Σε μια αντιπροσωπευτική δημοκρατία, όπως είναι η ελληνική αλλά και όλες πλέον σήμερα οι δημοκρατίες στον πλανήτη, το ανώτατο όργανο του κράτους, που είναι ο λαός, ασκεί την εξουσία του με τις εκλογές. Με αυτές το εκλογικό σώμα επιλέγει τους αντιπροσώπους του, οι οποίοι για όλη τη διάρκεια της βουλευτικής περιόδου θα ασκήσουν όλες εκείνες τις αρμοδιότητες που προβλέπουν το σύνταγμα, ο Κανονισμός της Βουλής και οι νόμοι.
Οι εκλογές της 21ης Μαΐου, όμως, αποτελούν ορόσημο στην ιστορία των αναμετρήσεων, καθώς για πρώτη φορά θα μπορούμε να ψηφίσουμε μόνο με το κινητό μας, αρκεί να έχουμε την εφαρμογή gov.gr wallet με την ηλεκτρονική μας ταυτότητα. Τα αποτελέσματα δε, συμφωνα με το υπουργείο Εξωτερικών, θα γίνουν γνωστά στις εννιά το βράδυ. Τέρμα τα ξενύχτια και τα ολονύχτια καρδιοχτύπια μέχρι να μάθουμε το εκλογικό αποτέλεσμα.
Η τεχνολογία στην υπηρεσία της κάλπης και του ψηφοφόρου, κάνει τη διαδικασία πολλή πιο εύκολη, γρήγορη, απλή και αδιάβλητη.
Η πορεία για να φτάσουμε μέχρις εδώ όμως δεν ήταν ούτε εύκολη ούτε σύντομη και σίγουρα όχι αδιάβλητη. Η ιστορία έχει καταγράψει διάφορες μεθόδους που βολικές δεν ξέρω αν ήταν, σίγουρα όμως άφησαν το στίγμα τους και κάποιες ατάκες που λέγονται μέχρι σήμερα. Φράσεις όπως «δαγκωτό» και «μαυρίστε τον» έχουν τις ρίζες τους από τις πρώτες ιστορικές εκλογικές αναμετρήσεις στην Ελλάδα, τότε που δεν υπήρχαν τάμπλετ και κινητά, αλλά σφαιρίδια και ειδικές κατασκευές που σε τίποτα δεν θύμιζαν κάλπη.
Στη χώρα μας ως μέσα ψηφοφορίας έχουν χρησιμοποιηθεί το ψηφοδέλτιο και το σφαιρίδιο, ενώ πριν από την Επανάσταση, κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, επικρατούσε η προφορική και φανερή ψηφοφορία στις συνελεύσεις των τοπικών κοινοτήτων, των λεγόμενων δημογεροντιών.
Από το 1864 και για περίπου εξήντα χρόνια οι Έλληνες ψηφοφόροι δεν χρησιμοποιούσαν ψηφοδέλτια για να ψηφίσουν τους κυβερνήτες τους, αλλά «σφαιρίδια», δηλαδή μικρές σφαίρες από μολύβι. Σε κάθε υποψήφιο αντιστοιχούσε μία κάλπη χωρισμένη στα δύο και ο ψηφοφόρος καλούνταν να ρίξει το σφαιρίδιο ανάλογα με την προτίμησή του, στη δεξιά πλευρά της ψηφοδόχου, που εξωτερικά ήταν βαμμένη λευκή, ή στην αριστερή, που εξωτερικά ήταν βαμμένη μαύρη.
Αν το σφαιρίδιο έπεφτε στη δεξιά πλευρά, η ψήφος ήταν θετική, αν έπεφτε στην αριστερή, η ψήφος ήταν αρνητική.
Με τον τρόπο αυτόν οι εκλογείς μπορούσαν να ικανοποιήσουν όλες τις πλευρές, αφού είχαν τη δυνατότητα να «ασπρίσουν» όλους τους υποψηφίους όλων των κομμάτων. Και, βέβαια, το αντίθετο: να τους «μαυρίσουν».
