηση, η οποία θα τον έθετε σε προνομιακή θέση έναντι του θιγομένου.
Όχι μόνο δεν επανορθώνουν, όχι μόνο δεν αναφέρονται στις επίσημες ανακοινώσεις, αλλά και ανταπαντούν συνεχώς εις βάρος του θιγομένου.
– Να ελέγχει και να τεκμηριώνει τις πληροφορίες, που αναφέρονται στον ευαίσθητο τομέα της υγείας, όπου η παραπλανητική πληροφόρηση και η εντυπωσιακή προβολή μπορούν να προκαλέσουν αδικαιολόγητη αναστάτωση στην κοινή γνώμη.
Εδώ βρισκόμαστε ενώπιον της απόλυτης καταστρατήγησης. Κανένας έλεγχος για τα (ανύπαρκτα όπως αποδείχθηκε θέματα υγείας των προσφύγων) και μπόλικη εντυπωσιακή προβολή με αιμορραγίες και σκορπιούς, που σίγουρα αναστάτωσαν την κοινή γνώμη.
– Να συλλέγει και να διασταυρώνει τις πληροφορίες του και να εξασφαλίζει την τεκμηρίωσή τους (έγγραφα, φωτογραφίες, κασέτες, τηλεοπτικές εικόνες) με δημοσιογραφικά θεμιτές μεθόδους, γνωστοποιώντας πάντοτε τη δημοσιογραφική του ιδιότητα.
Χρειάζεται να σχολιάσουμε κάτι; Εδώ μιλά ξεκάθαρα για δημοσιογραφικά θεμιτές μεθόδους και γνωστοποίηση δημοσιογραφικής ιδιότητας σε κάθε περίπτωση.
-Να μην επιδιώκει και να μη δέχεται αργομισθία ή επ’ αμοιβή θέση συναφή με την ειδικότητά του σε Γραφεία Τύπου, δημόσιες υπηρεσίες ή ιδιωτικές επιχειρήσεις, που θέτει εν αμφιβόλω την επαγγελματική αυτονομία και ανεξαρτησία του.
Φτάνουμε έτσι στην απαγόρευση σύγκρουσης συμφερόντων. Ο δημοσιογράφος δεν μπορεί να απασχολείται σε θέση συναφή με την ειδικότητά του.
Και το καταληκτικό άρθρο 8, αναφέρει:
Οι υποχρεώσεις των δημοσιογράφων, που απορρέουν από αυτόν τον Κώδικα, δεν συνιστούν περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης. Οι παραβάσεις των υποχρεώσεων αυτών ελέγχονται από τα δύο Πειθαρχικά Συμβούλια, συνερχόμενα σε κοινή συνεδρίαση.
Διεθνής Ομοσπονδία: Προσοχή στους ευάλωτους
Αυτές οι Αρχές δεν είναι «ελληνικές». Περιλαμβάνονται και στον Παγκόσμιο Χάρτη Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων:
-Οι δημοσιογράφοι οφείλουν να διαχωρίζουν με σαφήνεια τις πληροφορίες που βασίζονται σε γεγονότα, από τα σχόλια και τις κρίσεις.
– Οι δημοσιογράφοι οφείλουν να χρησιμοποιούν μόνο θεμιτές μεθόδους για να λάβουν πληροφορίες, φωτογραφίες, έγγραφα και στοιχεία, γνωστοποιώντας πάντα τη δημοσιογραφική τους ιδιότητα.
– Η έννοια της επείγουσας και άμεσης μετάδοσης των πληροφοριών δεν υπερέχει της αναγκαίας επιβεβαίωσης των πηγών και τη δυνατότητα να υπάρξει απάντηση.
– Ο δημοσιογράφος οφείλει να πράξει ό,τι είναι δυνατόν για να επανορθωθούν τα όποια λάθη ή δημοσιευμένες ανακριβείς πληροφορίες σε εύλογο χρονικό διάστημα, με κάθε λεπτομέρεια και με απόλυτα διαφανή τρόπο.
– Ο δημοσιογράφος οφείλει να σέβεται την ιδιωτική ζωή των πολιτών. Οι δημοσιογράφοι οφείλουν να σέβονται την αξιοπρέπεια των ατόμων, τα οποία κατονομάζονται ή αναφέρονται και να ενημερώνουν τον ερωτώμενο ότι η συνομιλία ή όποιο άλλο υλικό τους δοθεί, θα δημοσιευθεί. Οι δημοσιογράφοι οφείλουν να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στις συνεντεύξεις με άπειρα ή ευάλωτα άτομα.
–Ο δημοσιογράφος οφείλει να μη χρησιμοποιεί την ελευθερία του Τύπου για να εξυπηρετήσει άλλα συμφέροντα και να αποφεύγει την εκμετάλλευση ή να έχει προσωπικό όφελος από τη διάδοση ή μη-διάδοση πληροφοριών. Οι δημοσιογράφοι οφείλουν να αποφεύγουν και να δώσουν τέλος, σε όποια κατάσταση ενδεχομένως θα τους οδηγήσει ασκώντας το επάγγελμα, σε σύγκρουση συμφερόντων. Οι δημοσιογράφοι οφείλουν να αποφεύγουν κάθε σύγχυση της δραστηριότητάς τους με τη διαφήμιση ή την προπαγάνδα.