Οι παροιμιώδεις εκφράσεις «έφαγε μαύρο» και «τον μαύρισα» σχετίζονται με τη χρήση των σφαιριδίων κατά τη διαδικασία της ψηφοφορίας.
Συχνά ήταν τέτοιος ο φανατισμός, που πολλοί ψηφοφόροι -που προφανώς είχαν λόγους να «φαίνεται» η ψήφος τους- το «έριχναν δαγκωτό», δηλαδή δάγκωναν το σφαιρίδιο δυνατά προτού το ρίξουν στην κάλπη.
Αν και το σύνταγμα του 1911 κατήργησε τα σφαιρίδια, αυτά χρησιμοποιήθηκαν και στις εκλογές του Μαρτίου 1912, ενώ διατηρήθηκαν έως και τις βουλευτικές εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920. Τα χάρτινα ψηφοδέλτια χρησιμοποιήθηκαν για
πρώτη φορά το 1914 στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές. Με χάρτινο ψηφοδέλτιο έγιναν το 1920 οι εκλογές στη Θράκη και στο μέτωπο της Μικράς Ασίας. Το 1923 έγιναν βουλευτικές εκλογές με χάρτινο ψηφοδέλτιο στις «Νέες Χώρες» (δηλαδή στις περιοχές που είχαν πρόσφατα απελευθερωθεί), στην Αθήνα και τον Πειραιά.
Παλιότερα τα ψηφοδέλτια δεν τα τύπωνε το κράτος αλλά οι ίδιοι οι υποψήφιοι ή τα κόμματα: έγραφαν καθαρά το όνομά τους σε τυποποιημένα κομμάτια χαρτιού, τα οποία παρέδιδαν στα εκλογικά τμήματα.
Το ψηφοδέλτιο εισήχθη με την έλευση των Βαυαρών του Όθωνα το 1833 και πρωτοχρησιμοποιήθηκε τον Ιούλιο του 1834 στις δημοτικές εκλογές του νομού Αργολιδοκορινθίας. Ήταν λευκό και ο ψηφοφόρος σημείωνε χειρόγραφα τον εκλεκτό του υποψήφιο. Νωρίτερα, επικρατούσε η προφορική και φανερή ψηφοφορία στις συνελεύσεις των δημοτών. Το χειρόγραφο ψηφοδέλτιο καταργήθηκε με το σύνταγμα του 1864, επειδή οι περισσότεροι Έλληνες ήταν αναλφάβητοι και συνεπώς εύκολα χειραγωγούμενοι από τους κομματάρχες.
Ύστερα από μισό αιώνα τα πράγματα άλλαξαν
Ο αναλφαβητισμός είχε υποχωρήσει στο 50%, ο τρόπος ψηφοφορίας διά σφαιριδίου θεωρείτο απαρχαιωμένος, οι μέθοδοι καλπονοθείας είχαν προσαρμοστεί και γενικό ήταν το αίτημα για την επαναφορά του ψηφοδελτίου, έντυπου αυτήν τη φορά. Μιλώντας στη Βουλή το 1910, ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου τόνισε: «Καθιστά (το ψηφοδέλτιο) περισσότερον ανεπηρέαστον την εκλογήν παρά η διά σφαιριδίου ψηφοφορία, η οποία διά τα μύρια μετερχομένων τεχνάσματα αντιπροσώπων των υποψηφίων, τους οποίους καθιστά αναγκαίους, και διά της δυσκόλου επιβλέψεως όλων των καλπών υπό των δικαστικών αντιπροσώπων, διευκολύνει την νόθευσιν του φρονήματος των εκλογέων…»
Στο σύνταγμα του 1911, που φέρει τη σφραγίδα του Ελευθερίου Βενιζέλου, δεν συμπεριλήφθηκε η διάταξη του συντάγματος του 1864 για το σφαιρίδιο και αφέθηκε στον κοινό νομοθέτη η πρωτοβουλία να ορίσει διά νόμου το μέσο ψηφοφορίας. Το (έντυπο) ψηφοδέλτιο επανήλθε στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές του 1914 και από τις βουλευτικές εκλογές της 7ης Νοεμβρίου 1926 είναι το μέσο ψηφοφορίας (μαζί με τον σταυρό προτίμησης) που ισχύει μέχρι σήμερα.
Το σύνταγμα του 1864 επίσης προέβλεπε την ταυτόχρονη, σε όλη την επικράτεια, διεξαγωγή των εκλογών και ο εκλογικός νόμος όριζε τη διάρκειά τους σε τέσσερις «σχολάσιμες» ημέρες, αργίες δηλαδή, εκ των οποίων η μία έπρεπε να είναι Κυριακή. Μέχρι τότε, από το 1844, οι εκλογές διεξάγονταν τμηματικά σε διαφορετική ημερομηνία για κάθε εκλογική περιφέρεια και διαρκούσαν επίσημα οκτώ ημέρες, με προφανείς τις δυνατότητες αλλοίωσης της εκλογικής βούλησης και των αποτελεσμάτων. Χαρακτηριστικά, οι πρώτες βουλευτικές εκλογές κράτησαν 4 ολόκληρους μήνες, από τον Μάιο έως τον Αύγουστο του 1844.
Το 1877, με τον νέο εκλογικό νόμο ΧΜΗ’, αποφασίστηκε η ψηφοφορία να διαρκεί μία μόνο ημέρα, «ήτις έσται Κυριακή», κάτι που ισχύει μέχρι σήμερα.
Απο τα σφαιρίδια στα τάμπλετ
Αυτήν την Κυριακή λοιπόν 21 Μαΐου οι ψηφοφόροι, αφού ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα, θα πρέπει να κάνουν υπομονή μέχρι τη δύση, σχεδόν, του ηλίου για να δουν αν η ψήφος τους «έπιασε τόπο».
Έως τις 8:30 το βραδυ της Κυριακής των εκλογών θα ανακοινωθεί η πρώτη εκτίμηση για τα ποσοστά που θα λάβουν τα κόμματα σύμφωνα με ενημέρωση από το υπουργείο Εσωτερικών και τη Singular Logic.
Τα πρωτα λεπτά αμέσως μετά το κλείσιμο της κάλπης, στις 7 το απόγευμα της Κυριακής, θα καταχωρισθούν τα αποτελέσματα από 200 μικρά εκλογικά τμήματα ενώ περίπου στις 7:30 θα ξεκινήσει η μαζική αποστολή αποτελεσμάτων από τα εκλογικά τμήματα προς το κεντρικό σύστημα του ΥΠΕΣ.
Σύμφωνα με τους υπεύθυνους της εταιρείας, περίπου στις 8:30 το βράδυ θα γίνει η πρώτη εκτίμηση εκλογικού αποτελέσματος και έως τις 10 η εκτίμηση θα επικαιροποιηθει καθώς θα έχει ενσωματωθεί μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων.
Η μείωση των χρόνων για την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων οφείλεται στην πλήρη κάλυψη όλων των εκλογικών τμημάτων με τάμπλετ που θα προμηθευτούν οι δικαστικοί αντιπρόσωποι ώστε να καταχωρίζουν άμεσα τα αποτελέσματα, πρώτα των συνδυασμών και στη συνέχεια των υποψηφίων βουλευτών.
Το 2019 είχαν προμηθευτεί τάμπλετ μονο 12.000 τμήματα ενώ άλλα 4.500 καταχωρούσαν αποτελέσματα με κινητό τηλέφωνο.
Η διαδικασία συλλογής στοιχείων θα γίνει και με το παραδοσιακό σύστημα των τηλεγραφημάτων το οποίο, ωστόσο, εμφανίζει καθυστέρηση περίπου 3 ωρών σε σχέση με το ηλεκτρονικό σύστημα των τάμπλετ.