Δηλαδή και ο Παγκόσμιος Κώδικας Δεοντολογίας μιλάει για θεμιτές μεθόδους, για επιβεβαίωση, για επανόρθωση και για αποφυγή σύγκρουση συμφερόντων.
Εδώ μάλιστα, υπάρχει και κάτι επιπλέον: Οι δημοσιογράφοι πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν μιλούν με άπειρα ή ευάλωτα άτομα.
Η εκμετάλλευση των προσφύγων
Και εδώ έχουμε άλλο ένα κρίσιμο ζήτημα: Οι πρόσφυγες είναι άνθρωποι φοβισμένοι, άπειροι και ιδιαίτερα ευάλωτοι. Τους απειλούν οι διώκτες τους και οι Τούρκοι στρατοχωροφύλακες, τους δασκαλεύουν οι ΜΚΟ – θα έχεις διαφορετική αντιμετώπιση αν φέρνεις μαζί σου ένα παιδί (έτσι βρεθήκαμε με χιλιάδες ασυνόδευτα για τα οποία οι δήθεν ανθρωπιστές αδιαφόρησαν πλήρως), αν επικαλεστείς θέμα υγείας, αν δηλώσεις ότι έχασες κάποιο μέλος της οικογένειάς σου.
Είναι τόσο απελπισμένοι, που ακολουθούν τις οδηγίες. Γι’ αυτό και ουδείς στρέφεται εναντίον τους. Αντίθετα τυγχάνουν της μεγαλύτερης βοήθειας. Και επομένως παρέλκει η παραδοχή εκ μέρους του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες ότι «τυχόν ελλείψεις και ανακολουθίες στην καταγραφή ονομάτων είναι κάτι απόλυτα φυσιολογικό, υπό τις συνθήκες τρόμου και ανησυχίας στις οποίες τελούν οι πρόσφυγες».
Τώρα θυμήθηκαν τις «συνθήκες»; Μετά το «δασκάλεμα»;
Αντί γι’ αυτά τα φληναφήματα, αυτοί που δασκαλεύουν τους πρόσφυγες και όλοι αυτοί που χρησιμοποιούν τον πόνο τους – χωρίς να λένε κουβέντα για τη στάση της Τουρκίας – οφείλουν να απαντήσουν ευθέως.
Τι θέλουν; Να ανοίξουμε τα σύνορα να γίνει πάλι αυτό που έγινε την περίοδο 2015-2016;
Και αν ο Ερντογάν αποφάσιζε να μεταφέρει κάθε μέρα από 50 πρόσφυγες σε κάθε μία από τις 64 νησίδες του Έβρου, τι θα έπρεπε να κάνει η Ελλάδα; Να υποκύψει στον εκβιασμό; Να παίξει το παιχνίδι του Ερντογάν;
Στα ίδια ερωτήματα πρέπει να απαντήσει και η ΕΣΗΕΜ-Θ. Αφού προηγουμένως ζητήσει να μάθει την γνώμη του μέλους της, που με τόσο σθένος υπερασπίζεται.
Όπως και το Spiegel. Το οποίο θα μπορούσε να έχει την ειλικρίνεια – αν αυτό πιστεύει – να αρθρογραφήσει υπέρ του να ανοίξει η Ελλάδα τα σύνορά της και να στείλει τους μετανάστες στην Γερμανία.
Και ολίγον Politico…
Όσο για το Politico, παρά τις φιλότιμες προσπάθειές του να αποστεί από το βασικό του αφήγημα δεν τα καταφέρνει.
Για την ψηφοφορία στη Βουλή σχετικά με τις παρακολουθήσεις, έγραψε ότι το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας απείχε (ενώ δεν απείχε, αλλά ψήφισε «παρών»). Έγραψε επίσης ότι ο τοπικός Τύπος που βρίσκεται κοντά στην κυβέρνηση παραμένει εμφανώς σιωπηλός.
Φυσικά, κάθε άλλο παρά σιωπηλός παραμένει ο προσκείμενος στην κυβέρνηση ελληνικός Τύπος. Απλά δεν συμφωνεί με αυτά που γράφει ο προσκείμενος στην αντιπολίτευση Τύπος. Και αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό και λογικό. Εκτός αν το Politico θέλει να συμφωνούν όλοι με την συντάκτριά του.
Επομένως, παραμένει η μοναδική δημοσιογραφικά αποδεκτή λύση για την ιστοσελίδα: Αν δεν θέλει να λύσει τα εσωτερικά του θέματα δεοντολογίας, μπορεί να κρατήσει την κ. Σταμούλη για να καλύπτει ΣΥΡΙΖΑ και να προσλάβει έναν άλλο δημοσιογράφο ως ανταποκριτή του…
*Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος
